Ο αγώνας κατά του Απαρτχάιντ… ξανά απ’ την αρχή

Η χώρα είναι ένα βήμα πριν εφαρμόσει μια ριζοσπαστική πολιτική αναδασμού της γης. Η κυβέρνηση του ANC, του κόμματος που ταυτίστηκε με τη δράση του Νέλσον Μαντέλα και που δεν έχει χάσει την εξουσία από τις πρώτες δημοκρατικές εκλογές του 1994, προώθησε τροπολογία με την οποία κανείς δε θα μπορεί να κατέχει περισσότερα από 12.000 εκτάρια γης. Για να γίνουν σαφή τα τεράστια (για τα ελληνικά δεδομένα) μεγέθη, η έκταση αυτή ισοδυναμεί με 120 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ή, καλύτερα με 120.000 στρέμματα).

Όποιος λοιπόν κατέχει έκταση που υπερβαίνει τα 120.000 στρέμματα, θα χάνει την επιπλέον έκταση χωρίς αποζημίωση και αυτή θα αναδιανέμεται σε μαύρους ακτήμονες ή σε αγρότες με μικρότερες εκτάσεις. Ποιο είναι το κοινό χαρακτηριστικό όσων κατέχουν αυτές τις τεράστιες καλλιεργήσιμες εκτάσεις; Το λευκό χρώμα του δέρματός τους.

To πρόβλημα γίνεται πολύ πιο ξεκάθαρο αν προσθέσουμε στην «εξίσωση» δύο ακόμη στοιχεία: τα ποσοστά της λευκής και της μαύρης κοινότητας στη χώρα, καθώς και τα ποσοστά κατοχής γης των δύο κοινοτήτων.

Έχουμε και λέμε λοιπόν:

Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 οι μαύροι αποτελούν το 79,6% του συνολικού πληθυσμού της Νότιας Αφρικής. Οι λευκοί αποτελούν μόλις το 8,9% σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία.

Παράλληλα, το 73,3% της καλλιεργήσιμης γης της χώρας κατέχει η λευκή μειονότητα.

Το μέγεθος της ανισότητας είναι σαφές, όπως σαφείς είναι και οι λόγοι της ύπαρξης αυτής της πραγματικότητας. Άλλωστε, δεν έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που η λευκή μειοψηφία καταδυνάστευε τους γηγενείς πληθυσμούς με το ντροπιαστικό καθεστώς του Απαρτχάιντ.

Όπως μπορεί κανείς να φανταστεί, η διαδικασία αυτή δεν γίνεται χωρίς εντάσεις. Η ισχυρή λευκή μειονότητα που πρόκειται να πληγεί εάν τελικά εφαρμοστεί η συγκεκριμένη πολιτική από το ANC, φαίνεται διατεθειμένη να την πολεμήσει.

Άλλωστε, ακόμα και για αυτή την κίνηση της κυβέρνησης της Νότιας Αφρικής, που για πολλούς μπορεί να φαίνεται αυτονόητη και ίσως καθυστερημένη, οι αντιδράσεις έχουν ήδη αρχίσει να αυξάνονται. Οι ΗΠΑ δίνουν τον τόνο κάνοντας λόγο για «λανθασμένη πορεία της Νότιας Αφρικής», ενώ ο ίδιοςοΤραμπεπιχείρησε να παρέμβει στα εσωτερικά της αφρικανικής χώρας μέσω των αναρτήσεών του που προκάλεσαν ακόμα και διπλωματικό επεισόδιο μεταξύ των δύο χωρών.

Από την άλλη πλευρά, πρέπει να σημειωθεί ότι μια ριζοσπαστική πολιτική αναδασμού χωρίς να υπάρχει ένα συνολικότερο σχέδιο διαχείρισης προς όφελος των χαμηλών στρωμάτων και συνυπολογισμού των σημαντικών κοινωνικών ιδιαιτεροτήτων της Νότιας Αφρικής, μπορεί τελικά να γυρίσει «μπούμερανγκ», εναντίον της υποβαθμισμένης μαύρης πλειοψηφίας της χώρας.

Το παράδειγμα της Ζιμπάμπουε

Άλλωστε, παρά το ότι η συγκεκριμένη πολιτική μπορεί να φαίνεται ριζοσπαστική, σίγουρα δεν είναι πρωτοφανής. Ήδη από το 2000, η Ζιμπάμπουε, εφάρμοσε μια αντίστοιχη πολιτική κατάσχεσης γης από λευκούς μεγαλοκτηματίες.

Όμως, η έλλειψη συνολικής στρατηγικής και στόχευσης της οικονομικής ανάπτυξης προς την ικανοποίηση των αναγκών των χαμηλότερων στρωμάτων, οδήγησε σε μια σοβαρή διατροφική και οικονομική κρίση.

Το αποτέλεσμα; Η «θριαμβευτική» επιστροφή λευκών γαιοκτημόνων στις εκτάσεις από τις οποίες είχαν προηγουμένως εκδιωχθεί. Τα δυτικά ΜΜΕ πανηγύριζαν, άλλωστε, το 2017, προβάλλοντας τις εικόνες ενός λευκού γαιοκτήμονα που επέστρεψε ως ήρωας στην ιδιοκτησία του υπό τους πανηγυρισμούς του μαύρου πληθυσμού της περιοχής.

Η «δύση» του ιστορικού ANC;

Πολλοί λένε ότι το ANC δεν είχε ποτέ τη διάθεση να κινηθεί με τόση ένταση στο συγκεκριμένο ζήτημα και ότι πιέστηκε από την αυξανόμενη δημοφιλία του «ακροαριστερού», σύμφωνα με τα δυτικά μέσα ενημέρωσης, EFF (Economic Freedom Fighters).

Άλλωστε η πολιτική του ANC για το ζήτημα, που εφάρμοζε από το 1994, ήταν η αγορά «λευκών εκτάσεων» από το κράτος και η αναδιανομή τους με όρους… «ελεύθερης αγοράς». Όμως, -ω του θαύματος- η ελεύθερη αγορά, το αόρατο χέρι της οποίας έχει άλλοτε τόσο γρήγορα αντανακλαστικά, δεν έκανε το θαύμα της σε αυτή την περίπτωση. Η διαδικασία αγοράς γης αποδείχτηκε εξαιρετικά χρονοβόρα, με τους λευκούς κατόχους γης να μη δείχνουν διατεθειμένοι να χάσουν μια από τις σημαντικότερες πηγές της ισχύος τους στη χώρα. Έτσι,από το 1994 μέχρι το 2014, μόνο το 8% της ιδιωτικής γης είχε αλλάξει «χρώμα».

Όμως, όσο ενδιαφέρον και αν παρουσιάζει μια εξέταση της εσωτερικής πολιτικής κατάστασης της Νότιας Αφρικής σχεδόν τρεις δεκαετίες μετά την ανατροπή του ρατσιστικού καθεστώτος, η αλήθεια είναι ότι το ποιος ευθύνεται για την ψήφιση της επίμαχης τροπολογίας, έχει για όλους εμάς τους εξωτερικούς παρατηρητές μικρή σημασία.

Η πραγματικότητα δυστυχώς είναι ότι ο Μαντέλα δεν κατάφερε να ανατρέψει την ουσία του Απαρτχάιντ παρά την αποδοχή που απολάμβανε από τη διεθνή κοινότητα. Ίσως γιατί οι ρίζες της ανισότητας μεταξύ των λευκών και των μαύρωννα ήταν πολύ βαθύτερες από την ανατροπή της ρατσιστικής νομοθεσίας που ίσχυε στην Ν. Αφρική μέχρι το 1994.

Το Απαρτχάιντ δυστυχώς συνέχισε να υπάρχει παρά την πτώση του καθεστώτος.Οι βαθιές ταξικές ανισότητες που σχετίζονται άμεσα και με τις φυλετικές διακρίσεις του παρελθόντος, αποτελούν ακόμη και σήμερα το μεγάλο πρόβλημα που καλείται να λύσει η Νότια Αφρική.

Πηγές: Reuters, DW, Bloomberg, BBC, Sputnik, Institute for Poverty Land and Agrarian Studies, South Africa 2011 Census1