Μια απάντηση στον «αφελή» κ. Μουμτζή που «παγώνει τον πλανήτη» μέσω Καθημερινής

Το βράδυ της Πέμπτης, με τις φωτιές στην Αττική ακόμη να καίνε τα κουφάρια των τελευταίων δέντρων, η Καθημερινή δημοσίευσε άρθρο άποψης του γνωστού δημοσιολόγου Σάκη Μουμτζή, στην οποία ο άρθρογράφος απεκδύεται το μέχρι τώρα γνωστό διδακτικό και επιτιμητικό ύφος και αυτοχαρακτηρίζεται «αφελής», σε ένα άρθρο με θέμα την κλιματική αλλαγή.

Με αφελές ύφος λοιπόν και υποκρινόμενος στην ουσία τον ανήξερο που.. δεν καταλαβαίνει από αυτά, ο κ. Μουμτζής θέτει στην ατζέντα της συζήτησης τα δοκιμασμένα στις ΗΠΑ επιχειρήματα αμφισβήτησης της κλιματικής κρίσης, χρησιμοποιώντας ως όχημα την εγκυρότητα της εφημερίδας. Αυτό το τελευταίο για την εφημερίδα κρατήστε το, καθώς θα επανέλθουμε παρακάτω.

Το βασικό του επιχείρημα είναι το εξής:

«Πριν από 40 χρόνια οι επιστήμονες υποστήριζαν πως η ρύπανση της ατμόσφαιρας από τις δραστηριότητες του ανθρώπου θα εμπόδιζε τις ηλιακές ακτίνες να φτάσουν στη Γη κι έτσι το ψύχος που θα ενέσκηπτε θα άλλαζε τη ζωή στον πλανήτη μας. Μάλιστα, οι επιστήμονες προσδιόριζαν και την τάξη μεγέθους της πτώσης της θερμοκρασίας. Σήμερα, προφανώς αυτή η θεωρία έχει εγκαταλειφθεί. Τώρα μιλούν για την υπερθέρμανση του πλανήτη. Μιλούν για το λιώσιμο των πάγων με τις καταστροφικές συνέπειες και για τις πυρκαγιές που θα δοκιμάζουν όλον τον κόσμο. Ο κοινός νους, πάντα υποψιασμένος, προσπαθεί να καταλάβει πώς είναι δυνατόν επιστήμονες –δηλαδή άνθρωποι που έχουν ως εργαλείο την απόδειξη και τη λογική επεξεργασία δεδομένων– μέσα σε τέσσερις δεκαετίες να έχουν αναπτύξει δύο τόσο αποκλίνουσες θεωρίες».

Αυτά λέει ο «κοινός νους»-Σάκης Μουμτζής λοιπόν, ενώ έξυπνα, φροντίζει να ξεκαθαρίσει ότι δεν αμφισβητεί την κλιματική κρίση, αμέσως μετά επιχερεί να απονομιμοποιήσει την επιστημονική έρευνα παρουσιάζοντας τους επιστήμονες σαν μια ομάδα που αλλάζει απόψεις για το κλίμα ανάλογα με το τι καιρό κάνει έξω από το παράθυρο του σπιτιού τους.

Αλήθεια όμως, αναζήτησε τι είναι η θεωρία της ψύξης του πλανήτη, την οποία πετάει σαν ατάκα, χωρίς καμία εμβάθυνση, εντείνοντας έτσι τη σύγχυση που προκαλεί το άρθρο του;

Εν μέσω πυρκαγιών λοιπόν ο αρθρογράφος ευαισθητοποιήθηκε για τις απόψεις των επιστημόνων πριν 4-5 δεκαετίες και παρουσιάζει την υγιή επιστημονική έρευνα πάνω στα τότε υπαρκτά και έγκυρα ερωτήματα ως κυρίαρχες επιστημονικές θέσεις της εποχής. Ας δούμε πως σχολίαζε το 2008 το επιχείρημα του Σάκη Μουμτζή (προφανώς το επιχείρημα δεν είναι δικό του, αλλά ένα αναμάσημα της αμερικανικής alt right), η έρευνα που δημοσίευσε η Αμερικανική Μετεωρολογική Εταιρεία με τίτλο «Ο μύθος των 70s περί επιστημονικής ομοφωνίας για την παγκόσμια ψύξη»: «Δεν υπήρχε επιστημονική ομοφωνία τη δεκαετία του 1970 ότι η Γη οδηγείται σύντομα σε μια εποχή παγετώνων. Στην πραγματικότητα η πιθανότητα ανθρωπογενούς θέρμανσης του πλανήτη κυριαρχούσε στην αρθρογραφία μεταξύ ομοτίμων, ακόμη και τότε». 

Η ίδια έρευνα, λες και είχε μαντέψει τις ατάκες του αυτοαποκαλούμενου «αφελούς» Σάκη Μουμτζή, παρουσιάζει σε πίνακα τις βασικές επιστημονικές έρευνες που γράφτηκαν για το κλίμα από το 1965 μέχρι το 1979. Στον πίνακα εντοπίζονται μόλις 7 έρευνες που υποστηρίζουν τη θεωρία της ψύξης του πλανήτη. 17 έρευνες ήταν ουδέτερες και 44 υποστήριζαν τη θεωρία της υπερθέρμανσης. Επίσης, δίπλα σε κάθε έρευνα, υπάρχει και ο αριθμός των παραπομπών που έχουν γίνει σε αυτές, με τους ερευνητές να ξεκαθαρίζουν ότι δεν είναι όλες οι παραπομπές δείγμα υποστήριξης ή διαφωνίας των ερευνών. Όπως προκύπτει λοιπόν, οι 7 έρευνες που υποστήριζαν τη θεωρία της ψύξης έλαβαν μόλις το 12% των παραπομπών.

Σίγουρα όμως, αυτό δεν αρκεί για τον «αφελή» κ. Σάκη Μουμτζή που κάπου διάβασε ότι παρατηρήθηκε σταθερή πτώση της παγκόσμιας θερμοκρασίας από τη δεκαετία του 1940 μέχρι τη δεκαετία του 1970 και θεώρησε την επιστημονική έρευνα πάνω στο φαινόμενο ως… επιστημονική ομοφωνία περί ψύξης του πλανήτη, αντίστοιχη με την ομοφωνία των ημερών μας περί υπερθέρμανσης.

Για να του λυθεί η απορία, ας δούμε τι έλεγαν και δύο κορυφαίοι επιστημονικοί θεσμοί, που -νομίζω- μπορούμε όλοι να συμφωνήσουμε ότι δεν εκφράζουν τις πιο ρηξικέλευθες επιστημονικές ιδέες, αλλά το κυρίαρχο consensus κάθε περιόδου:

1. Εθνικό Συμβούλιο Επιστημών ΗΠΑ – 1972: «Κρίνοντας από την καταγραφή των προηγούμενων μεσοπαγετωνικών περιόδων (σ.σ.: οι περίοδοι αυξημένης θερμοκρασίας ανάμεσα σε εποχές παγετώνων) η τωρινή περίοδος υψηλών θερμοκρασιών θα πρέπει να πλησιάζει στο τέλος της, για να ακολουθήσει μια μακρά περίοδος πολύ χαμηλότερων θερμοκρασιών που θα οδηγήσουν στην επόμενη εποχή των παγετώνων περίπου 20.000 χρόνια από τώρα» […] «Ωστόσο, είναι πιθανό, ή και πολύ πιθανό, η ανθρώπινη παρέμβαση να έχει ήδη αλλάξει το περιβάλλον σε τέτοιο βαθμό που το κλιματικό πρότυπο στο εγγύς μέλλον να ακολουθήσει διαφορετική πορεία»
2. Εθνικό Συμβούλιο Επιστημών ΗΠΑ – 1974:  «Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 20-30 ετών, η παγκόσμια θερμοκρασία έπεσε, ακανόνιστα στην αρχή αλλά πιο απότομα την τελευταία δεκαετία. […] Η αιτία της τάσης ψύξης δεν είναι γνωστή με βεβαιότητα. Αλλά υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία ότι ο ίδιος ο άνθρωπος μπορεί να εμπλέκεται, όχι μόνο στην πρόσφατη τάση ψύξης αλλά και στην άνοδο των θερμοκρασιών τον περασμένο αιώνα. […] Προτού επιλυθούν τέτοια ερωτήματα, πρέπει να γίνει σημαντική πρόοδος στην κατανόηση της χημείας και της φυσικής της ατμόσφαιρας και των ωκεανών, καθώς και στη μέτρηση και τον εντοπισμό σωματιδίων εντός του συστήματος».
3. Εθνική Ακαδημία Επιστημών ΗΠΑ – 1975: «Δεν έχουμε καλή ποσοτική κατανόηση του κλιματικού μας μηχανισμού και του τι καθορίζει την πορεία του άρα δεν φαίνεται δυνατό να γίνει πρόβλεψη για το κλίμα. […] Τα κλίματα της γης πάντα αλλάζουν, και αναμφίβολα θα συνεχίσουν να αλλάζουν και στο μέλλον. Το πόσο μεγάλες θα είναι αυτές οι αλλαγές, το που θα συμβούν και το πόσο γρήγορα θα επέλθουν, είναι πράγματα που δε γνωρίζουμε».

Αυτά λοιπόν για να λυθούν μια και καλή οι δήθεν αφελείς απορίες του κ. Μουμτζή. 

Στην αρχή του άρθρου σημειώσαμε τη χρήση της Καθημερινής ως όχημα για την αμφισβήτηση της επιστημονικής έρευνας. Η αιχμή δεν αφορά την εφημερίδα, αλλά περισσότερο την εκμετάλλευση του «brand», καθώς ούτε εδώ πρωτοτύπησε ο κ. Μουμτζής.

Το βασικό «χαρτί» που παίζουν όσοι χρησιμοποιούν τη θεωρία της «ψύξης του πλανήτη» για να αμφισβητήσουν συνολικά την κλιματική κρίση είναι δύο άρθρα: ένα στο περιοδικό Time το 1974 και ένα δεύτερο στο Newsweek το 1975 που με δημοσιογραφικά ελκυστικούς τίτλους παρουσίαζαν τη θεωρία περί ψύξης. (Ας είμαστε ειλικρινείς, το ίδιο και πολύ χειρότερα κάνουν στην εποχή του διαδικτύου τα ΜΜΕ, μόλις εντοπίσουν μια θεωρία που ξεφεύγει έστω και λίγο από την πεπατημένη, ή που καταπιάνεται με πιο ιδιαίτερα θέματα από τα συνηθισμένα). Μέχρι σήμερα λοιπόν, σχεδόν 50 χρόνια αργότερα, η εγκυρότητα των μέσων που φιλοξένησαν κάποιες απόψεις της εποχής τους, χρησιμοποιείται ώστε να νομιμοποιήσει τις ίδιες τις απόψεις.

Όπως λοιπόν σήμερα το Fox News επικαλείται άρθρα του Time και του Newsweek από τα 70s για να διασπείρει αντιεπιστημονικές θέσεις, ας μη μας φανεί περίεργο αν δούμε σύντομα τα εν Ελλάδι «ψεκ» ΜΜΕ να επικαλούνται «ένα άρθρο στην Καθημερινή» για να δώσουν κύρος σε οποιαδήποτε θεωρία τους καπνίσει.

Υ.Γ.1: Οφείλω να παραδεχτώ πάντως ότι το άρθρο του Σάκη Μουμτζή τικάρει όλα τα κουτάκια της σύγχρονης alt right για το κλίμα, αφού φροντίζει να σχολιάσει -χωρίς καμία αφορμή- «την αυθεντία της μονίμως θυμωμένης Γκρέτας Τούνμπεργκ». Το κοριτσάκι που όλοι λατρεύουν να μισούν, θύμα ενός ανθρωποφαγικού συστήματος πράσινου μάρκετινγκ (προφανώς υπάρχει και αυτό) που έπαιξε τα ρέστα του πάνω στο θυμωμένο της πρόσωπο, όπως βλέπετε, ακόμη «πουλάει».

Υ.Γ.2: Το άρθρο κλείνει με τις θύμησες του αρθρογράφου. Θυμάται κάτι καύσωνες του ’77 και του ’87, κάτι χιόνια το ’63, τις φωτιές του ’81 και του ’85. Ευτυχώς, τα επιστημονικά συμπεράσματα δε βγαίνουν με βάση το τι θυμάται ο καθένας, αλλά με επιστημονικά δεδομένα, διαχρονικότητα και μετρήσεις. Οι αναμνήσεις παράγουν συμπεράσματα μόνο σε καφενεία.