Μουσείο-πρότυπο ή μουσείο-τσιράκι του κάθε Κυριάκου και Μενδώνη;

Έντονη η συζήτηση και οι αντιδράσεις σχεδόν του συνόλου των εργαζομένων στα πέντε μεγαλύτερα μουσεία της χώρας –απειροελάχιστοι στον αριθμό όσοι δεν έχουν υπογράψει στις ανοιχτές επιστολές και στα υπομνήματα προς τον πρωθυπουργό– τις τελευταίες εβδομάδες με αφορμή την παρουσίαση νομοσχεδίου από την υπουργό Πολιτισμού στο τελευταίο υπουργικό συμβούλιο του 2020, στις 22 Δεκεμβρίου. Σε αυτό το νομοσχέδιο, σύμφωνα με διαρροές, καθώς δεν έχει συζητηθεί με τους φορείς ούτε με τους εργαζόμενους ούτε έχει εκτεθεί σε δημόσια διαβούλευση, κι αυτό είναι ίδιον της κυβερνητικής πρακτικής, γινόταν λόγος για τη μετατροπή πέντε μουσείων (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου) σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ). Ο λόγος ήταν η απεμπλοκή τους από την κεντρική κρατική διοίκηση προκειμένου να έχουν διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια, κι έτσι, όπως εκτιμά η κυβέρνηση, μεγαλύτερη ευελιξία. Εξ αυτού, θα επιτευχθεί σταδιακή μείωση των κρατικών πόρων τους, καθώς «αξιοποιώντας τις τεχνικές διοίκησης και διαχείρισης επιχειρήσεων, επικοινωνίας και marketing θα βελτιώσουν την αποδοτικότητά τους με υιοθέτηση νέων στρατηγικών και αυτενέργεια». Με λίγα λόγια τα έσοδα του κάθε μουσείου εκ των πέντε που έχουν μπει στο στόχαστρο της κυβέρνησης θα προέρχονται από το αντίτιμο του εισιτηρίου, από τα έσοδα των αναψυκτηρίων/εστιατορίων, από εκθέσεις, εκδηλώσεις, ξεναγήσεις, προβολή και εκμετάλλευση του οπτικοακουστικού τους υλικού, από την επιχορήγηση από το ΥΠΠΟΑ, από διεθνή και ευρωπαϊκά προγράμματα, και από δωρεές, χορηγίες, κληρονομίες, κληροδοσίες, κάθε είδους εισφορές.

Αυτό είναι το μοντέλο που επιβάλλει η κυβέρνηση και παραθέτει ως πρότυπο, ως υπόδειγμα, ως «πιλότο» το Νέο Μουσείο Ακροπόλεως, ενώ όσοι αντιδρούν αντιπαραθέτουν τη σκανδαλώδη διαχείριση του πρώην Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων (ΝΠΔΔ) και την επιχορήγηση με εκατομμύρια του Μουσείου Μπενάκη (ΝΠΙΔ). Είναι όμως τόσο καλό το μοντέλο αυτό που να αποτελεί πρότυπο; Τι σχεδιάζει η κυβέρνηση με την αποκοπή των πέντε μεγαλύτερων μουσείων από την κεντρική υπηρεσία; Υπάρχουν πλεονεκτήματα και για ποιον;

Σε αυτά τα ερωτήματα ήρθε να απαντήσει η Ενωτική Αγωνιστική Κίνηση στο ΥΠΠΟ με τίτλο: «Όλα όσα θα θέλατε να μάθετε για το Μουσείο Ακρόπολης και ντρεπόσασταν να ρωτήσετε…» σημειώνουν ως κατακλείδα: «Ναι, τα δημόσια Μουσεία του ΥΠΠΟΑ, με το τακτικό προσωπικό τους και τον λυσσαλέο πόλεμο που δέχονται τα τελευταία χρόνια από την πολιτική ηγεσία, έχουν καταφέρει να προσφέρουν πολιτιστικό, εκπαιδευτικό, δημιουργικά ψυχαγωγικό έργο σε όλους τους πολίτες, έχουν καταφέρει να διακριθούν σε πολλούς τομείς, έχουν καταφέρει να προσελκύσουν επισκέπτες αλλά και να απευθύνονται σε κοινωνικά αποκλεισμένες ομάδες, όπως πρέπει να κάνουν τα δημόσια μουσεία. Και δεν θέλησαν ποτέ να γίνουν το σκηνικό για πριβέ πάρτι της ελίτ της χώρας! Στον δρόμο αυτό θέλουμε να συνεχίσουμε, όλοι εμείς που βλέπουμε τον εαυτό μας ως υπάλληλο του ελληνικού λαού και όχι ως τσιράκι του εκάστοτε υπουργού!»

Στο κείμενό τους ανατέμνουν κάνοντας σκόνη και θρύψαλα τις αιτιάσεις και τα επιχειρήματα της κυβέρνησης και της υπουργού.

Λ. Μενδώνη: «Το Μουσείο της Ακρόπολης είναι, πράγματι, ο “πιλότος” μας και είναι αυτό που πλέον αποτελεί την καλή πρακτική». Ας δούμε, λοιπόν, κάποια πράγματα για το «μουσείο-πιλότο»…

Ξέρατε ότι:

– Το Μουσείο Ακρόπολης είναι το μόνο μουσείο διεθνώς που δεν απέκτησε ποτέ ως σήμερα διευθυντή (δηλαδή επιστημονικό υπεύθυνο για τη λειτουργία του) από την ίδρυσή του το 2009; Ελλείψει διευθυντή, διοικείται (ακόμη) από τον διορισμένο πρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου, που ήταν ήδη συνταξιούχος του ελληνικού δημοσίου πριν από την ίδρυση του μουσείου – αλλά με το (αξεπέραστο) προσόν να έχει εκλεγεί κυβερνητικός βουλευτής (δηλαδή του ΠΑΣΟΚ) το 1996-2000 (σ.σ. επί κυβερνήσεως Σημίτη).

– Το Μουσείο Ακρόπολης είναι το μόνο μουσείο διεθνώς την τελευταία 20ετία που δεν είχε κανέναν με ειδικότητα μουσειολόγου στην ομάδα που έστηνε τη μουσειολογική έκθεση; Με εμφανείς βέβαια επιπτώσεις στην ίδια την έκθεση του μουσείου, που έχουν γίνει εκτενώς αντικείμενο κριτικής στην επιστημονική κοινότητα, χωρίς το μουσείο να μπει στον κόπο να τα αλλάξει.

– Το Μουσείο Ακρόπολης είναι το μόνο μουσείο αρχαιολογικού χώρου που δεν έχει κοινό εισιτήριο ούτε κοινή κράτηση εισιτηρίου με τον αρχαιολογικό χώρο από τον οποίο προέρχονται όλα του τα εκθέματα, κάτι για το οποίο απορούν όλοι οι επισκέπτες του χώρου; Και αυτό οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στη νομική του μορφή (ΝΠΔΔ).

– Το Μουσείο Ακρόπολης είναι το μόνο δημόσιο μουσείο που έχει φιλοξενήσει στους χώρους του κομματικές εκδηλώσεις, όπως της ΟΝΝΕΔ, και πριβέ πάρτυ κοσμικών, όπως της τέως βασιλικής οικογένειας για τον «εορτασμό της χρυσής επετείου του γάμου τους»; (τι να πούμε; Και εις ανώτερα στο… άψογο μουσείο!). 

– Το Μουσείο Ακρόπολης –σε αντίθεση με τα περισσότερα μεγάλα και μικρά δημόσια μουσεία– δεν έχει δικά του εκπαιδευτικά προγράμματα; Τα εκπαιδευτικά προγράμματα στο Μουσείο Ακρόπολης σχεδιάζονται και υλοποιούνται από το προσωπικό της Υπηρεσίας Συντήρησης Μνημείων Ακροπόλεως (η οποία είναι υπηρεσία του κορμού της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας), που δεν πληρώνεται από το Μουσείο.

– Ο Οργανισμός Ανέγερσης Μουσείου Ακρόπολης (ΟΑΝΜΑ, καθεστώς ΝΠΙΔ) συνέχισε να υφίσταται ως το 2019, δέκα χρόνια μετά τη λειτουργία του Μουσείου της Ακρόπολης, παρότι δεν είχε εμφανώς κανένα λόγο ύπαρξης;

– Μεγάλο μέρος του προσωπικού του Μουσείου Ακρόπολης μόλις εδώ και ένα χρόνο ξεκίνησε να πληρώνεται από τον προϋπολογισμό του Μουσείου Ακρόπολης, γιατί από το 2009 και για δέκα χρόνια  πληρώνονταν είτε από τον ΟΑΝΜΑ είτε από το ίδιο το ΥΠΠΟΑ;

– Το Μουσείο Ακρόπολης είναι το μόνο δημόσιο Μουσείο που προσλαμβάνει έκτακτους αρχαιολόγους για να τους βάζει να κάνουν δουλειά φύλακα, εφευρίσκοντας την άθλια πατέντα του «φροντιστή-εξηγητή αρχαιοτήτων», κατά παράβαση των ειδικοτήτων που κατοχυρώνει ο Οργανισμός του ΥΠΠΟΑ και υποβαθμίζοντας την επιστημονική τους ιδιότητα;

– Το Μουσείο της Ακρόπολης είναι το μόνο δημόσιο μουσείο τα τελευταία 20 χρόνια που φτιάχτηκε με τη φιλοσοφία του 19ου αιώνα, προβάλλοντας τα ευρήματα μόνο ως έργα τέχνης και εξαίροντας μόνο την αρχαϊκή και κλασική περίοδο της Ακρόπολης και αγνοώντας όλες τις άλλες όψεις της Ακρόπολης και της διαχρονικής σχέσης της με την Αθήνα και τη χώρα; 

– Το Μουσείο της Ακρόπολης είναι το μόνο δημόσιο μουσείο που η έκθεσή του πρώτα στήθηκε και μετά εισήλθε στο Συμβούλιο Μουσείων για εκ των υστέρων (αναγκαστική) έγκριση;

– Όλα αυτά έχουν συζητηθεί εκτενώς εντός των ειδικών των μουσείων σε διεθνή συνέδρια, εκθέτοντας την ελληνική μουσειακή κοινότητα;

– Το Μουσείο Ακρόπολης είναι το μόνο που δεν αναφέρεται στις αρμόδιες Διευθύνσεις του ΥΠΠΟΑ και –ως εκ τούτου– δεν ανταλλάσσει τεχνογνωσία με όλα τα δημόσια μουσεία του ΥΠΠΟΑ στον τομέα της εκπαίδευσης-επικοινωνίας, στη συντήρηση, την παρουσίαση, ακόμη και το φωτισμό των αντικειμένων της έκθεσης του;

– Ως συνέπεια των παραπάνω, το 2011 ήρθε στο φως ότι με απόφαση του προέδρου του ΔΣ αποφάσισε να βάλει χρώμα στα εγχάρακτα γράμματα των επιγραφών της έκθεσης, κάνοντας τη χώρα ρεζίλι στους ανά τον κόσμο επιστήμονες της επιγραφικής και όχι μόνο; Για την παράνομη αυτή ενέργεια εννοείται ότι δεν χρεώθηκε καμία ευθύνη στον εμπνευστή της!

– Το Μουσείο Ακρόπολης είναι το μόνο δημόσιο μουσείο που νομίζει ότι στην επικράτειά του ισχύουν δικοί του «νόμοι», ακόμη κι αν είναι σε αντιπαράθεση και με τους διεθνείς κανόνες για τους επισκέπτες των μουσείων, ακόμη και με τους ευρωπαϊκούς νόμους; Το 2010 και πάλι εκτέθηκε διεθνώς η χώρα όταν το προσωπικό του απαγόρευσε σε τυφλή επισκέπτρια να μπει με το σκύλο συνοδείας στο μουσείο, γιατί «απαγορεύονται οι σκύλοι στο μουσείο»! Ούτε για το θέμα αυτό αποδόθηκαν ευθύνες στον εμπνευστή των απαγορεύσεων, βεβαίως βεβαίως. Επίσης, για πολύ καιρό απαγόρευε στους επισκέπτες να φωτογραφίζουν στις αίθουσες του μουσείου! Όλα αυτά, που ήταν αυτονόητοι κανόνες για όλη τη μουσειακή κοινότητα, στο Μουσείο της Ακρόπολης βελτιώθηκαν μόνο μετά από μεγάλη κατακραυγή.

– Το δήθεν «ευέλικτο» Μουσείο Ακρόπολης έχει θεσπίσει Οργανισμό (ΠΔ 64/2013) με 1 Γενική Διεύθυνση, 5 Διευθύνσεις, 3 αυτοτελή Γραφεία και 17 Τμήματα (!), ενώ όλα τα μεγάλα δημόσια μουσεία του ΥΠΠΟΑ (ΠΔ 4/2018) λειτουργούν σε επίπεδο Διεύθυνσης με 2-7 Τμήματα; Έχει σημασία βέβαια και η χρονική συγκυρία: ο Οργανισμός αυτός θεσμοθετήθηκε από την κυβέρνηση Σαμαρά (και την τότε γενική γραμματέα Λίνα Μενδώνη) το 2013, την ίδια ώρα που οι Οργανισμοί όλων των υπουργείων περικόπτονταν κατά 40% και ο τότε υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης Κυριάκος Μητσοτάκης έστελνε δημοσίους υπαλλήλους σε διαθεσιμότητα!

– Τα δικαιώματα του προσωπικού (επιδόματα, ωράριο, κρίσεις σε θέση ευθύνης) εξαρτώνται από το διοικητικό συμβούλιο και κυρίως τον πρόεδρό του χωρίς καμία δυνατότητα αναφοράς των υπαλλήλων σε κάποια ανώτερη αρχή για να βρουν το δίκιο τους;

Το πρότυπο που είναι του χεριού τους

Η υπουργός Πολιτισμού και τα ΜΜΕ προβάλλουν το Μουσείο Ακρόπολης ως το «πιο πετυχημένο μουσείο» με επιχείρημα τον αριθμό των επισκεπτών του. Πρόκειται για μια πραγματική ύβρι: το Μουσείο που στεγάζει τα αριστουργήματα της Ακρόπολης, θα είχε ούτως ή άλλως εκατομμύρια επισκέπτες. Όπως θα ήταν ντροπή να ισχυριστεί κάποιος ότι η επισκεψιμότητα της Ακρόπολης οφείλεται στον (όποιον) διευθυντή της ΕΦΑ Αθηνών (και ποτέ κανένα στέλεχος της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας δεν θα προέβαινε σε τέτοια ύβρι!), εξίσου ντροπή είναι να λέγεται ότι ο αριθμός των επισκεπτών του Μουσείου Ακρόπολης, ακριβώς κάτω από τον Βράχο, οφείλεται στη… νομική μορφή ή στον πρόεδρο του Μουσείου! Αν «επιτυχία» είναι μόνο ο αριθμός επισκεπτών, άλλωστε, τότε το «το πιο πετυχημένο μουσείο» ήταν το παλιό Μουσείο Ακρόπολης, πάνω στον Βράχο, αφού το σημερινό Μουσείο Ακρόπολης υπολείπεται κατά πολύ του αριθμού των επισκεπτών του Βράχου της Ακρόπολης!

Στην πραγματικότητα, το «ατού» του (ισόβιου) προέδρου του μουσείου κ. Παντερμαλή είναι η «ευελιξία» του στις σχέσεις του με τους εκάστοτε υπουργούς και όλες τις κυβερνήσεις, που του έχει επιτρέψει το μο υσείο να λειτουργεί ως «ενός ανδρός αρχή», που έχει γίνει περισσότερο γνωστό στη δημόσια σφαίρα για τα κοσμικά πάρτι και το «νανάκι κοτόπουλο» στο εστιατόριο τις Τσικνοπέμπτες, και όχι για το επιστημονικό ή εκπαιδευτικό του έργο και παρέχει «ασυλία» στον κ. Παντερμαλή όχι για να σχεδιάζει πολιτικές για το μουσείο, όπως επαίρεται, αλλά για να κάνει του κεφαλιού του σε όλα τα επίπεδα και να χαίρει απόλυτης ασυλίας από όλες τις κυβερνήσεις.

Άλλωστε, αυτό είναι και το «ατού» των μη δημοσίων υπαλλήλων σε τέτοιες θέσεις: δεν υπόκεινται σε κανέναν Κώδικα υποχρεώσεων!

Από ό,τι φαίνεται ούτε διοικητικών, αλλά ούτε και ηθικών υποχρεώσεων. Δεν θα ξεχάσουμε ότι, όταν το 2009 τα μέλη του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΣΕΑ) απεργούσαν και έχαναν μεροκάματο, όχι για κάποιο συντεχνιακό τους θέμα, αλλά για την αποκοπή του νέου (τότε) Μουσείου Ακρόπολης από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, ο κ. Παντερμαλής δεν είχε κανέναν απολύτως ηθικό φραγμό να εμφανιστεί μάρτυρας κατηγορίας εναντίον του ΣΕΑ στο δικαστήριο που έσυρε τον σύλλογο ο (τότε υπουργός) Λιάπης για να υποστηρίξει ότι η απεργία ήταν παράνομη και καταχρηστική!

Ναι, τα δημόσια μουσεία του ΥΠΠΟΑ, με το τακτικό προσωπικό τους και τον λυσσαλέο πόλεμο που δέχονται τα τελευταία χρόνια από την πολιτική ηγεσία, έχουν καταφέρει να προσφέρουν πολιτιστικό, εκπαιδευτικό, δημιουργικά ψυχαγωγικό έργο σε όλους τους πολίτες, έχουν καταφέρει να διακριθούν σε πολλούς τομείς, έχουν καταφέρει να προσελκύσουν επισκέπτες αλλά και να απευθύνονται σε κοινωνικά αποκλεισμένες ομάδες, όπως πρέπει να κάνουν τα δημόσια μουσεία. Και δεν θέλησαν ποτέ να γίνουν το σκηνικό για πριβέ πάρτι της ελίτ της χώρας! Στον δρόμο αυτό θέλουμε να συνεχίσουμε, όλοι εμείς που βλέπουμε τον εαυτό μας ως υπάλληλο του ελληνικού λαού και όχι ως τσιράκι του εκάστοτε υπουργού!