Ο άμεσος Διάλογος είναι το κλειδί για την ανάπτυξη των λεκτικών ικανοτήτων του παιδιού

Αυτή η έντονη εγκεφαλική αντίδραση, η οποία μετριέται σε παιδιά ηλικίας από 4 έως 6, τα οποία ακούν απλές, ηχογραφημένες ιστορίες, αντανακλά σε μια βαθύτερη και πιο στενή σύζευξη με τη γλώσσα.

 
Κατά μέσο όρο, ένα παιδί από μια πλουσιότερη και πιο μορφωμένη οικογένεια, είναι πιθανόν, να ακούσει 30 χιλιάδες περισσότερες λέξεις κατά τα τρία πρώτα χρόνια της ζωής του, σε σχέση με ένα παιδί φτωχότερης οικογενείας.

Αυτό το εύρημα, ήδη από το 1995 βοήθησε να επεξηγηθούν κάποια κενά στη σχολική πορεία ορισμένων παιδιών.

Σήμερα, οι ερευνητές του ΜΙΤ έχουν διαφωτίσει για το πώς η ομιλία πράγματι αλλάζει τον εγκέφαλο του παιδιού- και δεν σχετίζεται μόνο με τον αριθμό των λέξεων που ακούει ένα παιδί. Σημαντικό ρόλο παίζει η αλληλεπίδραση, ο αριθμός των συνομιλητικών ‘πάρε-δώσε’ μεταξύ του γονέα και παιδιού κατά την προσχολική του ηλικία.

Το εύρημα δεν βασίστηκε στο εισόδημα ή την εκπαίδευση τον γονέων κι έτσι, φαίνεται ότι τα παιδιά χαμηλόμισθων γονέων δεν είναι τελικά καταδικασμένα σε πιο αδύναμες, ομιλητικές ικανότητες. Αν το παιδί δηλαδή, με κάποιο τρόπο εφοδιασθεί με ένα πλούσιο, ομιλητικό περιβάλλον από νωρίς, αυτό μπορεί να προβλέψει σημαντικά γλωσσικά και γνωστικά αποτελέσματα.

Αυτό που είναι πραγματικά επαναστατικό σχετικά με αυτή την έρευνα είναι ότι, εξέτασε τις συζητήσεις και τις λέξεις που τα παιδιά άκουγαν σε συνδυασμό με την παράλληλη ενεργοποίηση του εγκεφάλου τους.

Εδραιώνει ένα διπλό μήνυμα:

1) πρέπει να μιλάμε στα παιδιά μας από τη στιγμή που γεννιούνται και ίσως και όσο καιρό είναι στην κοιλιά μας,

2) η γλώσσα πρέπει να προκύπτει από μία σχέση. Δεν πρόκειται απλώς για μια κασέτα με χιλιάδες λέξεις χωρίς νόημα. Έχει να κάνει πράγματι με τη σχέση.

Προφανώς, ένα δίχρονο παιδί δεν θα μιλήσει κανείς για φιλοσοφία, αλλά μια κουβέντα, ένας διάλογος, όποιες κι αν είναι οι ικανότητές του, είναι πραγματικά πολύτιμη.

Οι οικογένειες υπό την επήρεια άγχους, με γονείς που κάνουν πολλές δουλειές, μπορεί να αντιμετωπίσουν πρόβλημα στις συνομιλίες με τα παιδιά. Αλλά υπάρχει ένα πολύ συγκεκριμένο πράγμα, που ο καθένας από εμάς θα μπορούσε να κάνει με τη σωστή ενθάρρυνση και υποστήριξη.

Η παθητική παρακολούθηση της τηλεόρασης δεν φέρει το ίδιο αποτέλεσμα με τον αληθινό διάλογο. Όμως, θα μπορούσε ένας ‘έξυπνος ομιλητής’ (συσκευή) να χρησιμοποιήσει τεχνητή νοημοσύνη για να αναπτύξει τον εγκέφαλο του παιδιού τόσο, όσο θα μπορούσε ένας ομιλητικός γονιός;

Αυτή η ερώτηση απαιτεί περισσότερη μελέτη.  Αρχική έρευνα έχει δείξει ότι αν οι συσκευές μπορούν να ανταποκριθούν σε αυτά που λέει το παιδί, ίσως προσφέρουν κάποια πλεονεκτήματα.

Το σίγουρο είναι πάντως ότι η τεχνολογία δεν μπορεί να προσφέρει ένα ζεστό βλέμμα, ένα χαμόγελο, μια ζεστή αγκαλιά.

Ο λόγος θεραπεύεται με λόγο. Οι κατάλληλες ασκήσεις γραφής και ανάγνωσης που πραγματοποιούνται έγκαιρα και συστηματικά, μπορούν να αναδιαρθρώσουν την λειτουργία του εγκεφάλου (στα σημεία που ‘ζορίζεται’ και παράλληλα προσφέρουν τις βάσεις για να χτιστεί το γλωσσικό οικοδόμημα. Οι αδύναμοι κρίκοι του λόγου ενισχύονται και δυναμώνουν και έτσι η αλυσίδα εξελίσσεται χωρίς να σπάσει, όταν έγκαιρα γίνονται οι απαιτούμενες ενέργειες.

Ο John Gabrieli είναι νευρολόγος στο ΜΙΤ και συνεργάτης του McGovern Institute for Brain Research.  Είναι ιδρυτικό μέλος στο τμήμα των Εγκεφαλικών και Γνωστικών επιστημών και διευθυντής του Κέντρου Martinos Imaging.

Ο Gabrieli είναι ειδικός στους εγκεφαλικούς μηχανισμούς της ανθρώπινης, γνωστικής λειτουργίας, συμπεριλαμβανομένης της μνήμης, της σκέψης αλλά και του συναισθήματος.                    

Η δουλειά του περιλαμβάνει έρευνες νευροαπεικόνισης σε ενήλικες και παιδιά, αλλά και κλινικούς ασθενείς με εγκεφαλικές διαταραχές, όπως σχιζοφρένεια, κατάθλιψη, Αλτσχάιμερ, αυτισμό και δυσλεξία.                       

Ένα από τα τωρινά του ενδιαφέροντα είναι η δυσλεξία, συγκεκριμένα η χρήση της εγκεφαλικής απεικόνισης, ώστε να αναγνωρίζονται τα παιδιά που πρόκειται να έχουν αναγνωστικές δυσκολίες, και η κατανόηση του πως η αναγνωστική οδηγία επηρεάζει τον εγκέφαλο.                                                                                                                                                                                                         *Μαρία Ρουσοχατζάκη
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας και Επικοινωνίας
Λογοπαθολόγος M.S., C.C.C. – Συγγραφέας Παιδικών Βιβλίων,
www.mrous.gr