O κύκλος που άνοιξε το κίνημα στις πλατείες και οι Αγανακτισμένοι

Συγκρίνοντας κάποιος τα δύο «στιγμιότυπα» στην Πλάθα ντελ Σολ της Μαδρίτης: του πλήθους των Αγανακτισμένων (Indignados) της 15ης Μαΐου 2011, και των αλλοπαρμένων χαροκόπων του φετινού Μαΐου, που γιόρταζαν την άρση των περιοριστικών μέτρων, με φόντο την «ατιμωτική» αποχώρηση του Πάμπλο Ιγλέσιας από την πολιτική, εύλογα αναρωτιέται: Μήπως έκλεισε οριστικά ένας κύκλος στην προσπάθεια για πολιτική και κοινωνική ανανέωση;

Οι Αγανακτισμένοι (Indignados) συγκαταλέγονται στα κινήματα, όπως το Occupy Wall Street και τα Κίτρινα Γιλέκα, που κατόρθωσαν να δημιουργήσουν ένα νέο πολιτικό υποκείμενο. Κινητοποίησε, μέσα από το σύνθημα «Δεν μας εκπροσωπούν», μεγάλες μάζες πληθυσμού, που πλήττονταν άμεσα από την οικονομική κρίση ή ήταν απογοητευμένοι από τον δικομματισμό και την κατάληξη της πολιτικής διαδικασίας που ξεκίνησε μετά τον θάνατο του Φράνκο το 1975.

Στις 15 Μαΐου, οι Αγανακτισμένοι έδωσαν στον κόσμο φωνή να κραυγάσει ενάντια στις τράπεζες, που είχαν διασωθεί στις πλάτες τους χάρη στην ανακεφαλαιοποίηση που εφάρμοσαν ο Μαριάνο Ραχόι και η τρόικα, αλλά συνάμα άφηναν χιλιάδες ανθρώπους στον δρόμο με εξώσεις και υπερχρεώσεις νοικοκυριών. Εδωσαν μεγαλύτερο χώρο έκφρασης και διεκδίκησης στο φεμινιστικό κίνημα, που σήμερα αποτελεί ίσως τον ριζοσπαστικότερο μοχλό πολιτικής και δικαιωματικής έκφρασης στην Ισπανία. Κυρίως, όμως, στράφηκε κατά της διαφθοράς, του ενδημικού φαινομένου του δικομματισμού και της διαδικασίας που εδραιώθηκε με τη μετάβαση στην ισπανική Μεταπολίτευση.

Το κίνημα των Indignados ήταν επίσης η καταταστατική πράξη δημιουργίας της νέας κομματικής έκφρασης του νέου αυτού πολιτικού υποκειμένου: τους Podemos. Ενός κόμματος που παρά τις αρχικές επιτυχίες του, δεν κατόρθωσε να ενσωματώσει πλήρως τις πολύμορφες ανάγκες αυτών των μαζών, αποδεικνύοντας πως ο πολιτικός βολονταρισμός δεν αρκεί για τον μετασχηματισμό της κοινωνίας.

Δυστυχώς, η ιδεολογική εμμονή της ηγεσίας του σε έναν ατελέσφορο λαϊκισμό λατινοαμερικανικού προσήμου, που δεν λειτουργεί στις συγκεκριμένες τυπικές συνθήκες της αστικής τάξης στην Ευρώπη και στην αμφίπλευρη διαλεκτική της σχέση με την αντιπαράθεση ανάμεσα σε εργατική και την άρχουσα τάξη, όπως την όριζε ο Γκ. Λούκατς. Εξάλλου, η συνεχής επίκληση του επονείδιστου φρανκικού καθεστώτος απομάκρυνε μία βάση που ενδιαφερόταν για την επαναφορά ενός κοινωνικο-οικονομικού status quo, παρά το ξεκαθάρισμα ιστορικών λογαριασμών. O «ναρκισσισμός» και ο συγκεντρωτισμός της ηγεσίας των Podemos οδήγησε στην έξοδο τα ιστορικά στελέχη των Αγανακτισμένων στο πρώτο «Βισταλέγρε», και στο «Βισταλέγρε 2» το κόμμα διαιρέθηκε επισήμως σε Podemos και Mas Madrid.

Καταργώντας τους αρχικούς «κύκλους» στη λήψη αποφάσεων από τη βάση, το νέο συγκεντρωτικό κόμμα έπαψε να είναι η «αντλία εισροής και εκροής» της «άμεσης δημοκρατίας», που ήταν το αρχικό αίτημα των Indignados. Αντί για «καθοδηγητής» και «εκπρόσωπος», το κόμμα διέφθειρε τις σχέσεις «στελέχους – μάζας» και «διευθυνόντων – διευθυνομένων», όπως θα τις περιέγραφε ο Γκράμσι. Εκτοτε, το κόμμα οδηγήθηκε, σχεδόν σε έναν ιεραρχικό και συγκεντρωτικό «καντορνισμό», επιλέγοντας αντί να γίνει το «κόμμα φίλτρο», ενός κόμματος μαζών που θα παράγει στελέχη από τη σχέση του και την ερμηνεία του της κοινωνίας, να εφαρμόσει μία πολιτική κλασικού πολυσυλλεκτικού κόμματος, ως άθροισμα μίας κομματικής-οργανωτικής μηχανής και ενός λαϊκίζοντος και άκρα θεωρητικολογούντος πολιτικού προγράμματος.

Οι Podemos επέλεξαν την παθολογία του απρόσφορου προγράμματος: α) να κολακεύσουμε τις μάζες, β) να καθοδηγήσουμε τις μάζες (γιακωβίνικα) με μία δογματική θεώρηση του πολιτικού μετασχηματισμού, όπου οι μάζες εκτελούν, αλλά δεν χρειάζεται να κατανοούν και γ) να διοικήσουμε τις μάζες, κατά τρόπον περιφρονητικό. Επιπλέον, ο ελιτισμός που επέδειξε μετά τις εκλογές του 2015 η ηγεσία του κόμματος, επιδιώκοντας θέση υπεροχής σε μία συνεργασία με τους Σοσιαλιστές αποξένωσε μεγάλο τμήμα της μη ριζοσπαστικοποιημένης στην καθαυτό αριστερή ιδεολογία της εκλογικής του βάσης.

Το Κίνημα των Αγανακτισμένων πλούτισε την εμπειρία των αγώνων και τις ερμηνευτικές αναλύσεις μας τόσο με τις επιτυχίες του στην ανάδειξη ενός νέου πολιτικού υποκειμένου και στην έκφραση μίας συγκεκριμένης ανάγκης της κοινωνίας, όσο και με την αποτυχία του πολιτικού σχεδιασμού του για τον μετασχηματισμό του σε κόμμα που θα είναι ικανό να συσπειρώσει τους ανθρώπους που όχι μόνο έχουν τα ίδια ιδανικά, αλλά και φλέγονται συνάμα από τη λαχτάρα να συγκροτήσουν μια ενιαία τάξη που θέλει «να εκχερσώσει τη ζούγκλα της αστικής κοινωνίας» (U. Cerroni).

*Ο Γιώργης- Βύρωνας Δάβος είναι δημοσιογράφος, διδάκτωρ Γλωσσολογίας/Φιλοσοφίας

Πηγή: Η Εφημερίδα των Συντακτών

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr