Ο ακήρυχτος πόλεμος ενός ευρωπαϊκού τελικού

Πριν από δύο χρόνια, στη Στοκχόλμη, ο Μχιταριάν φορούσε τη φανέλα της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ και σκόραρε στον τελικό του Europa League, βοηθώντας την ομάδα του να κατακτήσει τον τίτλο απέναντι στον Άγιαξ. Φέτος, θεωρητικά έχει την ευκαιρία να φορέσει ένα ακόμα μετάλλιο νικητή της δεύτερης τη τάξει ευρωπαϊκής διοργάνωσης με τη φανέλα της Άρσεναλ, όμως όλα δείχνουν ότι για λόγους που δεν έχουν να κάνουν με το ποδόσφαιρο, θα μείνει εκτός.

Την είδηση αποκάλυψε ο Guardian, έχοντας πληροφορίες από τις επαφές της λονδρέζικης ομάδας με την UEFA, ενόψει του τελικού της 29ης Μαΐου στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν. Σύμφωνα με τα όσα προκύπτουν, οι ίδιοι οι άνθρωποι της Άρσεναλ θεωρούν ότι οι πιθανότητες να αγωνιστεί ο ποδοσφαιριστής τους είναι ελάχιστες, αφού δεν πήραν τις εγγυήσεις ασφαλείας που ζήτησαν. Ο Μχιταριάν έχει παίξει φέτος στα 11 από τα 14 ματς των «Κανονιέρηδων» στην Ευρώπη και μολονότι δεν είναι βασικός στα τελευταία, έχει βάλει το λιθαράκι του για την πορεία μέχρι τον τελικό. Διαθέτει, άλλωστε, την κλάση και την εμπειρία για να κάνει τη διαφορά σε ένα ματς με τη βαρύτητα του τελικού, σε ένα παιχνίδι που χαρίζει τίτλο. Γιατί όμως όλα δείχνουν ότι θα μείνει εκτός, τη στιγμή μάλιστα που όλοι οι παίκτες, ακόμα και οι τραυματίες, θα κάνουν το ταξίδι για το Μπακού;

O πόλεμος

Ο 30χρονος μεσοεπιθετικός της Άρσεναλ γεννήθηκε στην Γιερεβάν της Αρμενίας και είναι 82 φορές διεθνής με την ομάδα της χώρας του. Αυτό, τον τοποθετεί αυτόματα σε μια σύγκρουση, με την οποία ο ίδιος δεν έχει καμία σχέση, δείχνοντας στην πράξη πώς οι πολιτικές και διπλωματικές συνθήκες μπορούν να επηρεάσουν το ποδόσφαιρο στον πυρήνα του. Την εποχή που ο Μχιταριάν ήρθε στη ζωή, η Γερεβάν ήταν πρωτεύουσα της σοβιετικής Αρμενίας. Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, ο χάρτης άλλαξε. Και μια περιοχή του Νότιου Καυκάσου, έμελλε να εξελιχθεί σε μήλον της έριδος για την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν, προκαλώντας τον θάνατο περίπου 30.000 ανθρώπων μέσα σε μια τριετία.

Το Ναγκόρχνο-Καραμπάχ βρίσκεται στα νοτιοδυτικά του Αζερμπαϊτζάν και είναι διεθνώς αναγνωρισμένο ως μέρος του, όμως επί της ουσίας η καυκάσια περιοχή αποτελεί de facto ανεξάρτητο κράτος και η πλειοψηφία των κατοίκων του είναι Αρμένιοι. Οι εντάσεις ξεκίνησαν περίπου τρία χρόνια πριν την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, όταν οι Αρμένιοι ζήτησαν ενοποίηση με την χώρα τους κάνοντας διαδηλώσεις και οι Αζέροι απάντησαν οργισμένα. Οι βιαιότητες στις εκατέρωθεν μειοψηφίες ξεκίνησαν να αποτελούν κανονικότητα, οδηγώντας στον πόλεμο του 1991, ο οποίος, πέραν των νεκρών, οδήγησε στον εκτοπισμό περίπου 250.000 Αρμενίων από το Αζερμπαϊτζάν και 800.000 Αζέρων από την Αρμενία.

Λίγο πριν μπει το 1992, με δημοψήφισμα στο οποίο δεν συμμετείχαν οι Αζέροι, το Ναγκόρνο-Καραμπάχ κήρυξε την ανεξαρτησία του. Είχε τη στήριξε της Αρμενίας, αλλά απέναντι του το Αζερμπαϊτζάν, το οποίο ξεκίνησε πόλεμο. Σπίτια κάηκαν, άμαχος πληθυσμός σφαγιάστηκε και το μίσος ρίζωνε όλο και περισσότερο στον Καύκασο. Το 1994 υπήρξε μια άτυπη κατάπαυση πυρός με τις ευλογίες της Ρωσίας, όμως επί της ουσίας οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν, έχοντας αρκετές αναζωπυρώσεις και εκατέρωθεν κατηγορίες για εθνοκαθάρσεις.

 Τον Μάρτιο του 2008 σε μια από τις πολλές παραβιάσεις της κατάπαυσης του πυρός σκοτώθηκαν 16 στρατιώτες, ενώ το 2016 το χωριό Τάλις γαζώθηκε από πυρά αγνώστων, τα οποία κατέληξαν στον τοίχο ενός νηπιαγωγείο και στο κτήριο της τοπικής διοίκησης. Τα αντίποινα έγιναν σε ένα ζευγάρι ηλικιωμένων Αρμενίων, οι οποίοι βρέθηκαν νεκροί στο σπίτι τους με τα αυτιά κομμένα. Το 2004, ένας υπολοχαγός του αρμενικού στρατού σφαγιάστηκε με τσεκούρι σε ουγγρικό έδαφος, από αξιωματικό του αζέρικου στρατού. Οι δυο τους βρίσκονταν σε πρόγραμμα του ΝΑΤΟ για την ειρήνη και ο δολοφόνος Ραμίλ Σαφάροβ, κατά την διάρκεια της ανάκρισής του, δήλωσε μετανιωμένος. Όχι για την δολοφονία, αλλά για το ότι δεν είχε σκοτώσει κάποιον Αρμένιο νωρίτερα. Ο Σαβάροβ έκανε οκτώ χρόνια φυλακή στην Ουγγαρία και στη συνέχεια μεταφέρθηκε στο Μπακού, για να εκτίσει εκεί τα ισόβια. Του δόθηκε χάρη. Το πολιτιστικό Hyperallergic, σε ρεπορτάζ του τον Φεβρουάριο, σημείωνε ότι η καταστροφή της αρμενικής πολιτιστικής κληρονομιάς από τους Αζέρους τα τελευταία 30 χρόνια, ακόμα και μνημείων υπό την προστασία της UNESCO, είναι μεγαλύτερη από αυτή του Ισλαμικού Κράτους στην Παλμύρα. 

Το παρελθόν και η UEFA

Υπό τον φόβο ακραίων αντιδράσεων, είτε από κρατικές είτε από παρακρατικούς μηχανισμούς, η μία φιναλίστ είναι πιθανόν να ταξιδέψει στον τελικό του Εuropa League χωρίς τον μεσοεπιθετικό της. Ο υπουργός εξωτερικών του Αζερμπαϊτζάν ξεκαθάρισε πως θα χορηγηθεί βίζα στον Μιχιταριάν εφόσον κατατεθεί αίτημα, υποστηρίζοντας πως κι άλλοι Αρμένιοι αθλητές έχουν πάρει μέρος σε διοργανώσεις στα εδάφη της χώρας του. «Ο αθλητισμός και η πολιτική είναι διαφορετικά πράγματα», ξεκαθάρισε. Ωστόσο, ο μεσοεπιθετικός της Άρσεναλ δεν ταξίδεψε στο Μπακού τον Οκτώβριο, όταν η ομάδα του αντιμετώπισε για τη φάση των ομίλων την Καραμπάγκ. Τότε, ο προπονητής της Καραμπάγκ, Γκούρμπαν Γκουρμπάνοβ, υποστήριξε ότι η Άρσεναλ προσπάθησε να σώσει τον ποδοσφαιριστή της από το πλήθος των 68.000 Αζέρων που θα γέμιζαν το γήπεδο. Ο Μχιταριάν δεν είχε ταξιδέψει ούτε όταν φορούσε τη φανέλα της Μπορούσια Ντόρτμουντ τo 2015, για αναμέτρηση με την Καμπάλα. Τότε, η κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν δεν του είχε χορηγήσει βίζα, διαρρέοντας ότι παρότι είχε στο παρελθόν εισέλθει στα εδάφη του για φιλανθρωπικούς σκοπούς, αν ερχόταν για ποδοσφαιρικό αγώνα θα μπορούσε να συλληφθεί, αφού τυπικά θα ήταν χωρίς άδεια. Οι Βεστφαλοί, θέλοντας να αποφύγουν διπλωματικό επεισόδιο, είχαν ξεκαθαρίσει από την πρώτη στιγμή ότι ο ποδοσφαιριστής τους δεν υπολογιζόταν για τον αγώνα, την ώρα που η UEFA έλεγε ότι από τη στιγμή που δεν υπάρχει τιμωρία ή τραυματισμός, τίποτα δεν δικαιούται να κρατήσει τον Μχιταριάν εκτός αποστολής.

Οι ευθύνες φυσικά ανήκουν και στην UEFA, καθώς από τη στιγμή που εγείρονται ζητήματα τέτοιας φύσης και ένας ποδοσφαιριστής ουσιαστικά οδηγείται στον αποκλεισμό από ευρωπαϊκό τελικό, θεωρητικά δεν θα έπρεπε να επιτρέπει σε αντίστοιχες χώρες να αναλαμβάνουν τη διοργάνωση. Η απόφαση για ανάθεση του φετινού τελικού του Europa League στο Κατάρ ήρθε τον Σεπτέμβριο του 2017, λίγες μόλις εβδομάδες μετά την αποκάλυψη του σκανδάλου «Laundromat». Διαρροές από τράπεζα έδειξαν ότι από το 2012 μέχρι το 2014 το Αζερμπαϊτζάν είχε ξεπλύνει δύο εκατομμύρια σε ευρωπαϊκά ιδρύματα και εταιρείες, για να βελτιώσει την εικόνα του στο εξωτερικό, έχοντας, στο μεταξύ, συντρίψει κάθε ανεξάρτητη δημοσιογραφική φωνή στο εσωτερικό. Συνολικά 13 μέλη της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, βρέθηκαν με μίζες ή δωράκια. Στις κληρώσεις της UEFA οι ομάδες από τις δύο χώρες μένουν εκτός, όμως η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία δεν κατάφερε να προβλέψει την πιθανότητα να βρεθεί ένας Αρμένιος στον τελικό του Μπακού. Ή, μάλλον, να μην βρεθεί. Κι όλα αυτά, ενώ στην επίσημη ιστοσελίδα της αναγράφει ξεκάθαρα ότι «Το ποδόσφαιρο είναι ανοιχτό για όλους»…