Μπάουμαν: Σχεδιάστε νέες ελπίδες

Ο Μπάουμαν αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση διανοητή. Οπαδός του Mαρξ, απέναντι στον οποίο όμως στέκεται κριτικά. Αφοσιωμένος μαθητής του Βέμπερ και φίλος της ερμηνευτικής στις κοινωνικές επιστήμες, αποτελεί μια πένα που δεν εφησυχάζει. Ο Μπάουμαν δεν είναι ένας κλασικός ακαδημαϊκός. Γι’ αυτόν, το σημαντικό είναι η κοινωνική ανάλυση, η οποία στόχο έχει να μας κάνει «να αναστοχαστούμε τους όρους με τους οποίους σκεφτόμα­στε, φανταζόμαστε και προσπαθούμε να αναδιαμορφώσουμε τις ελπίδες, τις ζωές και τις κοινωνίες μας».

ΟΙ ΦΤΩΧΟΙ ΘΑ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΠΑΝΤΑ ΜΑΖΙ ΜΑΣ: ΑΥΤΟ ΜΑΣ ΔΙΔΑΣΚΕΙ Η ΛΑΪΚΗ ΣΟΦΙΑ. Ωστόσο, αυτό για το οποίο η λαϊκή σοφία δεν είναι αρκετά σίγουρη και ξεκάθαρη είναι, πρώτον, το δύσκολο ερώτημα σχετικά με το πώς κατασκευάζονται οι φτωχοί και πώς κάποιοι καταλήγουν να θεωρούνται φτωχοί, και, δεύτερον, το βαθμό στον οποίο η μέθοδος κατασκευής και θεώρησης των φτωχών εξαρτάται από τον τρόπο που όλοι μας -οι συνηθισμένοι άνθρωποι, οι ούτε φτωχοί αλλά ούτε και πλούσιοι- διάγουμε τις ζωές μας καθημερινά και επαινούμε ή αποδοκιμάζουμε τον τρόπο με τον οποίο εμείς και οι άλλοι τις βιώνουμε.

ΑΥΤΗ Η ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΕΙΝΑΙ ΑΞΙΟΘΡΗΝΗΤΗ, ΟΧΙ ΜΟΝΟ ΕΠΕΙΔΗ ΟΙ ΦΤΩΧΟΙ ΕΧΟΥΝ ΑΝΑΓΚΗ ΚΑΙ ΑΞΙΖΟΥΝ το σύνολο της προσοχής που μπορούμε να τους προσφέρουμε, αλλά και επειδή στην εικόνα του φτωχού τείνουμε να επενδύουμε τους μύχιους φόβους και τις ανησυχίες μας. Έτσι, εξετάζοντας προσεκτικότερα τον τρόπο με τον οποίο το κάνουμε αυτό, θα ανακαλύψουμε πολλά σημαντικά πράγματα γύρω από τη δική μας κατάσταση. Kάνω μια προσπάθεια να απαντήσω σε όλα αυτά τα ερωτήματα γύρω από το «πώς» και έτσι να μιλήσει για το συχνά παραγνωρισμένο, παρασιωπημένο ή σκόπιμα συγκαλυμμένο κομμάτι της ιστορίας της σύγχρονης φτώχειας.

ΟΙ ΦΤΩΧΟΙ ΘΑ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΠΑΝΤΑ ΜΑΖΙ ΜΑΣ, ΑΛΛΑ ΤΟ ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΦΤΩΧΟΣ ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ «ΕΜΕΙΣ» με το οποίο αυτοί βρίσκονται «μαζί». Το να είναι κάποιος φτωχός σε μια κοινωνία η οποία έχει ανάγκη να εμπλέκονται όλα τα ώριμα μέλη της στην παραγωγική διαδικασία δεν είναι το ίδιο με το να είναι φτωχός σε μια κοινωνία η οποία -χάρη στην τρομα­κτική ισχύ που έχουν συσσωρεύσει αιώνες εργασίας- μπορεί κάλλιστα να παράγει οτιδήποτε αναγκαίο χωρίς τη συμμετοχή ενός μεγάλου και αυξανόμενου αριθμού μελών της.

ΆΛΛΟ ΤΟ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΦΤΩΧΟΣ σε μια κοινωνία παραγωγών και καθολικής απασχόλησης, και είναι κάτι τελείως διαφορετικό η φτώχεια σε μια κοινωνία καταναλωτών, στην οποία ο σχεδιασμός του βίου διαμορφώνεται κυρίως με βάση την καταναλωτική επιλογή παρά με βάση την εργασία, τις επαγγελματικές δεξιότητες ή τις θέσεις απασχόλησης. Εάν η έκφραση «είσαι φτωχός» αποκτούσε κάποτε το νόημά της από την κατάσταση της ανεργίας, σήμερα αντλεί το νόημά της κυρίως από την κατάσταση της δεινής θέσης του ατελούς καταναλωτή. Σίγουρα, αυτή η διαφορά έχει τεράστιες επιπτώσεις στον τρόπο με τον οποίο βιώνεται η φτώχεια και στις ευκαιρίες και τις προοπτικές λύτρωσης από τη μιζέρια της.

ΣΤΙΣ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΗΘΙΚΗΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΩΝ ΝΕΟΤΕΡΩΝ ΧΡΟΝΩΝ, υπήρχε η ελπίδα ότι θα προσέλκυε τους φτωχούς στην τακτική εργοστασιακή εργασία, θα εξάλειφε τη φτώχεια και θα διασφάλιζε την κοινωνική ειρήνη -όλα με τη μία. Στην πράξη, υπηρέτησε τον στόχο της εκπαίδευ­σης και της πειθάρχησης των ανθρώπων, εμφυσώντας σε αυτούς την υπακοή που ήταν αναγκαία για τη λειτουργία του νέου βιομηχανικού καθεστώτος.

ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΟ ΝΑ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΘΕΙ ΚΑΙ ΝΑ ΚΑΤΑΝΙΚΗΘΕΙ Η ΦΤΩΧΕΙΑ ΜΕ ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΜΕΣΩΝ, τα οποία ήταν ειδικά προσαρμοσμένα σε μια κοινωνία που δεν υπάρχει πια; Ή θα πρέπει να αναζητήσουμε νέες λύσεις, όπως η αποσύνδεση του δικαιώματος στον βιοπορισμό από την πώληση της εργατικής δύναμης και η διεύρυνση της κοι­νωνικά αποδεκτής έννοιας της εργασίας, πέρα απ’ αυτήν που κυριαρχεί στην αγορά εργασίας; Και πόσο επείγουσα είναι η διερεύνηση τέτοιων ερωτημάτων και η προσπάθεια ανεύρεσης πρακτικών απαντήσεων σε αυτά;

Απόσπασμα από το βιβλίο του Ζίγκμουντ Μπάουμαν, Η εργασία, ο καταναλωτισμός και οι νεόπτωχοι, εκδόσεις Μεταίχμιο.

www.doctv.gr

 

 

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr