Ο «λευκός ήρωας» που επέλεξε τον δρόμο του ανθρωπισμού ενάντια στον ρατσισμό

Εάν σήμερα ζούμε σε έναν κόσμο όπου ο ρατσισμός, η μισαλλοδοξία και οι διακρίσεις θεριεύουν ξανά, με πολλούς υποκινητές, ανάμεσα τους και αθλητές  πρέπει να πάμε μισό αιώνα πίσω για να δούμε  την  ιστορία ενός  λευκού αθλητή δίπλα στους εμβληματικούς μαύρους αθλητές και το ανάστημα που ύψωσε ενάντια στον ρατσισμό.  

Βέβαια, οι Τόμι Σμιθ και Τζον Κάρλος δεν χρειαζόταν να καταφύγουν στην προτροπή του Πίτερ Νόρμαν  για να αντιληφθούν την αντιμετώπιση που είχαν οι μαύροι στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Γι’ αυτούς –και για εκατομμύρια άλλους μη λευκούς- η αίσθηση ότι αποτελούσαν πολίτες δεύτερης κατηγορίας ήταν μια φρικτή πραγματικότητα, με τον αθλητισμό να τους προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία για να ξεφύγουν από όσα βίωναν.

Και η αλήθεια είναι πως τα κατάφεραν πολύ καλά, όπως μαρτυρά και η εμφάνισή τους στους Ολυμπιακούς Αγώνες που φιλοξενήθηκαν στο Μεξικό. Ο Σμιθ νικητής στην κούρσα των 200 μέτρων, με ένα μυθικό παγκόσμιο ρεκόρ. Ο Κάρλος τρίτος. Δύο μετάλλια για τις ΗΠΑ. Για την χώρα που εκπροσωπούσαν και αποκαλούσαν πατρίδα, παρά το γεγονός ότι εκείνη δεν τους αντιμετώπιζε όμως μια μάνα τα παιδιά της.

Είναι γνωστό πως η παρουσία τους στο βάθρο την ώρα της απονομής επισκίασε τα πάντα.  Ακόμη και τους προσωπικούς θριάμβους τους. Φορώντας μόνο κάλτσες, για να εκφράσουν τους πεινασμένους αδελφούς τους, κι από ένα μαύρο γάντι (σύμβολο του κινήματος των Μαύρων Πανθήρων), για την περηφάνια και την ενότητα της φυλής, έδωσαν στον κόσμο μια από τις πιο δυνατές εικόνες του 20ού αιώνα.

Ο λευκός ανάμεσά τους θα μπορούσε να είναι μια… παραφωνία. Ή να χαλάσει την στιγμή αντιδρώντας σε όσα συνέβησαν την ώρα της απονομής. Όμως ο Πίτερ Νόρμαν,  αποτελούσε μέρος του πλάνου-σχεδιάζοντας- το σκηνικό, καθώς εκείνος τους πρότεινε (καθώς δεν υπήρχε δεύτερο ζευγάρι γαντιών) να φορέσουν ένα ο καθένας σε διαφορετικό χέρι.

Ο ίδιος, όπως και οι συναθλητές του, έφερε μια κονκάρδα για τα ανθρώπινα δικαιώματα και στάθηκε δίπλα τους, αποφασισμένος να υποστεί τις συνέπειες της αλληλεγγύης του. Αν και προερχόταν από την Αυστραλία, μια χώρα με σκοτεινό παρελθόν σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση που έδειξε σε μειονότητες και ιδιαίτερα στους αυτόχθονες Αβορίγινες, δεν δυσκολεύτηκε να επιλέξει τον δρόμο του ανθρωπισμού αντί για εκείνον των διακρίσεων.

“Η πολιτική δεν πρέπει να εμπλέκεται με τον αθλητισμό

Αυτή που δεν κατάλαβε, βέβαια, ήταν η …ΔΟΕ. Η ολυμπιακή επιτροπή των γαλαζοαίματων της οποίας προέδρευε τότε ο Αμερικανός Avery Brundage, αντέδρασε έντονα απαιτώντας από τους Αμερικανούς να αποκλείσουν Σμιθ και Κάρλος. Η ολυμπιακή επιτροπή των ΗΠΑ αρνήθηκε και o Μπράντατζ απείλησε ολόκληρη την αμερικάνικη αποστολή του στίβου. Οι δυο αθλητές αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το ολυμπιακό χωριό, ενώ ήδη οι Αυστραλοί είχαν “τιμωρήσει” με τον ίδιο τρόπο τον Νόρμαν.

Ο Μπράντατζ πριν αναλάβει την προεδρία της ΔΟΕ, ήταν επικεφαλής της αμερικάνικης ολυμπιακής επιτροπής. Το 1936 δεν είχε κανένα πρόβλημα με τους ναζιστικούς χαιρετισμούς των Γερμανών. Είχε παντρευτεί, άλλωστε μια Γερμανίδα πριγκίπισσα. Το 1972, σαν πρόεδρος της ΔΟΕ, και μετά την τραγωδία με την δολοφονία των 11 ισραηλινών αθλητών, από την τρομοκρατική οργάνωση “Μαύρος Σεπτέμβρης” είχε πει: “Η πολιτική δεν πρέπει να εμπλέκεται με τον αθλητισμό. Οι αγώνες πρέπει να συνεχιστούν.

Ο πρόεδρος της ΔΟΕ ήταν Αμερικανός, παντρεμένος με Γερμανίδα πριγκίπισσα. Το 1936 δεν τον είχαν ενοχλήσει οι ναζιστικοί χαιρετισμοί. Το 1972 αποφάσισε να συνεχιστούν οι αγώνες παρά την δολοφονία των 11 Ισραηλινών. Το 1968 έγινε έξαλλος βλέποντας τον χαιρετισμό των δυο μαύρων…

Η πολιτική δεν πρέπει να εμπλέκεται με τον αθλητισμό. Πόσες φορές το έχετε ακούσει. Αυτό, που παραλείπεται τεχνηέντως είναι το δεύτερο μισό. Κι όσοι αθλητές εμπλέκονται με την πολιτική, σταματάνε τον αθλητισμό. Σμιθ και Κάρλος, πέρασαν τα πάνδεινα, από τον στίβο πέρασαν στο αμερικάνικο ποδόσφαιρο και χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια για να αρχίσει να αναγνωρίζεται η προσφορά και η συμβολική σημασία της κίνησής τους πάνω στο βάθρο των νικητών. Είχαν, όμως, ήσυχη τη συνείδησή τους. Και εκατομμύρια αφροαμερικανοί στην Αμερική πήραν θάρρος και έμπνευση από τον περίφημο χαιρετισμό τους.

Πίσω στην πατρίδα του η «Λευκή Αυστραλία» δεν τον συγχώρεσε ποτέ…

Άλλωστε, μόλις ένα χρόνο πριν είχε χορηγηθεί στους 170.000 αυτόχθονες (από 400.000 που υπήρχαν όταν έφτασαν εκεί οι Ευρωπαίοι) υπηκοότητα, ενώ χρειάστηκε να περάσουν δεκαετίες για να γίνει πράξη η ισότητα.

Μέσα σ’ αυτό το κλίμα, ο Νόρμαν επέστρεψε στην Αυστραλία για να αντιμετωπίσει την δική του κόλαση. Με αφόρητες παρασκηνιακές πιέσεις προκειμένου να αποκηρύξει την ενέργεια των συναθλητών του και να απολογηθεί δημόσια για την δική του στάση, ζητώντας συγγνώμη από τους… ομόχρωμούς του. Κάτι που προς τιμή του δεν έκανε ποτέ.

Η μη συμμόρφωσή του τον μετέτρεψε σε παρία. Αν και είχε κάνει ρεκόρ Αυστραλίας με το 20.06 η διεθνής καριέρα του είχε τελειώσει. Έπιασε σε 13 περιπτώσεις το όριο των 200 μέτρων για πρόκριση στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1972. Σε άλλες 5 εκείνο για τα 100 μέτρα. Ήταν ο καλύτερος σπρίντερ που είχε βγάλει ποτέ η χώρα. Ωστόσο δεν συμμετείχε ποτέ ξανά σε μια τόσο μεγάλη διοργάνωση…

Η προσωπική κόλαση δεν σταμάτησε εκεί για τον Νόρμαν. Οι Αυστραλοί προσπάθησαν να τον σβήσουν από την ιστορία. Να τον μετατρέψουν στον άνθρωπο που δεν υπήρξε ποτέ. Έφτασαν στο σημείο να μην αναφέρουν το όνομά του και πολλοί, ακόμη και στα τέλη του 20ού αιώνα, αγνοούσαν πως εκείνος ο λευκός ανάμεσα στους δύο μαύρους ήταν συμπατριώτης τους.

Χρειάστηκαν δεκαετίες αγώνων για να αποκατασταθεί το όνομα και η δημόσια εικόνα του, αλλά και για να απολογηθεί η επίσημη Πολιτεία για την ανήθικη συμπεριφορά της. Ο ίδιος, βλέποντας ότι οι αρχές της χώρας του έκλεισαν τον δρόμο προς τον πρωταθλητισμό, εγκατέλειψε τον στίβο, δούλεψε σε κρεοπωλείο και αργότερα ασχολήθηκε με το ποδόσφαιρο, πριν ένας τραυματισμός τον οδηγήσει στην αναπηρική καρέκλα και από εκεί στην κατάθλιψη και τον αλκοολισμό.

Έφυγε πικραμένος, ξεχασμένος αλλά απόλυτα πεπεισμένος ότι είχε ακολουθήσει τον σωστό δρόμο εκείνο το βράδυ του Οκτώβρη του 1968. Δυστυχώς δεν πρόλαβε να βιώσει την αποκατάσταση της κληρονομιάς που άφησε πίσω του, αφού το 2012 η Αυστραλία ήταν εκείνη που ζήτησε συγγνώμη για την άθλια συμπεριφορά απέναντί του. Εκείνος, όμως, είχε ήδη φύγει από αυτό τον απάνθρωπο κόσμο το 2006.

Ο Πίτερ Νόρμαν δεν έζησε για να μάθει ότι οι Αμερικανοί έδωσαν το όνομά του στην ημέρα του κλασικού αθλητισμού στις ΗΠΑ. Δεν έζησε για να ακούσει και την δημόσια συγγνώμη που του απεύθυνε η ομοσπονδιακή βουλή της Αυστραλίας. Ναι, δεν πρόλαβε να τα ζήσει όλα αυτά. Πρόλαβε, όμως, να κάνει κάτι που ελάχιστοι άνθρωποι το έχουν καταφέρει. Πάνω στο βάθρο των νικητών, με το ασημένιο μετάλλιο στο στήθος, με δυο γροθιές πίσω του υψωμένες. Κι αυτός, με ένα ελαφρύ μειδίαμα να κοιτάζει μπροστά. Στο μέλλον, που ο ίδιος δεν έζησε, αλλά ήρθε…

 

Το φέρετρό του το κουβάλησαν δύο γνώριμοι παλιόφιλοι από τα παλιά. Ο Τόμι Σμιθ και ο Τζον Κάρλος, που τον ευχαρίστησαν με αυτό τον τρόπο για το γεγονός ότι εκείνος είχε κουβαλήσει στις πλάτες του την τιμή όλης της ανθρώπινης φυλής.