Ο «Αρίστος», ο Δράκος και το παρακράτος της Θεσσαλονίκης

Η παράσταση «Αρίστος» σε σκηνοθεσία Γιώργου Παπαγεωργίου συνεχίζει και φέτος να μαγεύει το κοινό και να σημειώνει μεγάλη επιτυχία. Βασισμένη στο εκπληκτικό μυθιστόρημα του Θωμά Κοροβίνη «Ο γύρος του θανάτου» επιχειρεί να φωτίσει και να κυκλώσει μία από τις αληθινές ιστορίες που συντάραξαν τη Θεσσαλονίκη. 

Το δάσος του Σέιχ Σου, οι γειτονιές της Τούμπας, οι ασφαλίτες, τα μπουζουξίδικα, οι αλάνες και οι μικροπωλητές της Θεσσαλονίκης ζωντανεύουν μέσα από τις αφηγήσεις και τους μονολόγους των τριών πρωταγωνιστών (Ελένη Ουζουνίδου, Μιχάλης Οικονόμου, Γιώργος Χριστοδούλου). Με αφορμή, αυτή την εξαιρετική θεατρική προσέγγιση, μία μικρή αναδρομή στη σκοτεινή υπόθεση που αναβιώνει τη Θεσσαλονίκη της φτώχειας, του παρακράτους και των σκοτεινών μυστικών που κρύβονται σε κάθε γωνία. Το πορτρέτο της πόλης των δεκαετιών ’50-’60, μέχρι να οδηγηθεί στον θάνατο ο Αριστείδης Παγκρατίδης, ο φερόμενος και εκτελεσθείς ως «ο Δράκος του Σέιχ Σου». 

Τα εννιά πρόσωπα που έχουν γνωρίσει τον Αρίστο προσεγγίζουν το θέμα μέσα από τα βιώματα και τις εμπειρίες τους και μιλούν διαφορετικές γλώσσες υφαίνοντας τη σκοτεινή ατμόσφαιρα της πόλης. Το κείμενο έχει έντονο κοινωνικοπολιτικό χαρακτήρα, που αποδίδει με ρεαλιστική ακρίβεια το ψυχολογικό κλίμα, τον φόβο και την παγωμάρα της εποχής. 

«Μανούλα μου, είμαι αθώος!». Αυτά ήταν τα τελευταία λόγια του Αριστείδη Παγκρατίδη πριν τον γαζώσουν οι σφαίρες την μέρα που οδηγήθηκε μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα έξω από τα τείχη του Γεντί Κουλέ στα 28 του χρόνια το 1968.

Το χρονικό της υπόθεσης

Λίγο μετά τα συνταρακτικά γεγονότα της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη, συνελήφθη ένας γνωστός στις αρχές παραβατικός 24χρονος, ο Αριστείδης Παγκρατίδης. Του αποδόθηκαν τα στυγερά εγκλήματα του “δράκου” του Σέιχ Σου και μετά από μία αμφιλεγόμενη δίκη καταδικάστηκε αρχικά σε εννιάχρονη κάθειρξη και κατόπιν σε θάνατο. Το σκηνικό της δίκης ήταν κακοστημένο, η υπεράσπιση ανύπαρκτη και η καταδίκη του «τετράκις εις θάνατον» αναπόφευκτη. 

Τρία εγκλήματα συντάραξαν εκείνη την περίοδο τον κόσμο της Θεσσαλονίκης, μιας πόλης που μετρούσε πληγές και ενοχές μετά την ανατριχιαστική δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη. Μία εποχή που το σύστημα αναζητούσε εξιλαστήρια θύματα για να ξεπλύνει τις αδικίες και να κουκουλώσει τη δράση του παρακράτους λες και μπορούσε με αυτόν τον τρόπο να αποδιώξει τη σκιά του χαφιέ που έκανε κουμάντο στους δρόμους και τα σοκάκια της πόλης.  

Η «Γουρούνα» με τα δακρυσμένο βλέμμα 

Ο συγγραφέας δίνει φωνή σε εννέα διαφορετικά πρόσωπα που γνώριζαν και έζησαν τον Αρίστο: ο παιδικός του φίλος, ο χαφιές της γειτονιάς, η μητέρα του, ο συντηρητικός γείτονας, οι άνθρωποι της νύχτας, το αφεντικό του στον περίφημο «γύρο του θανάτου», όπου δούλευε περιστασιακά. Η ιστορία του Αρίστου είναι η ελληνική μετεμφυλιακή ιστορία. Ο κόσμος του δεν ήταν λαμπερός, ούτε ευτυχισμένη η σύντομη ζωή που έζησε. Φτώχεια και μικροκομπίνες, πληρωμένος έρωτας για ένα κομμάτι ψωμί, κακοποίηση και δυστυχία. 

Στην παράσταση, οι πρωταγωνιστές εναλλάσσονται τόσο φυσικά μέσα στους ρόλους τους που καταφέρνουν να παρουσιάσουν τους διαφορετικούς κόσμους και τις κουλτούρες που συνθέτουν το μωσαϊκό της πόλης. Η τραβεστί Λολό που μιλάει καλιαρντά, οι λαϊκοί άνθρωποι της γειτονιάς, όλοι όσοι γνώρισαν τον Παγκρατίδη, παρουσιάζουν ένα παιδί με χαρακτήρα φοβισμένο και ντροπαλό που έτρεμε το αίμα, με «δακρυσμένο» βλέμμα όπως λένε χαρακτηριστικά. 

Μεγάλωσε σε χαμόσπιτο. Όταν ήταν μικρός τον φώναζαν «Γουρούνα» γιατί περνούσε τον χρόνο του ανάμεσα στα σκουπίδια ψάχνοντας κάτι για να φάει. Η πρώτη φορά που άρχισε να εκδίδεται ήταν για να εξασφαλίσει ένα πιάτο φασολάδα. Είχε δουλέψει μικροπωλητής, σε λαχαναγορά, σε γιαπιά, πουλούσε λεμονάδες και αναψυκτικά στα πανηγύρια. 

Το έργο δεν αθωώνει, ούτε καταδικάζει τον Παγκρατίδη. Χαρτογραφεί τη ζωή του και σταχυολογεί ιστορίες που καθόρισαν τη μοίρα του. Εξάλλου, ο ίδιος είναι απών από το σκηνή. Δεν μιλάει, δεν δικαιολογεί τον εαυτό του, δεν προσπαθεί να αθωωθεί. Στο τέλος μόνο θα πει δυο λόγια πριν φτάσει στο εκτελεστικό απόσπασμα.

Κι όμως είναι σαν να βρίσκεται όλη την ώρα κάπου εκεί και η υποψία της άδικης καταδίκης του μας στοιχειώνει. Δεν θα μάθουμε ποτέ αν ήταν τελικά αυτός ο «Δράκος». Φημολογούνταν, άλλωστε, ότι ο πραγματικός Δράκος ήταν ο γόνος μιας πλούσιας οικογένειας της πόλης. Η υπόθεση Παγκρατίδη παραμένει μία από τις πιο σκοτεινές ιστορίες της πόλης της Θεσσαλονίκης. Και αυτή η παράσταση ένα από τα πιο φωτεινά σημάδια του θεάτρου που δεν φοβάται να αναμετρηθεί με αληθινές ιστορίες.