O Αμαζόνιος στις φλόγες: Οι πληγές παραμένουν ακόμα ανοιχτές

Τελικά ποιό είναι το πραγματικό «κόστος» των πυρκαγιών στο τροπικό δάσος για τον πλανήτη μας. Το koutipandoras.gr μίλησε με τον Νίκο Φύλλα, Επίκουρο Καθηγητή στον Τομέα Διαχείρισης Οικοσυστημάτων του Τμήματος Περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου ο οποίος ξεκαθάρισε μεταξύ άλλων και μερικούς… μύθους.

«Ο Αμαζόνιος, όπως όλοι γνωρίζουμε, είναι πολύ σημαντικός για τον πλανήτη μας. Το οικοσύστημά του είναι τρομερό. Είναι σπίτι πολλών φυτών και ζώων αυτό που το ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα τροπικά δάση είναι ο πλούτος αυτός. Η βιοποικιλότητα που συναντάμε σε συγκεκριμένη επιφάνεια. Δηλαδή, θα δούμε περισσότερα είδη στον Αμαζόνιο σε σχέση με άλλα δάση», μας λέει ο κ. Φύλλας ξεκινώντας την κουβέντα μας.

Απο τη στιγμή που οι φωτιές στον Αμαζόνιο έγιναν πρώτο θέμα στο διεθνή τύπο, δημοσιεύτηκαν διάφοροι αριθμοί για τις πυρκαγιές. Όπως αναφέρει σε ρεπορτάζ του το BBC, ο αριθμός αυτός δεν φαίνεται να είναι και τόσο αξιόπιστος δείκτης, καθώς το μέγεθός των πυρκαγιών ποικίλλει. Όπως διαπιστώνει ο καθηγητής πως «υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι υπήρξε αύξηση των πυρκαγιών τον Αύγουστο κατά 84% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο το 2019. Τέτοιον μεγάλο αριθμό έχουμε ξαναδεί στα μέσα της δεκαετίας του 2000. Σίγουρα όμως είναι ο μεγαλύτερος από το 2010 και μετά».

Σύμφωνα με το κ. Φύλλα, ο αριθμός δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία καθώς πρέπει να υπολογίζεται πάντα και η καμμένη έκταση. «Μπορεί να έχουμε λίγες φωτιές αλλά να κάψουν τεράστια έκταση όπως αντίστοιχα και πολλές φωτιές που να κάψουν όμως μικρή έκταση», σημειώνει. Προσθέτει δε, πως οι «φωτιές αυτές είναι ανθρωπογενείς και σε περιοχές που πρώτα κόπηκαν δέντρα. Αυτά ξεράθηκαν και μετά έβαλαν φωτιά για να τις κάψουν. Οι στάχτες που μένουν πίσω χρησιμοποιούνται για να κάνουν πιο γόνιμα τα εδάφη».

Η ζημιά που έχει γίνει στο δάσος πώς μεταφράζεται πρακτικά;

«Σε πρώτο επίπεδο, αναμένεται το τοπικό κλίμα να επηρεαστεί. Τα δάση αυτά συμμετέχουν στον υδρολογικό κύκλο και χάνοντάς τα, χάνουμε και τον τρόπο με τον οποίο μεταφέρεται το νερό, ας πούμε απο το έδαφος στην ατμόσφαιρα. Και αναμένεται, χωρίς να είμαστε σίγουροι ακόμα πλήρως, να γίνουν πιο ξηρές οι συνθήκες και να οδηγηθούμε σε μιας μορφής φαύλο κύκλο. Σε επίπεδο πλανήτη αν το εξετάσουμε τώρα, η εκπομπή του διοξειδίου του άνθρακα που ήταν δεσμευμένη στα δέντρα αυτά, αναμένεται να έχει μια επίδραση, αλλά όχι πολύ σημαντική. Δεν συγκρίνεται βέβαια με τις εκπομπές που έχουμε εμείς από τις καύσεις ορυκτών καυσίμων».

Ακούγεται συχνά πως «κάηκε ο πνεύμονας της γης». Λένε μάλιστα πως ο Αμαζόνιος τροφοδοτεί το 20% του οξυγόνου στον πλανήτη. Ισχύει;

«Το ποσοστό αυτό είναι μικρότερο του 10%. Τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα βέβαια. Η πλειοψηφία του οξυγόνου που παράγει το δάσος χρησιμοποιείται από το ίδιο το οικοσύστημα. Από τα φυτά για το μεταβολισμό τους, τα ζώα, τους μικροοργανισμούς κλπ. Το πλέον σημαντικό όμως είναι το διοξείδιο του άνθρακα που δεσμεύεται. Σκεφτείτε πως αν χάναμε ολόκληρο το δάσος του Αμαζονίου θα ήταν ιδιαίτερα δύσκολο να μην περάσουμε τους 1,5 βαθμούς που έχει τεθεί σαν όριο για να ζήσει ο πλανήτης. Αν χάσουμε το δάσος, δεν το πετυχαίνουμε.»

Μια άλλη σημαντική επίδραση που επισημαίνει ο κ. Φύλλας είναι η βιοποικιλότητα. «Είναι τόσο ποικίλο και σημαντικό σύστημα ο Αμαζόνιος και τέτοιου τύπου φωτιές μπορεί να μας οδηγήσουν να χάσουμε πολλά είδη. Και αυτό κατά κύριο λόγο διότι τα είδη αυτά, τα συστήματα αυτά, δεν έχουν συνηθίσει να καίγονται. Τι εννοούμε. Δεν είναι σαν τα δάση τα δικά μας ή τα δάση της Βόρειας Αμερικής, που έχουν μια συχνή εμφάνιση πυραγιών και τα είδη έχουν εξελιχθεί ώστε να το καταπολεμούν αυτό. Τα περισσότερα είδη σε αυτές τις περιοχές δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα. Να ανταπεξέρχονται δηλαδή στις φωτιές.

Διευκρινιστικός είναι ο καθηγητής και για το εάν μετά από χρόνια, όταν το δάσος θα έχει ανακάμψει, θα μπορούμε να εντοπίσουμε τα ίδια είδη που υπήρχαν και πριν τις πυρκαγιές. «Υπάρχουν κάποιες μελέτες που έχουν υπολογίσει ότι μέσα σε είκοσι και σαράντα έτη θα συναντήσουμε στις περιοχές που κάηκαν περίπου το 80% των φυτών που είχαμε πριν. Επανέρχονται δηλαδή στην πρότερη κατάσταση. Όχι πλήρως βέβαια. Διάφορες άλλες σύγχρονες εκτιμήσεις κάνουν λόγο ότι για να επανέλθει στην αρχική κατάσταση το δάσος χρειάζονται χίλια ή ίσως και παραπάνω χρόνια».

Ποιές είναι οι μακροπρόθεσμες συνέπειες των πυρκαγιών στο δάσος; 

Κοιτάξτε. Κάποια μεγάλα δέντρα που μπορεί να επιβιώσουν της φωτιάς, είναι δυνατόν να τα δούμε μακροπρόθεσμα να πεθαίνουν. Μπορεί να έχει δηλαδή καεί το ριζικό τους σύστημα, να έχουν γίνει ας πούμε πιο τρωτά στο να τα ρίξει ο αέρας. Μπορεί να είναι αδύναμα, να έχουν δημιουργηθεί διάφοροι τραυματισμοί και να βρουν έτσι δίοδο διάφοροι παθογόνοι οργανισμοί, ακόμα και τερμίτες. Να τα επηρεάσουν και να χαθούν. Έτσι, δάση που έχουν καεί και έχουν κάποια άτομα που επιβιώνουν εμφανίζουν μεγαλύτερη τρωτότητα τα επόμενα χρόνια. Τα επόμενα πέντε με δέκα χρόνια πεθαίνει ένα σημαντικό ποσοστό των δέντρων που είχαν επιβιώσει από την φωτιά. Άρα έχουμε συνέπειες και σε πρώτο και σε δεύτερο επίπεδο.

«Έχουμε επίσης διάφορες επιπτώσεις και σε άλλους οργανισμούς. Για παράδειγμα ψάρια. Στις περιοχές αυτές πλημμυρίζει ο Αμαζόνιος και ζουν ψάρια. Όταν χάνουμε αυτά τα δάση έχει επίδραση και σε αυτούς τους οργανισμούς. Ομοίως και για διάφορα άλλα είδη ζώων».

Το τρίτο κομμάτι των επιδράσεων των καταστροφικών πυρκαγιών, όπως καταλήγει ο κ. Φύλλας είναι η ποιότητα του αέρα και η ανθρώπινη υγεία. «Έχουμε σημαντική έκλυση μονοξειδίου του άνθρακα η οποία φαίνεται να έχει απλωθεί με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Συνοψίζοντας, τα τρία βασικά αν θέλουμε επίπεδα που έχουν επηρεαστεί από τις πυρκαγιές στον Αμαζόνιο, είναι το κλίμα, η βιοποικιλότητα και ο αέρας.