Νησί από πλαστικό

Ενα τεράστιο κινούμενο «πλαστικό» νησί ταξιδεύει σε μια αχανή έκταση στον βόρειο Ειρηνικό ωκεανό μεταξύ Χαβάης και Καλιφόρνιας. Σαν μια κινούμενη αποτύπωση της περιβαλλοντικής καταστροφής που έχει προκαλέσει η ανθρωπότητα στον πλανήτη. Το νησί, που αποκαλείται και «δίνη σκουπιδιών του Ειρηνικού ωκεανού», αποτελείται ουσιαστικά από ένα ασύλληπτων διαστάσεων στρώμα θαλάσσιων απορριμμάτων.

Τριπλάσιο από το Τέξας 

Το πλαστικό νησί, που βρίσκεται κοντά σε ένα πραγματικό μικρό νησί, την ατόλη Μίντγουεϊ, ανακαλύφθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Εκτοτε όλο και εξαπλώνεται, αφού σε αυτό καταλήγουν πλαστικά και επιπλέοντα σκουπίδια μέσω του ισχυρού θαλάσσιου ρεύματος που υπάρχει στη συγκεκριμένη περιοχή, σχεδόν στο κέντρο του Ειρηνικού ωκεανού. Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιοποίησε προσφάτως το ηλεκτρονικό επιστημονικό περιοδικό «Scientific Report» υπολογίζεται ότι σε αυτό τον τεράστιο θαλάσσιο σκουπιδότοπο έχουν συγκεντρωθεί περισσότεροι από 79.000 τόνοι απορριπτόμενου πλαστικού που καλύπτουν περίπου 1,6 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα. Πρόκειται δηλαδή για έκταση τριπλάσια της Γαλλίας και υπερδιπλάσια του Τέξας των ΗΠΑ!

Πέρα από την εξαιρετικά υψηλή συγκέντρωση πλαστικού, στην περιοχή υπάρχουν και μεγάλες ποσότητες χημικής λάσπης και λοιπά μπάζα και απορρίμματα που καταλήγουν εκεί λόγω των ισχυρών θαλάσσιων ρευμάτων. Και μπορεί όταν ακούμε «πλαστικό νησί» να μας έρχεται στον νου η εικόνα μιας θαλάσσιας περιοχής με μεγάλη συγκέντρωση πλαστικού, εντούτοις τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι στην προκειμένη περίπτωση. Σε αρκετά σημεία της έκτασης του πλαστικού νησιού υπάρχει χαμηλή περιεκτικότητα επιπλεόντων και άρα ορατών απορριμμάτων –περίπου τέσσερα αντικείμενα ανά κυβικό μέτρο– που καθιστούν δύσκολη την αποτίμηση της ζημίας ή την καταγραφή και απεικόνισή της από δορυφόρο. Αλλωστε πολύ συχνά είναι δύσκολο να εντοπιστεί το πρόβλημα ακόμη και από δύτες, αφού μεγάλο μέρος αυτών των αποβλήτων είναι μικροσκοπικά. Αυτός είναι και ο λόγος που ορισμένοι επιστήμονες εκτιμούν ότι συνολικά το πλαστικό νησί μπορεί να καταλαμβάνει μέχρι και 15 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα, όσο είναι δηλαδή το μέγεθος της Ρωσίας.

Θανατηφόρο μικροπλαστικό

Ενα πολύ σημαντικό μέρος του πλαστικού που έχει απορριφθεί στη φύση, όπως επισημαίνουν και οι επιστήμονες, έχει αποσυντεθεί εν μέρει αλλά εξακολουθεί να ενυπάρχει με τη μορφή του μικροπλαστικού. Το μικροπλαστικό εν πολλοίς θεωρείται μια ακόμη πιο «επικίνδυνη» μορφή πλαστικού, αφού είναι εξαιρετικά δύσκολο να διασπαστεί. Ως αποτέλεσμα, πέρα από την τεράστια μόλυνση που προκαλεί, αφού εντοπίζεται πλέον στο σύνολο του παγκόσμιου θαλάσσιου ορίζοντα, επιφέρει και ανυπολόγιστη οικολογική καταστροφή. Και αυτό επειδή το μικροπλαστικό πλήττει ιδιαίτερα τη θαλάσσια ζωή: υπολογίζεται ότι υψηλό ποσοστό ψαριών θεωρεί το μικροπλαστικό τροφή –λόγω και της συνεχιζόμενης έλλειψης τροφής που σημειώνεται στο θαλάσσιο περιβάλλον– με αποτέλεσμα συχνά να οδηγούνται στον θάνατο και ενώτα ιχθυαποθέματα σε παγκόσμιο επίπεδο και για πολλούς λόγους βαίνουν συνεχώς μειούμενα.

Υπολογίζεται ότι τα επόμενα χρόνια τα περισσότερα θαλασσοπούλια θα έχουν καταπιεί επιπλέοντα μικρά κομμάτια πλαστικού και μικροπλαστικό. Παράλληλα αυτή η κατάσταση έχει σοβαρές επιπτώσεις στην τροφική αλυσίδα, αφού τα θαλάσσια είδη που έχουν καταναλώσει μικροπλαστικό όταν φαγωθούν από άλλα ψάρια-θηρευτές θα «μεταδώσουν» το πλαστικό που έχουν στο σώμα τους. Σε αρκετές περιπτώσεις αυτό το πλαστικό θα καταλήξει στο πιάτο του ανώτερου θηρευτή όλων: του ανθρώπου.

Πρόκειται για το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα θαλάσσιας ρύπανσης, εντούτοις δεν είναι το μοναδικό, αφού αντίστοιχα πλαστικά νησιά –μικρότερα σε μέγεθος– υπάρχουν και στο νότιο τμήμα του Ειρηνικού ωκεανού, αλλά και στον βόρειο Ατλαντικό ωκεανό. Το ζήτημα όμως δεν περιορίζεται στα «πλαστικά» νησιά. Αυτά αποτελούν απλώς τις παρυφές του προβλήματος. Σε συνέδριο του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών με αντικείμενο τους ωκεανούς εκτιμήθηκε ότι υπάρχει πιθανότητα μέχρι το 2050 το βάρος του πλαστικού που θα υπάρχει στις θάλασσες παγκοσμίως να υπερβαίνει το αντίστοιχο των ψαριών.

Ένας στους τρεις νεοσσούς πεθαίνει 

Αυτό το πρόβλημα εντοπίζεται προφανώς και στο πλαστικό νησί του βόρειου Ειρηνικού ωκεανού. Στην ατόλη Μίντγουεϊ, που βρίσκεται κοντά στο «πλαστικό» νησί, κατοικούν περίπου 1,5 εκατομμύριο θαλασσοπούλια άλμπατρος. Υπολογίζεται πως σχεδόν όλα έχουν συσσωρευμένο πλαστικό στο πεπτικό τους σύστημα, γεγονός που επηρεάζει ευθέως την επιβίωση του είδους. Πρόκειται άλλωστε για συνήθη κατάσταση στην ατόλη Μίντγουεϊ: εκτός από την ανυπόφορη μυρωδιά που οι επισκέπτες αναφέρουν ότι «είναι αποπνικτική», το άλλο χαρακτηριστικό του νησιού είναι τα εκατοντάδες νεκρά θαλασσοπούλια που εντοπίζει κανείς στις ακτές του. Περίπου το ένα τρίτο των νεοσσών δεν κατορθώνει να επιβιώσει σε αυτό το βάρβαρο περιβάλλον, γεγονός που στις περισσότερες περιπτώσεις οφείλεται στο πλαστικό με το οποίο τους ταΐζουν οι γονείς τους. Εκτιμάται ακόμη ότι περίπου 20 τόνοι πλαστικά υπολείμματα ξεβράζονται κάθε χρόνο στην ατόλη Μίντγουεϊ. Οι πέντε τόνοι καταλήγουν να γίνουν τροφή των νεοσσών.

* Περιοδικό Hot Doc #158, «Πλαστικός Πλανήτης», 29/7/2018