Ο Καβάφης «Απέξω και τραγουδιστά». Γίνεται;

Ο δημιουργός του CD, Μπάμπης Κουλούρας, είναι εθελοντής διευθυντής προγράμματος και παρουσιαστής της δημοτικής ραδιοτηλεόρασης της Σύρου, πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου Άνω Σύρου, μέλος του Ινστιτούτου «Σύρου» και, προπαντός, επικεφαλής της μουσικοποιητικής ομάδας «Καβάφης». Μ’ αυτή την ομάδα και με το αφιέρωμα στον Καβάφη που έχει τίτλο «Απέξω και τραγουδιστά», εδώ και 13 χρόνια δίνουν μια σειρά παραστάσεων όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά και στην Αίγυπτο, την Τουρκία, τη Γαλλία έως τις ΗΠΑ και τη μακρινή Αυστραλία. Την ομάδα «Καβάφης», τώρα, μεταξύ πολλών μουσικών, ερμηνευτών κλπ. απαρτίζουν βασικά ο ίδιος με τον Αλέξανδρο Καψοκαβάδη και τον Δημήτρη Οικονομάκη – οι δύο τελευταίοι, γνωστοί από τα συγκροτήματα Ματ σε 2 Υφέσεις και Ομαδική Απόδραση. Αν τα λέω σωστά δηλαδή, διότι στα credits του CD αναφέρονται αυτοί οι δύο μουσικοί ως ενορχηστρωτές.

Το CD περιέχει 30 ηχογραφήματα, 16 τραγούδια σε ποίηση Καβάφη και άλλες 14 απαγγελίες στον ποιητή από τον συνθέτη. Το αποτέλεσμα ωστόσο είναι άνισο και εξηγούμαι: Πρόθεση του Κουλούρα είναι να γίνουν τα τραγούδια του προσιτά και, ως εκ τούτου, ο Καβάφης «τραγουδένιος» – αυτό σημαίνει το να παίζεται από τα ραδιόφωνα μέχρι να σιγοτραγουδιέται από τους ακροατές, κάτι εκ των πραγμάτων δύσκολο, εφόσον καλά γνωρίζουμε πως ελάχιστοι σταθμοί θα ενδιαφερθούν να παίξουν μελοποιημένο Καβάφη. Αλλά και ως τραγούδια, όμως, έχω την αίσθηση πως μην έχοντας σχέση μ’ αυτό που λέμε λαϊκό ήχο, εξίσου δύσκολα θα κερδίσουν τον ακροατή, τουλάχιστον στο μαζικό επίπεδο που επιθυμεί ο δημιουργός τους. Δυστυχώς, μα έτσι έχουν τα πράγματα…

Έπειτα, ο Καβάφης είναι ο Καβάφης και καλώς ή κακώς τον έχουμε συνηθίσει σε πιο κλασικές ή, έστω, λόγιες μελοποιήσεις, οι οποίες είναι και πιο ταιριαστές ίσως με το περιεχόμενο της ποίησης του. Μπορώ να θυμηθώ την πιο πρόσφατη προσέγγιση του Στέφανου Κορκολή με τη Σοφία Μανουσάκη, αλλά και τις πιο «μοντέρνες», με στοιχεία τζαζ, ποπ, ροκ κλπ. της Τζένης Τσίλη με τον Βασίλη Γισδάκη και του Κωνσταντίνου Κάλλια με τον Παντελή Θεοχαρίδη. Εδώ ο Μπάμπης Κουλούρας φοβάμαι πως εκλαϊκεύει υπέρ το δέον τον Αλεξανδρινό, ακριβώς πάνω στην προσπάθεια του να τον κάνει «οικείο» και «προσβάσιμο» απ’ όλους.

Κι ενώ το CD σοφά ξεκινάει με το «Επέστρεφε», το ωραιότερο τραγούδι της εργασίας αυτής με την ιδιαίτερη φωνή της Χρυσούλας Κεχαγιόγλου (προσωπικά τη γνώρισα μέσα από το cd – single «Σα φυλαχτό» του Λάζαρου Σαμαρά), στη συνέχεια τα πράγματα μοιράζονται σε ποικιλόμορφες μουσικές φόρμες, που αντλούν την έμπνευση τους από την καθ’ ημάς παράδοση, τη μεσογειακή μπαλάντα, το αμιγώς «έντεχνο», ακόμα και τις επτανησιακές καντάδες, όπως λόγου χάριν συμβαίνει στη μελοποίηση των «Κεριών». Υπάρχουν κομμάτια που θα μπορούσαν να έχουν γραφτεί από τους Κατσιμιχαίους ή τον Αντώνη Βαρδή, εκεί που άλλα παραπέμπουν στις μελοποιήσεις των Ξέμπαρκων από το Ναύπλιο στον Νίκο Καββαδία χωρίς όλα αυτά τα σχόλια μου, φυσικά, να αποτελούν μομφή. Όταν ακούμε όμως «Τα Παράθυρα», τη δεύτερη καλύτερη μελοποίηση του CD, πάλι με ερμηνεύτρια την Κεχαγιόγλου, αντιλαμβανόμαστε πως ο Κουλούρας είναι ένας ταλαντούχος δημιουργός, που μάλλον αδικήθηκε από τις προθέσεις του, τη γνωριμία δηλαδή του μεγάλου κοινού με την καβαφική ποίηση! Και, να το πω αλλιώς, καμιά φορά το να θες να κάνεις στομφώδεις μελοποιήσεις είναι λιγότερο «επικίνδυνο» από το να θες να αποφαίνεσαι απλός ή και απλοϊκός. Διότι, ο Κουλούρας δεν είναι ναΐφ, όπως, π.χ., ήταν οι Ξέμπαρκοι ως μουσικοί όταν μελοποιούσαν Καββαδία. Είναι ένας συνθέτης με γνώση που, απλά, κατά τη γνώμη μου προσάρμοσε το υλικό του σε πράγματα πολυακουσμένα, προκειμένου να κάνει τη διαφορά.

Κατά τα άλλα, τα κομμάτια ευτύχησαν απ’ την άποψη της ενορχήστρωσης και αποδόθηκαν από ασκημένες λυρικές φωνές (Φωτεινή Αθανασάκη, Μιχάλης Καταχανάς, Κική Λουκά, Θοδωρής Μέρμηγκας, Κωνσταντίνος Πλούσιος, Ελπίδα Γαδ) με ξεχωριστές τις πάντα αισθαντικές ερμηνείες του Αλέξανδρου Καψοκαβάδη σε τρία τραγούδια. Οι απαγγελίες μου άρεσαν! Χωρίς να είναι ηθοποιός ο Κουλούρας, ακούγεται να απαγγέλλει τα ποιήματα όπως τα νιώθει και όχι με το πομπώδες ύφος, που θα μπορούσε νά’χει ένας οποιοσδήποτε άλλος επαγγελματίας ηθοποιός στη θέση του.

Δεν είναι εύκολο πράγμα να γίνει ο Καβάφης «απέξω και τραγουδιστός», για να παραφράσω λίγο τον τίτλο της εργασίας του Κουλούρα, ακόμη κι αν μέσα σ’ αυτήν υπάρχουν ένα – δύο τραγούδια που, όντως, θα μπορούσαν να παίζονται από τα ραδιόφωνα, τα οποία ασχολούνται με το καλό ελληνικό τραγούδι. Το θέμα είναι να αποκαλυφθεί – ανακαλυφθεί η δουλειά στο σύνολο της και σ’ αυτό τον «αγώνα» δυστυχώς επιδίδονται οι ίδιοι οι δημιουργοί την τελευταία εικοσαετία. Το CD «Κ. Π. Καβάφης – Απ’εξω και τραγουδιστά» είναι μια παραγωγή του Πολιτιστικού Συλλόγου Άνω Σύρου και κυκλοφορεί σε διανομή από τις εκδόσεις «Μετρονόμος».