Μύθοι για τα «ιδιωτικά» και αλήθειες για τα δημόσια (και όχι «κρατικά») πανεπιστήμια

Στις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης ο κ. Μητσοτάκης, με ανορθόδοξο και διαστρεβλωτικό της αλήθειας τρόπο, άνοιξε τη δημόσια συζήτηση για την κατάργηση του άρθρου 16 του Συντάγματος.

Ο τρόπος που άνοιξε αυτή η συζήτηση είναι ανορθόδοξος, γιατί αν υπήρχε πράγματι κοινωνική, εκπαιδευτική ή ακαδημαϊκή ανάγκη για να τροποποιηθεί το Σύνταγμα ως προς αυτό το άρθρο, αυτή η ανάγκη λογικό θα ήταν να είχε διατυπωθεί πρώτα από τα ίδια τα πανεπιστήμια, μέσω της συλλογικής τους έκφρασης που είναι η Σύνοδος των Πρυτάνεων. Λογικό θα ήταν ακόμη η ανάγκη αυτή να είχε διατυπωθεί από το δευτεροβάθμιο συνδικαλιστικό όργανο των καθηγητών, την ΠΟΣΔΕΠ, είτε από τους ίδιους τους φοιτητές, μέσω των φοιτητικών συλλόγων τους, είτε όμως και από τους επιστημονικούς φορείς της χώρας, όπως το ΤΕΕ, το ΓΕΩΤΕΕ, ο Ιατρικός και ο Δικηγορικός Σύλλογος, τα Οικονομικά Επιμελητήρια κλπ.

Κάτι τέτοιο όμως δεν έχει συμβεί ποτέ μέχρι σήμερα. Ουδείς εκ των ανωτέρω άμεσα ενδιαφερόμενων ή και άμεσα επηρεαζόμενων από μια τέτοια νομοθετική πρωτοβουλία δεν έχει θέσει παρόμοιο ζήτημα ποτέ.

Αντίθετα, τα ίδια τα πανεπιστήμια και οι Σύνοδοι των Πρυτάνεων κατ’ επανάληψη διατυπώνουν τελευταία την ανάγκη ενίσχυσης της χρηματοδότησης και της στελέχωσης των πανεπιστημίων, τα οποία βρίσκονται σήμερα σε δραματική κατάσταση.

Η υποχρηματοδότηση και η υποστελέχωση των ελληνικών πανεπιστημίων τεκμηριώνεται και από τα επίσημα διεθνή στοιχεία του ΟΟΣΑ και της Eurostat. Που επιβεβαιώνουν ότι η Ελλάδα είναι από τις τελευταίες, αν όχι και η τελευταία χώρα τόσο διεθνώς, όσο και στην Ευρώπη, ως προς τη χρηματοδότηση των πανεπιστημίων ανά φοιτητή, όσο και ως προς τη στελέχωση με ακαδημαϊκό και διοικητικό προσωπικό.

Ο πρώτος μύθος λοιπόν που κατασκευάστηκε για να νομιμοποιήσει τη συζήτηση για την ίδρυση «ιδιωτικών πανεπιστημίων», είναι αυτός που θέλει την αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος να ανταποκρίνεται στην κάλυψη ενός πραγματικού κενού και να απαντά σε ένα εκσυγχρονιστικό αίτημα της κοινωνίας, της εκπαιδευτικής, της ακαδημαϊκής ή της επιστημονικής κοινότητας.

Ουδείς το ζήτησε ποτέ και σε καμία πραγματική ανάγκη δεν απαντά η σχετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης.

Η οποία μάλιστα γίνεται τη στιγμή που τα πανεπιστήμια της χώρας εξακολουθούν να λειτουργούν με τους μνημονιακούς ακόμη προϋπολογισμούς, που αντιστοιχούν σε ένα μόλις 25% της χρηματοδότησης που ελάμβαναν προ του 2010.

Κι ακόμη, η… μεταρρυθμιστική πρωτοβουλία της κυβέρνησης γίνεται τη στιγμή που τα πανεπιστήμια εξακολουθούν να μην έχουν αναπληρώσει το προσωπικό που αφυπηρέτησε τα χρόνια της οικονομικής κρίσης. Με αποτέλεσμα να λειτουργούν με τεράστια κενά σε καθηγητές, της τάξης του 36% σε σχέση με το προσωπικό προ του 2010.

Αυτή είναι και η μεγάλη αλήθεια που θα πρέπει να αναδειχθεί από την όλη συζήτηση για τα δημόσια πανεπιστήμια.

Ότι δηλαδή πριν από ο,τιδήποτε άλλο, αν πράγματι η κυβέρνηση ενδιαφέρεται για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, πρέπει να εξασφαλίσει άμεσα την εύρυθμη λειτουργία της. Αυξάνοντας τους προϋπολογισμούς και δίνοντας νέες θέσεις καθηγητών στα πανεπιστήμια, τουλάχιστον σε αναπλήρωση εκείνων που αφυπηρέτησαν από το 2010 μέχρι και σήμερα.

Όπως όμως θα αποδειχθεί και στη συνέχεια, δεν είναι χωρίς σκοπιμότητα η υποχρηματοδότηση και η συρρίκνωση των δημόσιων πανεπιστημίων, την ίδια ώρα που ανοίγει η συζήτηση για την αναθεώρηση του άρθρου 16 Συντάγματος.

Μια συζήτηση που δεν άνοιξε όμως μόνο ανορθόδοξα. Άνοιξε και με διαστρεβλωτικό της αλήθειας τρόπο.

Ένας δεύτερος μύθος που κατασκεύασε η κυβέρνηση για επικοινωνιακούς λόγους, είναι αυτός που θέλει τα ελληνικά πανεπιστήμια «κρατικά» και το άρθρο 16 να προστατεύει το… κρατικό μονοπώλιο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Ούτε τα ελληνικά πανεπιστήμια είναι κρατικά, ούτε το άρθρο 16 προστατεύει κανένα μονοπώλιο.

Ο πρωθυπουργός θα έπρεπε να γνωρίζει ότι τα ελληνικά πανεπιστήμια είναι δημόσιου χαρακτήρα, ως ΝΠΔΔ, και μάλιστα πλήρως αυτοδιοικούμενα. Κάτι που δεν θα ίσχυε αν ήταν, πράγματι, κρατικά.

Κρατικές είναι, για παράδειγμα, οι υπηρεσίες και οι οργανισμοί που το κράτος διορίζει εκείνο τις διοικήσεις και το προσωπικό τους. Κι ακόμη κρατικοί είναι οι οργανισμοί που το κράτος έχει αποφασιστικό λόγο για τον τρόπο που λειτουργούν και διοικούνται.

Κάτι που δεν συμβαίνει στα πανεπιστήμια, γιατί είναι πλήρως αυτοδιοικούμενα. Καθώς εκλέγουν τόσο τις διοικήσεις τους, όσο και τους καθηγητές τους με εσωτερικές διαδικασίες.

Κι ακόμη, αποφασίζουν από μόνα τους για την οικονομική, διοικητική, ερευνητική και ακαδημαϊκή λειτουργία τους μέσω των πανεπιστημιακών οργάνων, όπως οι Σύγκλητοι, τα Πρυτανικά Συμβούλια, οι Ειδικοί Λογαριασμοί Κονδυλίων Έρευνας, οι Κοσμητείες και τα Τμήματα.

Είναι γνωστό άλλωστε ότι οι καθηγητές πανεπιστημίου δεν είναι κρατικοί υπάλληλοι, πράγμα που θα συνέβαινε αν τα πανεπιστήμια ήταν κρατικά. Αντίθετα, χαρακτηρίζονται από το Σύνταγμα ως δημόσιοι λειτουργοί.

Η υποχρέωση του κράτους απέναντι στα πανεπιστήμια είναι να εξασφαλίζει το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας τους και να τα χρηματοδοτεί.

Εδώ έρχεται ακόμη ένας μύθος που κατασκευάστηκε και αυτός για επικοινωνιακούς λόγους, αυτός που θέλει το άρθρο 16 να προστατεύει το κρατικό μονοπώλιο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Αντίθετα, το άρθρο 16 αυτό που προστατεύει είναι ο δημόσιος χαρακτήρας των πανεπιστημίων και αυτό που εγγυάται είναι η δημόσια χρηματοδότησή τους.

Η κυβέρνηση δηλαδή αποκαλεί εκσυγχρονισμό και μεταρρύθμιση μια αναχρονιστική διαδικασία με την οποία επιδιώκει να καταργήσει την υποχρέωσή της να χρηματοδοτεί τα πανεπιστήμια. Μια υποχρέωση που έχει ήδη εδώ και τέσσερα χρόνια σιωπηρά εγκαταλείψει.

Ο επόμενος μύθος που κατασκεύασε η κυβέρνηση για να νομιμοποιήσει την ίδρυση «ιδιωτικών πανεπιστημίων» είναι αυτός που θέλει μόνο την Ελλάδα να διατηρεί το… κρατικό μονοπώλιο στην Παιδεία.

Αν ρίξει κανείς μια ματιά σε αυτά που συμβαίνουν σήμερα στην Ευρώπη, στην οποία πράγματι δεν υπάρχει συνταγματική προστασία του δημόσιου χαρακτήρα των πανεπιστημίων, θα διαπιστώσει με έκπληξη ότι εκεί τα δημόσια πανεπιστήμια χρηματοδοτούνται επαρκέστατα από τα κράτη.

Δηλαδή στην Ελλάδα, που υπάρχει το άρθρο 16 του Συντάγματος, τα πανεπιστήμια υποχρηματοδοτούνται. Ενώ στην Ευρώπη, που δεν υπάρχει ανάλογη συνταγματική υποχρέωση, τα πανεπιστήμια χρηματοδοτούνται κανονικά.

Δεν τολμά κανείς να σκεφτεί τι θα γίνει στην Ελλάδα με τα δημόσια πανεπιστήμια, αν κάποτε καταργηθεί και το άρθρο 16…

Μια ακόμη διαπίστωση από μια έρευνα στην Ευρώπη είναι ότι τα «ιδιωτικά πανεπιστήμια», που πράγματι εκεί λειτουργούν νομίμως, καλύπτουν ένα μικρό μέρος μόνο των συνολικών εκπαιδευτικών αναγκών. Το μεγαλύτερο μέρος των οποίων, μεγαλύτερο από το 80% – 90%, καλύπτεται από τα δημόσια πανεπιστήμια που αποτελούν τον κεντρικό πυλώνα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Μύθος λοιπόν ότι τα «ιδιωτικά πανεπιστήμια» αναβαθμίζουν ή εκσυγχρονίζουν ή αποτελούν αδήριτη ανάγκη για τα σύγχρονα κράτη. Μικρό έως ελάχιστο ρόλο διαδραματίζουν στην Ευρώπη εκπαιδευτικά, ακαδημαϊκά και κοινωνικά.

Άλλες, αλλότριες και όχι πάντως εκπαιδευτικές είναι οι ανάγκες που υπηρετούν τα σχέδια για ίδρυση «ιδιωτικών πανεπιστημίων».

Για να πάμε σε έναν ακόμη μύθο που κατασκευάστηκε για να υπηρετήσει το αφήγημα της απελευθέρωσης της… αγοράς στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Πρόκειται για τον μύθο που μπερδεύει τα μεγάλα, γνωστά και αναγνωρισμένα μη κρατικά και μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια των ΗΠΑ με «ιδιωτικά πανεπιστήμια».

Πανεπιστήμια σαν το MIT, το Harvard κλπ δεν είναι ιδιωτικά. Δεν είναι δηλαδή όπως τα φαντάζονται στη ΝΔ, σαν πανεπιστήμια που ίδρυσε και διοικεί κάποιος πλούσιος επιχειρηματίας που κερδίζει από τη λειτουργία τους.

Πρόκειται για μεγάλα και ιστορικά ιδρύματα που δεν έχουν κερδοσκοπικό χαρακτήρα, τα οποία χρηματοδοτούνται από μεγάλα κληροδοτήματα και δωρεές, αλλά και από τα δίδακτρα των φοιτητών τους.

Κι αυτό συμβαίνει γιατί η ίδρυση και λειτουργία ενός Πολυτεχνείου ή μιας Ιατρικής Σχολής που έχουν πανάκριβα εργαστήρια και κλινικές, απαιτεί τεράστιες επενδύσεις σε κεφάλαια. Που σημαίνει ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να ανακτηθεί το αρχικό κόστος και να αποφέρουν τελικά κέρδη στον επιχειρηματία.

Γι’ αυτό και τα καθαρά «ιδιωτικά πανεπιστήμια» σε όλον τον κόσμο δεν έχουν τέτοιες απαιτητικές σχολές αλλά αντίθετα, έχουν σχολές χαμηλού κόστους, όπως οικονομικών ή κοινωνικών επιστημών.

Η μόνη ανάγκη συνεπώς που εξυπηρετεί η ίδρυση «ιδιωτικών πανεπιστημίων» στη χώρα είναι η πίεση των οικονομικών συμφερόντων για να ανοίξει η… αγορά της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Μια αγορά όμως που ούτε τόσο προσοδοφόρα όσο νομίζουν είναι, μια και καλύπτει διεθνώς μικρό μέρος των συνολικών εκπαιδευτικών αναγκών, ούτε και θα καλύψει όλο το φάσμα των επιστημών, παρά μόνο ένα μικρό μέρος σχολών «χαμηλού κόστους».

Αν η κυβέρνηση επιδιώκει πράγματι να αναβαθμίσει την Παιδεία πρέπει να εγκαταλείψει την πολιτική της υποχρηματοδότησης και της υποστελέχωσης των δημόσιων πανεπιστημίων, προκειμένου να δημιουργηθεί τεχνητή ανάγκη για την ίδρυση «ιδιωτικών».

Κι ακόμη, πρέπει να πάψει να αντιμετωπίζει την τριτοβάθμια εκπαίδευση σαν «αγορά» και τους φοιτητές και τις φοιτήτριες σαν δυνάμει «πελατεία» ιδιωτικών σχολών.

Αυτό που πρέπει σε πρώτη προτεραιότητα να γίνει είναι να χρηματοδοτηθούν τα δημόσια πανεπιστήμια ώστε να σταθούν στα πόδια τους. Και συγχρόνως να εγκαταλειφθούν «πονηρές» και συγχρόνως και ταξικές πολιτικές, όπως της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής, που συρρικνώνουν τα δημόσια πανεπιστήμια και στέλνουν έτοιμη «πελατεία» στα αδιαβάθμητα και χωρίς αξιολόγηση ιδιωτικά κολέγια.

Τα πανεπιστήμια είναι η πιο σοβαρή προϋπόθεση για την ανάπτυξη και την ευημερία της χώρας. Και γι’ αυτό δεν πρέπει να γίνονται ούτε αντικείμενο επικοινωνιακής διαχείρισης, ούτε όμως και αφορμή για αρπαχτές από πλευράς διψασμένων για κέρδος οικονομικών συμφερόντων.

Πηγή: TVXS

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr