Ο Χριστόφορος Κάσδαγλης μιλάει για τις καταλήψεις, τις νίκες και για την Αριστερά που νιώθει καλύτερα όταν χάνει

Ο Χριστόφορος Κάσδαγλης έχει γράψει για το «Γαμώτο Ενός Αριστερού» (2009), για το «Γαμώτο Ενός Παναθηναϊκού» (2010), για τα πολλά γαμώτο του φαντάρου («Aπολύομαι και Τρελαίνομαι», 1988) , αλλά στο ολόφρεσκο όγδοο βιβλίο του, με τίτλο «1983» (εκδ. Καστανιώτη), επιστρέφει στα φοιτητικά του χρόνια και σε έναν πρωταγωνιστή τον οποίο γνωρίσαμε με το προ δεκαετίας «Σπλιτ!» και θυμίζει πολύ τον ίδιο του τον εαυτό.

Ανήσυχος συγγραφέας και πολύφερνος δημοσιογράφος (κυρίως στην Ελευθεροτυπία), ο 61χρονος Χριστόφορος μιλάει στο Documento για τις καταλήψεις, για τις νίκες, για τις ήττες και για την Αριστερά που νιώθει καλύτερα όταν χάνει. 

…Ξεκίνα εσύ, με την απάντηση που θα ήθελες οπωσδήποτε να δώσεις στην ερώτηση που φοβάσαι ότι δεν θα σου κάνω.

Ωραία ξεκινήσαμε… Μου φαίνεται ότι θέλεις να με βάλεις να κάνω εγώ όλη τη δουλειά! Τέλος πάντων, θα δεχτώ την πρόκληση. Επειδή γίνεται μπόλικη σχετική κουβέντα, θέλω να ξεκαθαρίσω ότι το βιβλίο δεν είναι αυτοβιογραφικό! Δεν ταυτίζομαι σε καμία περίπτωση με τον ήρωα του βιβλίου, τον Βλαδίμηρο Δημητριάδη. Η σχολή στην οποία φοιτά ο ήρωας, η κατάληψη του 1983, η εφημερίδα στην οποία προσπαθεί να πιάσει δουλειά, όλα είναι φανταστικά. Κι ακόμα, αν και δεν θέλω να προκαταλαμβάνω τους αναγνώστες , ας μην αναζητούν πίσω απ’ τις γραμμές ομοιότητες με συγκεκριμένα πρόσωπα. Ας αναζητήσουν μονάχα αλληγορίες και συμβολισμούς. Το μόνο που είναι αληθινό είναι η ατμόσφαιρα της εποχής, το κλίμα στα πανεπιστήμια, στις νεολαιίστικες οργανώσεις, στις εφημερίδες, στην καθημερινότητα. Κάπου εκεί όμως σταματάει ο ρεαλισμός και αρχίζει η μυθοπλασία.

-Γιατί η λέξη κατάληψη έχει αρνητική χροιά στα αυτιά πολλών;

Σημείο των καιρών. Έχει να κάνει με τη μακροχρόνια κρίση του φοιτητικού κινήματος, που έχει χάσει το νήμα της επαφής με τη μεγάλη πλειοψηφία των φοιτητών. Έχει να κάνει και με την επικράτηση μιας συντηρητικής ατζέντας. Το 1983 ωστόσο, η έννοια της κατάληψης κρατούσε ακόμα αρκετή από τη λάμψη του Πολυτεχνείου και της Νομικής, για να μη πω και από τον Μάη του ’68, το Μπέρκλεϊ και το Κολούμπια.

-Στην κατακλείδα του βιβλίου υπάρχει μια αίσθηση ματαιότητας σχετικά με το αποτέλεσμα της κατάληψης. Είναι μάταιοι οι αγώνες; Είναι μάταιοι οι μάταιοι αγώνες;

Το ‘πιασες, νομίζω. Δεν είναι μάταιοι ούτε καν οι μάταιοι αγώνες. Ιδίως για 20χρονα παιδιά που μέσα απ’ αυτούς ενηλικιώνονται όμορφα. Ωστόσο, ας μην είμαστε επιεικείς με τις συλλογικές προσπάθειες στις οποίες συμμετέχουμε. Καλόν είναι να ελαχιστοποιούμε τις πιθανότητες αποτυχίας, και κυρίως να δίνουμε στους αγώνες όσο γίνεται μεγαλύτερο βάθος και ουσία. 

-Ναι, αλλά μήπως ηττηθήκαμε και δεν το καταλαβαίνουμε; Το γενικεύω λίγο: μήπως η Αριστερά αισθάνεται πιο άνετα όταν χάνει, όταν ηττάται;

Προφανώς έχεις δίκιο. Η Αριστερά είναι εξαιρετικά έμπειρη στο να διαχειρίζεται ήττες, ενώ δεν έχει ιδέα πώς να διαχειρίζεται νίκες. Έτσι όμως δημιουργείται ένας εθισμός στην αποτυχία. Γενικά, θεωρώ ότι είναι ζήτημα κουλτούρας και πολύ σοβαρής -επιστημονικής θα έλεγα- προετοιμασίας το να βρεθεί σε θέση η Αριστερά να διαχειρίζεται δημιουργικά τις όποιες νίκες της. Σ’ αυτούς τους τομείς όμως υστερούμε παραδοσιακά. Έχουμε πολύ δρόμο, πολλή δουλειά και πολύ “ξεβόλεμα” για να φτάσουμε σ’ αυτό το επίπεδο.

-Mια κινητοποίηση “δικαιώνεται” όταν εμφανίζεται η αστυνομία για να τη διαλύσει; Δηλαδή, όταν κάνει θόρυβο έστω εξ αντανακλάσεως;

Όσο κι αν ηχεί παράξενα στ’ αφτιά των υποστηρικτών του νόμου και της τάξης, αυτό ισχύει. Η εμφάνιση της αστυνομίας υποδηλώνει ότι η κινητοποίηση χτύπησε φλέβα, ότι πόνεσε τον εκάστοτε αντίπαλο. Κι ακόμα, όπως συνειδητοποιούν καθοδόν  οι καταληψίες του βιβλίου, η παρουσία της αστυνομίας συσπειρώνει και πολιτικοποιεί το κίνημα, συνήθως δε του προσπορίζει και κάποιους συμπαραστάτες, που αλλιώς θα παρέμεναν αδιάφοροι και αμέτοχοι.

-To βιβλίο, και σόρι για το σπόιλερ, τελειώνει με τις φράσεις: “Αρχικά απάντησε όχι. Έπειτα είπε ναι”. Καθρέφτης της κοινωνίας ολόκληρης;

Οι εναλλακτικές ερμηνείες είναι δουλειά του αναγνώστη, όχι του συγγραφέα. Το μόνο που μπορώ προσωπικά να επιβεβαιώσω είναι ότι αποτελούν καθρέφτη της συγκεκριμένης σχέσης. Δεν δύναμαι άλλωστε να πω περισσότερα, γιατί κοντεύουμε να αποκαλύψουμε “ποιος είναι ο δολοφόνος”. Μεταφορικά πάντα…

-Aπό τις ήττες μαθαίνουμε περισσότερα ή από τις νίκες; Αυτή την ερώτηση την κάνω συνήθως στους αθλητές…

Εγώ τώρα πρέπει να σου απαντήσω ότι από τις ήττες μαθαίνουμε περισσότερα. Καλό αυτό, γιατί συνήθως οι ήττες στην πολιτική είναι περισσότερες από τις νίκες, τουλάχιστον για όσους δεν συνηθίζουν να τοποθετούνται εγκαίρως με την πλευρά των νικητών… Αλλά δεν θα σου δώσω τη στάνταρ απάντηση. Πιστεύω ότι μαθαίνεις περισσότερα από τις νίκες, υπό την αυστηρή προϋπόθεση ότι αυτές θα οδηγούν σε δημιουργικά αποτελέσματα, ότι  θα τείνουν “ν’ αλλάξουν τον κόσμο” και όχι να διαιωνίζουν τις παθογένειές του. Στη δεύτερη περίπτωση, είτε κέρδισες είτε έχασες δεν έχεις μάθει σχεδόν τίποτα.

-“Which side are you on”: έχει ακόμη σημασία; Εννοώ, είναι τόσο σαφείς οι διαχωριστικές γραμμές ή όλα μπλέκονται γλυκά;

Αν μού ΄κανες αυτή την ερώτηση πριν από δεκαπέντε χρονάκια ίσως να δίσταζα να σου απαντήσω, καθώς κυριαρχούσε αυτή ακριβώς η ψευδαίσθηση. Η κρίση όμως τα άλλαξε πάλι όλα. Είσαι υποχρεωμένος να πάρεις θέση. Εν έτει 2019, βρισκόμαστε πολύ πιο κοντά στο 1983 παρά στο 2004.   

 -Κυκλοφορούν στις σχολές “φαντάσματα” όπως ο μπαρμπα Μήτσος; Τίνος το φάντασμα είναι;

Ο μπαρμπα-Μήτσος είναι ένα αερικό της σχολής. Όλοι τον έχουν δει μα κανείς δεν τον ξέρει πραγματικά. Από τις συζητήσεις με διάφορους αναγνώστες του βιβλίου, ξαφνιάζομαι συνεχώς με το πόσο διαφορετικά υποδέχεται η κάθε γενιά το διακριτικό πέρασμα του μπαρμπα-Μήτσου από το χρονικό της κατάληψης.

-Eίναι το βιβλίο μία ιστορία ενηλικίωσης και αυτογνωσίας; Εγώ θα επιμείνω να το θεωρήσω οιονεί αυτοβιογραφικό.

Οιωνεί, ναι. Αλλά το στοίχημα όταν γράφεις ένα μυθιστόρημα δεν είναι να μιλήσεις μόνο για τη δική σου ενηλικίωση και τη δική σου αυτογνωσία, είναι να συμπεριλάβεις τη συλλογική αυτογνωσία και την ενηλικίωση του καθενός. Αυτό το τελευταίο είναι και το πιο ενδιαφέρον, γιατί αν το κάνεις καλά οδηγεί σε πολλά διαφορετικά επίπεδα ανάγνωσης του βιβλίου.

 -Eγώ που τη βαριέμαι λίγο τη μυθοπλασία το ευχαριστήθηκα περίπου ως “ντοκυμαντέρ” της εποχής. Άλλωστε έγινα φοιτητής το 1984 και μου είναι γνώριμο το σκηνικό. Ο σημερινός φοιτητής τι χρήσιμο θα βρει στο βιβλίο;

Εντάξει, ένα βιβλίο δεν γράφεται για να είναι χρήσιμο, αλλά κυρίως για ν’ αγγίζει την ψυχή του αναγνώστη. Θα βρει πάντως σίγουρα πολλές αναλογίες με τα δικά του βιώματα. Ελπίζω ακόμα ότι θα απολαύσει τη νεανική ματιά του βιβλίου, τις περιπέτειες και τις περιπλανήσεις του ήρωα, το χιούμορ, την ειρωνεία και τον αυτοσαρκασμό, την αμφιθυμία του απέναντι στα κορίτσια. Πάνω απ’ όλα -ελπίζω- την αυθάδειά του απέναντι σε εξουσίες και ιεραρχίες, τον κυνισμό του, και κάποια εσάνς μετεφηβικής αλητείας που αποπνέει.

-Η τελευταία απάντηση κάλυψε τις επόμενες δέκα ερωτήσεις μου. Τελευταία ερώτηση, λοιπόν, ελλείψει και ζωτικού χώρου. Πώς συμπυκνώνεται σε μερικές λέξεις σήμερα το γαμώτο ενός αριστερού Παναθηναϊκού;

Θεωρώ ευτυχές το γεγονός ότι εκείνο το βιβλίο κυκλοφόρησε το 2010, σε μια εποχή που ο Παναθηναϊκός έπαιρνε ακόμα κούπες στην Ευρωλίγκα, νταμπλ και ευρωπαϊκές προκρίσεις στο ποδόσφαιρο. Φυσικά ο τίτλος δεν ήταν καν προφητικός, ήταν φανερό το πού πήγαιναν τα πράγματα και ήθελα να προλάβω να το φωνάξω, έστω με λογοτεχνικό τρόπο, χωρίς η όλη χειρονομία να είναι απλώς μοιρολόι.