Ο Machiavelli και οι κληρονομικοί ηγεμονίσκοι

Πριν από λίγα χρόνια, ένας συνάδερφος από τη Γερμανία με ρώτησε με ποιο τρόπο διαμορφώνεται η πολιτική στις ηγεσίες των μεγάλων κομμάτων στην Ελλάδα, αλλά και πώς επιλέγονται τα άτομα εκείνα που πλαισιώνουν και αποτελούν την ηγετική ομάδα, η οποία κατευθύνει κάθε παράταξη προς την κατάκτηση της εξουσίας. Προσπάθησα ειλικρινά να σκεφτώ θεσμικούς τρόπους αλλά και όργανα των κομμάτων, που με δημοκρατικό τρόπο να δίνουν τη δυνατότητα σε διάφορα μέλη τους να εκλεγούν ακόμη και αρχηγοί. Στις εσωκομματικές εκλογές υπήρχαν διάφοροι υποψήφιοι για αντιπερισπασμό αλλά πάντα εκλεγόταν κάποιος «γόνος». Και όσες φορές βγήκε άλλος αυτό συνέβαινε γιατί είτε ο «γόνος» δεν ήταν έτοιμος είτε το κόμμα πριν την εκλογή επέλεγε μια πιο εργαλειακή λύση.

Η απάντηση, την οποία έδωσα στον καλό συνάδερφο από τη Γερμανία, ήταν ότι οι ηγεσίες και οι ηγετικές ομάδες στην Ελλάδα, τις περισσότερες φορές, διαμορφώνονται με έναν στρεβλό και αποσπασματικό μακιαβελικό τρόπο. Και λέω στρεβλό γιατί ειδικά στα χρόνια της κρίσης εμφανίστηκαν παραμορφωμένα και αλλοιωμένα όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που οδηγούν κάποιον στην εξουσία. Ο λόγος είναι ο αριβισμός όλων εκείνων, οι οποίοι είδαν όχι μόνο ότι οι «γόνοι» δεν ήταν έτοιμοι να ηγηθούν αλλά πολύ περισσότερο βρήκαν χώρο να τους χρησιμοποιούν, φουσκώνοντας τα μυαλά τους με προσφωνήσεις τύπου… ο πρωτοπόρος αρχηγός, ο μεγάλος ηγέτης κτλ. Η αλήθεια είναι ότι και αυτοί περιορίστηκαν στις κολακείες και δεν κατάλαβαν ότι ήταν αναλώσιμα γκεσέμια. Η πολιτική και η ηγετική τους μετριότητα στα χρόνια της κρίσης φάνηκαν λίγο πριν το Καστελόριζο.

Πήγα λοιπόν με τον συνάδερφό μου για ένα καφέ και πιάσαμε σιγά-σιγά κάποια σημεία από τον «Ηγεμόνα» για να τα καταλάβει αυτός και να τα εμπεδώσω εγώ. Για να κατακτήσει κάποιος την εξουσία στη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ πρέπει ή να την έχει κληρονομήσει ή να την έχει ‘κατακτήσει’. Χρησιμοποιώντας ο καθένας τους είτε τα δικά του μέσα είτε των άλλων (του κεφαλαίου και των επιχειρηματικών ελίτ). Υπό τη βασική προϋπόθεση να έχουν την τύχη με το μέρος τους ή την ικανότητα.

Λόγω της οικονομικής κρίσης επικεντρωθήκαμε κυρίως στους τελευταίους αρχηγούς των δύο παρατάξεων και τις επιλογές των συμβούλων τους. Κυρίως όμως επικεντρωθήκαμε στη λεγόμενη πολιτική της ηγεσίας, στις κατηγορίες των δυνάμεων και στους συνεργάτες ενός ηγέτη. Οι πολιτικές της ηγεσίας, διαπιστώθηκε μέσα από τη συζήτηση, διευκόλυναν μια τρίτη κατηγορία… κατηγορία που συναντάμε στη ‘δημοκρατική διακυβέρνηση’. Τα τελευταία χρόνια διαπιστώσαμε ότι κάποιος γίνεται ηγέτης με το να του χαριστεί η εξουσία από την εύνοια ισχυρών παραγόντων. Όπως μας αναφέρει ο Machiavelli, οι ηγέτες αυτοί μπόρεσαν και κατέλαβαν την εξουσία, όχι επειδή ήταν εκ φύσεως άξιοι να την κατακτήσουν, ούτε επειδή τους ευνόησε η τύχη, αλλά με πονηριά συνοδευόμενη από τύχη.

Πάντα εμπόδιο για αυτούς είναι ο λαός και αυτοί έπρεπε να διαλέξουν με ποιανού τα συμφέροντα και τις διαθέσεις να συνταχθούν. Στις κοινωνίες πάντα οι διαθέσεις λαού και ισχυρών παραγόντων ήταν μεταξύ τους αντίθετες. Ο λαός θέλει ελευθερία και όχι καταπίεση. Οι ισχυροί παράγοντες όμως επιθυμούν να είναι αυτοί που θα  καθορίζουν την πολιτική και που θα καταπιέζουν το λαό. Ο κυνικός Machiavelli ξεκαθαρίζει ήδη από το 1513 πως «όταν οι ισχυροί δουν πως δεν αντέχουν να αντιταχθούν στο λαό, σωρεύουνε κύρος σε έναν δικό τους και με τις ευλογίες του λαού τον κάνουν Ηγέτη, ώστε κάτω από τη σκιά του να κάνουν τις δουλειές τους». Συνεχίζει λέγοντας πως «όποιος ανεβαίνει στην ηγεσία με τη βοήθεια των ισχυρών, είναι πιο ευάλωτος από εκείνον που ανεβαίνει από την εύνοια του λαού, επειδή ο πρώτος έχει να δώσει λογαριασμό σε πολλούς που μάλιστα περνιούνται για ίσοι του, ενώ στο λαό δεν έχει στην πραγματικότητα την υποχρέωση να δώσει λογαριασμό κανείς τέτοιος Ηγέτης».

Αυτό το οποίο έλειπε από τους νέους ηγέτες στα δύο πρώην μεγάλα κόμματα, ήταν πως οι ηγεσίες τους δεν διέθεταν γερά θεμέλια και ικανούς ανθρώπους να τις πλαισιώσουν. Διέθεταν ανθρώπους που αποσκοπούσαν στο προσωπικό συμφέρον και οι ζωές των οποίων  δεν είχαν  άμεση σύνδεση με τον ηγέτη τους. Λειτουργούσαν και συνεχίζουν να  λειτουργούν ως κοινοί μισθοφόροι, δανείζοντας ή προσφέροντας τις υπηρεσίες τους έναντι πάσης φύσεως αμοιβή. Δείχνοντας με τον τρόπο αυτό πως δεν μοιράζονται κανένα κοινό όραμα. Αυτό αποτελεί ίσως ακόμη ένα δεδομένο που χαρακτηρίζει τον ηγέτη. Να έχει την ικανότητα να αναγνωρίζει τα άσχημα χαρακτηριστικά και τα φυσικά χαρίσματα των συνεργατών του και εν τέλει να τα ισορροπεί. Αποφεύγοντας έτσι τον κίνδυνο να χάσει την εξουσία του είτε από τους πολύ φιλόδοξους και τυχοδιώκτες είτε αν ο λαός χάσει την πίστη του προς αυτόν.

Οι συνεργάτες αποτελούν την εικόνα του ηγέτη. Ακόμη και αν αποδειχθούν καλοί ή κακοί αυτό αυτομάτως καταλογίζεται στην προνοητικότητα του ηγέτη. Ή όπως το λέει χαρακτηριστικά ο αυταρχικός Φλωρεντίνος: «Κρίνεις το μέλλον ενός Ηγέτη παρατηρώντας τους συνεργάτες που τον περιστοιχίζουν». Οι πολιτικοί αρχηγοί αποδόμησαν τα κόμματά τους, διότι δεν γνώριζαν και δεν φρόντισαν να γνωρίσουν το πώς να ξεχωρίζουν τους ικανούς συνεργάτες. Με άλλα λόγια, οι πολιτικοί αρχηγοί των πρώην μεγάλων κομμάτων υποδέχονταν ανθρώπους που δεν είχαν σταθερότητα στις επιλογές τους. Όποιος δεν είναι πιστός σε ένα κόμμα, δεν μπορεί να είναι και στο επόμενο.

Ο ακραίος για τις απόψεις του Machiavelli ξεκαθαρίζει πως «Υπάρχει ένας αλάνθαστος τρόπος για να κρίνεις τον συνεργάτη σου. Αν βλέπεις το συνεργάτη να σκέφτεται περισσότερο τον εαυτό του από τα δικά σου συμφέροντα να ξέρεις πως δεν μπορείς να τον εμπιστεύεσαι και ότι τελικά θα στη φέρει», και ακόμη «ο καλός συνεργάτης σκέφτεται και επιδιώκει μόνο το συμφέρον του Ηγέτη και ποτέ δε φορτώνει το μυαλό του με πράγματα που αφορούν το δικό του, το προσωπικό συμφέρον».

Οι κόλακες και οι δουλοπρεπείς, οι αντιπρόεδροι, οι γραμματείς και οι φαρισαίοι δεν προσφέρουν σπουδαίες υπηρεσίες στους ηγέτες. Αυτό που δεν κατάλαβε ούτε ο Γιώργος Παπανδρέου ούτε καταλαβαίνει ο Κυριάκος Μητσοτάκης είναι ότι «ο Ηγέτης δεν μπορεί να αναθέσει την άσκηση της εξουσίας ούτε σε έναν ούτε σε πολλούς συνεργάτες του. Στην πρώτη περίπτωση ο ένας θα του πάρει την εξουσία, στη δεύτερη οι συμβουλές τους δε θα αποσκοπούν στο συμφέρον του Ηγέτη. Αντίθετα, θα αποσκοπούν στο προσωπικό συμφέρον των συνεργατών, προκειμένου να επικρατήσουν των υπολοίπων». Αυτοί οι άνθρωποι πάντοτε αναδεικνύονται μοχθηροί ως προς τον ηγέτη, εκτός και αν αναγκάζονταν να φανούν καλοί και προσποιούνταν ότι είναι χρήσιμοι.  

Τα πρώην δύο μεγάλα κόμματα έχασαν πολλούς σοβαρούς ανθρώπους, που δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν με τους «μουσαφιραίους» που λέει και ο κ. Αντώναρος. Το μεγαλύτερο όμως πράγμα που έχασαν τα δύο πρώην μεγάλα κόμματα ήταν ο στόχος τους. Ο στόχος τους ήταν και συνεχίζει να είναι η επιθυμία τους για εξουσία. Πράγμα που αναγνωρίζεται μόνο αν κερδίσεις. Αν δεν καταφέρεις να κερδίσεις, τιμωρείσαι αμείλικτα. Όποιος επιθυμεί την εξουσία και μόνο την εξουσία, καλό είναι να ξαναδιαβάσει τα έργα του Machiavelli. Να τα διαβάσει ο ίδιος και όχι να του τα διαβάσουν οι άλλοι.

Μπορεί να έχουν περάσει πάνω από πεντακόσια χρόνια από την εποχή που έζησε και έγραφε ο Machiavelli αλλά αποτελεί, για όσους δεν έχουν καμία ιδεολογία και επιθυμούν μόνο την εξουσία, έναν καλό οδηγό. Για να μην καταντούν παγιδευμένοι και αποτυχημένοι ηγεμονίσκοι στο ίδιο το κόμμα που κληρονόμησαν. Γιατί «η αποτυχία ενός κληρονομικού ηγέτη είναι διπλάσια από εκείνου που κατέκτησε την εξουσία μόνος του, επειδή, ενώ γεννήθηκε με την εξουσία στα χέρια του, δεν μπόρεσε να την κρατήσει και την έχασε». 

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr