ΔΔ

Δημοσθένης Δαββέτας

Ο Φουκουγιάμα δεν είχε δίκιο

Είναι γνωστή πια σε όλους μας η άποψη του Αμερικανού φιλόσοφου Φουκουγιάμα, ότι ζούμε το τέλος της Ιστορίας. Σε ένα…

ap berlins 1

Είναι γνωστή πια σε όλους μας η άποψη του Αμερικανού φιλόσοφου Φουκουγιάμα, ότι ζούμε το τέλος της Ιστορίας. Σε ένα κείμενο, όπου ήθελε να θεωρητικοποιήσει τη δύναμη και τον θρίαμβο του φιλελευθερισμού, βρήκε αφορμή το γκρέμισμα του Τείχους για να υποστηρίξει ότι στο εξής υπάρχει μόνον ένας, απόλυτα κυρίαρχος: ο Δυτικός πόλος, που σε όλα τα επίπεδα ζωής θα ξανάβαζε τις μηχανές της προόδου από τον βαθμό μηδέν της Ιστορίας.

Τι καλύτερο λοιπόν θα μπορούσε να μας συμβεί παρά μια ελευθερία και ανάπτυξη που θα ’ταν γεννήματα αυτού του τέλους των παραδόσεων και κυρίως του τέλους της Ιστορίας. Εφτανε, με απλά λόγια, ένας ισχυρός οικονομικός φιλελευθερισμός για να δώσει λύση στα έως τώρα προβλήματα και τη μιζέρια του κόσμου.

Δεν ήταν όμως μόνο ο Φουκουγιάμα που πίστεψε αυτό. Την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, που πραγματοποιήθηκε στις 9 Νοεμβρίου του 1989, πίστεψαν παρά πολλοί και ειδικά η μισή τουλάχιστον Ευρώπη, η οποία για τόσες δεκαετίες, περίπου 50 χρόνια, έβλεπε το άλλο της μισό, το Ανατολικό, κεκαλυμμένο με ένα βαρύ πέπλο πίσω από το οποίο γίνονταν πράγματα που η δυτική πλευρά δεν μπορούσε να δει ή να παρακολουθήσει.

Πώς συνέβη αυτό και φτάσαμε στην πτώση του Τείχους; Ηταν τάχα ο γνωστός και ανεκδιήγητος Γκίντερ Σαμπόφσκι, ο ακραία και πιστά κομματικός εκπρόσωπος του Κ.Κ. της Αν. Γερμανίας που ’χε απρόσεκτα ανακοινώσει ότι οι συνθήκες χαλάρωσης με τη Δύση έμπαιναν σε εφαρμογή χωρίς «χρονικούς περιορισμούς»; Ηταν ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ με το «θράσος» της περεστρόικάς του; Ηταν η πολιτική του Ρίγκαν και οι οικονομικές του πιέσεις προς το Ανατολικό μπλοκ;

΄Η ήταν πάλι η όλη στάση του Πολωνού πάπα Ιωάννη Παύλου II, ο οποίος απ’ όπου και να βρισκόταν εκείνη την εποχή, από την Αμερική ώς τη Ρώμη ή τις λοιπές ευρωπαϊκές χώρες, δεν σταματούσε να φωνάζει για την ανάγκη η Ευρώπη να μπορεί ν’ αναπνέει πια, όπως επίμονα επαναλάμβανε, και «με τους δύο της πνεύμονες»;

Γνωρίζαμε ήδη όλοι, ανεξαρτήτως κομματικής προέλευσης, ότι το σοβιετικό σύστημα, που γεννήθηκε μετά τη Ρωσική Επανάσταση του 1917, ήταν οικονομικά και στρατιωτικά στα όριά του. Ηταν λίγο πριν εκπνεύσει. Οπως συχνά ανέφεραν ιστορικοί αναλυτές και στοχαστές, η Σοβιετική Ενωση ήταν ένας γίγαντας με πήλινα πόδια.

Ομως παρ’ όλα αυτά, καμία ώς τότε αλλαγή δεν φαινόταν στο φως. Και το πιο οδυνηρό: για δεκαετίες η Ευρώπη ζούσε σ’ ένα –θα λέγαμε– σουρεαλιστικό κλίμα, μια παράξενη αίσθηση που φαινόταν αμετακίνητη. Δηλαδή, μια μεγάλη πόλη, το Βερολίνο, κομμένη στα δύο, χωρισμένη από μπετόν και σιδερικά. Δεν ήταν όμως μόνο μια πόλη. Ο συμβολισμός πήγαινε πιο μακριά: επρόκειτο για μια χώρα κομμένη στα δύο, επρόκειτο για τον κόσμο κομμένο στα δύο.

Κι όμως, όλα αυτά, που για δεκαετίες έμοιαζαν άτρωτα και ακίνητα, γκρεμίστηκαν μέσα σε λίγες ώρες. Μια κρύα νύχτα, φθινοπωρινή, εξαφανίστηκε το Τείχος του Βερολίνου, εξαφανίστηκε ο Ανατολικός «εχθρός». Κι αμέσως άρχισε η Δυτική ευφορία. Η Δύση κοκορεύτηκε ότι έβγαλε νοκ άουτ τον αντίπαλό της, βυθίστηκε σ’ έναν ίλιγγο θριαμβολογίας του φιλελευθερισμού, αποτέλεσμα της οποίας θα ’ταν όχι μόνο το τέλος της Ιστορίας, που ’χε επικαλεστεί ο Φουκουγιάμα, αλλά επίσης και το ξεκίνημα μιας νέας ζωής.

Τα χρήματα θα έρρεαν σαν ποταμοί στις πόλεις, οι τσέπες των πολιτών θα ’ταν γεμάτες και η ευημερία θα κυριαρχούσε παντού. Τι ωραία, ειδυλλιακή εικόνα! Ταυτόχρονα θα ’χαμε την απόλυτη κυριαρχία των δημοκρατικών ιδεών, αρχών και αξιών, η βία θα μειωνόταν και θα εξαφανίζονταν και οι επαναστάσεις. Αυτές οι τελευταίες, μέσω των δυνατοτήτων της τεχνικής καινοτομίας, θα ’ταν πολιτιστικές, κάτι σαν βελούδινες.

Τριάντα χρόνια μετά την περίφημη πτώση του Τείχους του Βερολίνου, είδατε εσείς κάτι απ’ όλα αυτά; Οχι. Τίποτα απ’ όλες αυτές τις «θαυματουργές» υποσχέσεις δεν έγινε πράξη. Το αντίθετο θα ’λεγα. Η οικονομική κατάσταση αμβλύνει το χάσμα μεταξύ οικονομικής ολιγαρχίας και λαών, η ασφάλεια των πολιτών μειώνεται, η τρομοκρατία είναι πάντα παρούσα και οι απειλές (πολιτιστικές, πολιτικές, οικονομικές, περιβαλλοντικές κ.λπ.) όλο και αυξάνονται, ασύμμετρα. Ο κόσμος μας, από διπολικός που ήταν, τώρα έγινε πολυπολικός, ασταθής, αβέβαιος, ρευστός.

Ο κινεζικός γίγαντας, η Βόρεια Κορέα, ο παγκόσμιος τζιχαντισμός και η ισλαμική τρομοκρατία εντείνουν όλο και περισσότερο τις παγκόσμιες διαφορές. Οι διαφορετικές αντιλήψεις των ανθρώπων, αντί να συνδιαλέγονται, οξύνονται, με άγριες συχνά διαθέσεις. Ο κόσμος μας, αντί για την πολυπόθητη ευημερία, αντιθέτως –θα ’λεγα– βρίσκεται μπροστά σε ανεπιθύμητους κινδύνους.

Η Δύση αρχίζει πια να καταλαβαίνει, με το βίαιο ξύπνημα των παραδόσεων, τον θρησκευτικό φανατισμό και την εθνικιστική, επικίνδυνη ψευδαίσθηση κάποιων κρατών, ότι ο Φουκουγιάμα δεν είχε δίκιο, η Ιστορία δεν έχει τελειώσει. Οτι η Ιστορία είναι ακόμη εδώ, ανάμεσά μας, μπροστά μας, πάντα ζωντανή και απαιτητική απ’ όλους, πολίτες και λαούς, ηγέτες και κυβερνώντες.

Πρέπει να βρούμε το θάρρος και το κουράγιο, πάντα μέσα από τα μάτια του πολιτισμού και του ανθρωπισμού, να γίνουμε καλύτεροι. Να κάνουμε τη ζωή μας καλύτερη. Η Ιστορία η ίδια μάς έχει διδάξει πως ανά πάσα στιγμή μπορεί να γίνει, αν δεν προσέξουμε, τραγική, παράλογη κι απάνθρωπη. Και κάτι τέτοιο δεν το θέλουμε. Αρκετές τραγωδίες ζήσαμε στο παρελθόν.

* Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τέχνης, ποιητής, εικαστικός

Πηγή: Η Εφημερίδα των Συντακτών

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr

Συναγερμός στη Λειβαδιά: Τρένο του δρομολογίου Αθήνα – Θεσσαλονίκη ακινητοποιήθηκε λόγω φωτιάς κοντά στις γραμμές

ose treno

Συναγερμός στη Λειβαδιά: Τρένο του δρομολογίου Αθήνα – Θεσσαλονίκη ακινητοποιήθηκε λόγω φωτιάς κοντά στις γραμμές

Το τρένο με εντολή του ΟΣΕ και της Πυροσβεστική παραμένει στο σημείο

Τέμπη: Συγγενείς καλούν τον Καραμανλή σε συνάντηση – «Έστω και την τελευταία στιγμή να απολογηθείτε»

5820786

Τέμπη: Συγγενείς καλούν τον Καραμανλή σε συνάντηση – «Έστω και την τελευταία στιγμή να απολογηθείτε»

«Εάν θέλετε μπορείτε να φέρετε και τους νομικούς σας. Εμείς δεν θα τους έχουμε», λένε…

Τρόμος στον αέρα: Απίστευτη προσγείωση αεροπλάνου στη Μαδέρα – Έκανε σούζα με τη μύτη λόγω ανέμων (video)

THE WILDEST LANDING EVER at Madeira Airport 0 54 screenshot

Τρόμος στον αέρα: Απίστευτη προσγείωση αεροπλάνου στη Μαδέρα – Έκανε σούζα με τη μύτη λόγω ανέμων (video)

Κόβουν την ανάσα τα πλάνα του αεροσκάφους που προσπαθεί να προσγειωθεί στη Μαδέρα

Οικονομάκου: Η απάντηση για τις φωτογραφίες στο Ντουμπάι – «Τους ενοχλεί γιατί ζουν μια δυστυχισμένη ζωή» (video)

Οικονομακου

Οικονομάκου: Η απάντηση για τις φωτογραφίες στο Ντουμπάι – «Τους ενοχλεί γιατί ζουν μια δυστυχισμένη ζωή» (video)

«Δεν μου αρέσει και δεν μου ταιριάζει να εκθέτω τα προσωπικά μου», τόνισε η Αθηνά…