Ο Ιεροκλής Μιχαηλίδης συναντάει «Ενα λιοντάρι μεσοπέλαγα»

Στον παράλογο κόσµο του Σλάβοµιρ Μρόζεκ µπορεί να συµβούν τα πάντα. Τίποτε όµως δεν είναι τόσο παράδοξο που να µη γειώνεται ταυτόχρονα στη σφαίρα της πραγµατικότητας. Ο Ιεροκλής Μιχαηλίδης µιλάει στο Documento µε αφορµή την παράσταση «Ενα λιοντάρι µεσοπέλαγα» στο θέατρο Μικρό Ανεσις και θυµάται την εποχή που περιόδευε µε πειραµατικούς θιάσους και έπαιζε µόνος του δώδεκα σκετσάκια κάθε βράδυ σε µπουάτ και καφεθέατρα της Θεσσαλονίκης. 

Τρεις ναυαγοί βρίσκονται µεσοπέλαγα χωρίς τρόφιµα και σκέφτονται να φάνε τον ένα για να επιβιώσουν. Το έργο φλερτάρει µε το παράλογο και το γκροτέσκο. 

Ο Σλάβοµιρ Μρόζεκ θεωρείται ένας από τους κορυφαίους συγγραφείς του θεάτρου του παραλόγου µαζί µε τους Σάµιουελ Μπέκετ και Ευγένιο Ιονέσκο. Είναι πολωνικής καταγωγής και χαρακτηριστικό στοιχείο του είναι οι έντονες πολιτικές αναφορές. Τα έργα του χαρακτηρίζονται από αλληγορική γραφή µε χιούµορ, σατιρικό και γκροτέσκο στοιχείο. ∆ιαθέτει µια λοξή µατιά που ξεχωρίζει. 

Γιατί ο συγγραφέας καταπιάνεται µε τις σχέσεις εξουσίας, την αποξένωση, την απώλεια της ελευθερίας;

Ο Μρόζεκ µεγάλωσε σε ένα ιδιαίτερο καθεστώς, της κοµµουνιστικής Πολωνίας τη δεκαετία του ’60. Στα νιάτα του υπήρξε µέλος του κόµµατος, αλλά στην πορεία της ζωής του διαφοροποιήθηκε και έφυγε από τη χώρα. Τα έργα του δεν ήταν απαγορευµένα από το καθεστώς, ωστόσο ο ίδιος έδωσε εντολή να µην ανεβαίνουν στην Πολωνία µετά τον στρατιωτικό νόµο που επιβλήθηκε από τον Βόιτσεχ Βίτολντ Γιαρουζέλσκι το 1981. Οι υπόλοιποι συγγραφείς του παραλόγου ασχολούνται περισσότερο µε φιλοσοφικά και υπαρξιακά ζητήµατα. Η ενασχόληση µε τον άνθρωπο και τον τρόπο κοινωνικής οργάνωσης είναι πολύ έντονη στον Μρόζεκ.

Εχει γραφτεί ότι οι σκέψεις του είναι τόσο παράδοξες που τελικά γίνονται κατανοητές από όλους.

Αυτή η παραδοξότητα ενυπάρχει στη ζωή µας, αλλά στην καθηµερινότητα δεν την αντιλαµβανόµαστε. Ο συγγραφέας καταπιάνεται µε παράλογες καταστάσεις οι οποίες όµως είναι απολύτως φυσικό να συµβαίνουν. Στην παράσταση κάποιοι αποφασίζουν να φάνε έναν άνθρωπο για να επιβιώσουν. Αυτό µπορεί να ακούγεται παρανοϊκό αλλά δεν είναι κάτι που δεν έχει συµβεί και στην πραγµατικότητα. Θυµάστε τον σάλο που είχε προκληθεί τη δεκαετία του ’70 λόγω της ιστορίας µε το πεσµένο αεροπλάνο και τους ανθρώπους που έφαγαν πτώµατα για να επιβιώσουν; Ενας επιζήσας από το στρατόπεδο του Νταχάου αποκάλυψε σε µια συγκλονιστική µαρτυρία ότι είχε δει µπροστά στα µάτια του ένα παρόµοιο περιστατικό µε έναν άνθρωπο που λιµοκτονούσε. Προφανώς, το έργο έχει και συµβολική/αλληγορική διάσταση. Και επειδή είναι τέχνη και όχι µπροσούρα ή πολιτική προκήρυξη είναι απολαυστικό. Εχει φαντασία, παιχνίδι και σαρκασµό.

Η πολιτική διάσταση του έργου µπορεί να αγγίξει πλευρές του σηµερινού θεατή;

Σήµερα συζητάµε ακόµη για τη λειτουργία της δηµοκρατίας, την έννοια της ελευθερίας, τα ανθρώπινα δικαιώµατα. Στην Ελλάδα αναρωτιόµαστε αν λειτουργούν οι θεσµοί, αν οι πολιτικοί παραβιάζουν τους θεσµούς, αν το παιχνίδι παίζεται δίκαια. Το πιο σηµαντικό είναι να σεβόµαστε την υπόσταση του άλλου, τον τρόπο ζωής, τα δικαιώµατα και την ελευθερία του. Η εξουσία είναι το µεγαλύτερο αφροδισιακό και η διαχείρισή της παραµένει µεγάλο πρόβληµα σε φιλοσοφικό και πρακτικό επίπεδο. Ο Φιόντορ Ντοστογέφσκι είχε πει ότι η εξουσία δίνεται µόνο σ’ αυτούς που σκύβουν για να την πάρουν.

Ας γυρίσουµε πίσω στην εποχή που κάνατε τα πρώτα σας βήµατα µε µικρούς πειραµατικούς θιάσους.

Παλέψαµε για δέκα χρόνια ιδρύοντας µε φίλους µικρούς θιάσους που προσπαθούσαν να αρθρώσουν έναν διαφορετικό λόγο και τρόπο προσέγγισης του θεάτρου. ∆εν θέλαµε να δηµιουργήσουµε ένα ελιτίστικο εγχείρηµα. Το κοινό ήταν δύσκολο να το αποδεχτεί, παρόλο που σήµερα οι παραστάσεις χωρίς σκηνικά και κοστούµια είναι πολύ διαδεδοµένες. Κάποτε ήταν αδιανόητο να παίζει κανείς µε καθαρή θεατρική γλώσσα.

Και το µουσικοθεατρικό σχήµα Αγαµοι Θύται;

Είναι ένα είδος που ανήκει στην ψυχαγωγία αλλά ταυτόχρονα εµπεριέχει πολιτικό σχόλιο και είναι αισθητικά αξιόλογο. Ηθελα να έχουµε εναλλαγή θεατρικών στοιχείων, κειµένων και τραγουδιών. ∆εν υπήρχε στην Ελλάδα καµιά αντίστοιχη παράδοση. Η επιθεώρηση βρίσκεται σε απόλυτη παρακµή όλα αυτά τα χρόνια. Οι Αγαµοι Θύται έχουν συγγένεια µε αυτό το είδος, αλλά ταυτόχρονα είναι και κάτι πιο µακρινό. Σήµερα έχουµε οδηγηθεί στο stand up comedy, ένα πιο µοναχικό είδος παράστασης από το οποίο λείπει το οµαδικό πνεύµα.

Πώς εµπνευστήκατε το συγκεκριµένο όνοµα;

Πρόκειται για ένα λογοπαίγνιο που είχα ακούσει σε φοιτητικές συναναστροφές στη Θεσσαλονίκη. Ενας µοναχικός γιατρός µεγαλύτερης ηλικίας που είχε φάει πολύ ξύλο επί χούντας συνήθιζε να πλησιάζει τα βράδια τις παρέες νεαρών που ξενυχτούσαν απέναντι από το Κρατικό Θέατρο και να τους κάνει διάφορα παιχνίδια. Μου είχε κάνει εντύπωση ότι έλεγε πως υπάρχουν οι έγγαµοι θύται και οι άγαµοι θύται. Οταν ξεκινήσαµε τους Αγαµους –είχα κάνει και κάποιες µοναχικές απόπειρες σε µεταµπουάτ και καφεθέατρα και έπαιζα µόνος µου δώδεκα σκετσάκια κάθε βράδυ– φτιάξαµε µια αφίσα και µου ήρθε στο µυαλό αυτό το παλιό λογοπαίγνιο. ∆εν το διάλεξα για λόγους επικοινωνιακούς ή εµπορικούς. Τότε ήµασταν ένα πολύ περιθωριακό καλλιτεχνικό πείραµα, µια τρέλα κάποιων πιτσιρικάδων. Στην αρχή δεν υπήρχε ανταπόκριση, αλλά µετά τον πόλεµο του Κόλπου οι Αγαµοι απέκτησαν θεατές, επειδή είχαν πικρό πολιτικό σχόλιο και συναισθηµατικό στοιχείο µέσα στην κωµωδία. Φέτος θέλω να ετοιµάσω µια επετειακή παράσταση για τα τριάντα χρόνια µας και να καλέσουµε όλους τους συνεργάτες που έχουν περάσει από το σχήµα.

INFO

Θέατρο Μικρό Ανεσις

Διασκευή/σκηνοθεσία: Νικίτα Μιλιβόγεβιτς

Παίζουν: Ιεροκλής Μιχαηλίδης, Αστέρης Πελτέκης, Γιάννης Οικονομίδης, Θάνος Κοντογιώργης