Μέσα στο ηφαίστειο της Νισύρου

Σύμφωνα με τον μύθο, η Νίσυρος δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια της γιγαντομαχίας όταν οι θεοί του Ολύμπου και οι Γίγαντες πολέμησαν μεταξύ τους. Αυτός ο αρχαίος θρύλος σχετίζεται και με τη γένεση του ηφαιστείου. Ο φωτογράφος Γιώργος Καραμποτάκης περιπλανήθηκε αρκετές μέρες ανάμεσα στα πετρώματα, στους κρατήρες και στα ποτάμια λάβας και δημιούργησε μια συλλογή με εντυπωσιακές εικόνες. Το ενδιαφέρον του για τα ηφαίστεια ξεκίνησε από ένα μεγάλο ταξίδι στην Ισλανδία –εκεί όπου ενώνονται όλα τα στοιχεία της γης– και ολοκληρώθηκε στη Νίσυρο όπου κατάφερε να αιχμαλωτίσει και τις λεπτομέρειες του ουρανού.

«Από πολύ μικρή ηλικία αγαπούσα τα ηφαίστεια. Μετά τα δύο ταξίδια που έκανα στην Ισλανδία ανακάλυψα ότι με γοητεύουν τα έντονα και τα απόκοσμα τοπία. Με εντυπωσιάζουν η ένταση που κρύβεται στο ηφαίστειο και οι μεταβολές που συμβαίνουν διαρκώς μέσα στη γη. Θέλω να νιώθω ζωντανό το τοπίο γύρω μου και να υπάρχει διαρκώς κίνηση. Στα μέρη τα οποία επιλέγω να φωτογραφίσω κρύβεται κάτι άγνωστο και ανεξερεύνητο» αναφέρει στο Documento o Γιώργος Καραμποτάκης.

Εκεί όπου συμπλέκονται η γεωλογία με τη μυθολογία

Το φωτογραφικό πρότζεκτ με θέμα το ηφαίστειο της Νισύρου ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2019. «Την πρώτη φορά που επισκέφθηκα το νησί ο καιρός ήταν άστατος και δυστυχώς δεν προέκυψαν νυχτερινές λήψεις. Κατάφερα όμως να αιχμαλωτίσω πολλές όμορφες στιγμές και εικόνες. Ο κρατήρας είχε μαζέψει νερό και ατμό από τη βροχή, γεγονός που δημιουργούσε εντυπωσιακή ατμόσφαιρα γύρω μου. Μου έλειπε όμως το νυχτερινό κομμάτι. Τη φετινή χρονιά είχα την ευκαιρία να επισκεφτώ ξανά το νησί σε πιο μοναχική και ήρεμη φάση εξαιτίας της πανδημίας του κορονοϊού. Πέρασα πολλές ώρες τόσο πρωινές όσο και βραδινές στον κρατήρα του ηφαιστείου για να καταφέρω να ολοκληρώσω αυτό το φωτογραφικό άλμπουμ. Τις νύχτες περίμενα έξι με επτά ώρες για να προκύψουν οι λήψεις που είχα στο μυαλό μου».

Με αφορμή το ταξίδι του ο Γιώργος Καραμποτάκης μελέτησε αρκετές επιστημονικές έρευνες και άρθρα για το ηφαίστειο της Νισύρου, τη μυθολογία και τους θρύλους που συνοδεύουν την ύπαρξη του νησιού όλα αυτά τα χρόνια. «Ηξερα ότι υπάρχει ενεργό ηφαίστειο, αλλά μετά το πρώτο μου ταξίδι ανακάλυψα αρκετές άγνωστες λεπτομέρειες για την ιστορία του. Η Νίσυρος είναι ο πιο μεγάλος υδροθερμικός κρατήρας στον κόσμο, με περίμετρο 300 μέτρα. Η έκρηξη από την οποία προέκυψε το ηφαίστειο πραγματοποιήθηκε πριν από χιλιάδες χρόνια και σταδιακά μέσα από συνεχείς εκρήξεις άρχισαν να δημιουργούνται η καλντέρα και τα γύρω νησάκια όπως το Γυαλί».

Καλντέρα ονομάζεται η εδαφική κοιλότητα που σχηματίζεται όταν υποχωρεί το τμήμα ενός ηφαιστειακού κώνου ή όταν διαβρώνονται βαθμιαία τα εσωτερικά τοιχώματά του. Το Γυαλί είναι ένα ηφαιστειογενές νησάκι με επιστρώσεις λάβας και στάχτης στο οποίο έχουν δημιουργηθεί και λατομεία. «Το πιο υπέροχο πράγμα στη Νίσυρο είναι ότι πρόκειται για έναν τεράστιο κώνο. Αν παρατηρήσει κανείς το νησί από ψηλά, θα διαπιστώσει ότι είναι ολόκληρο ένα τεράστιο ηφαίστειο και μάλιστα πολύ καλά σχηματισμένο. Το ηφαιστειακό τόξο του Αιγαίου το οποίο θα ήθελα πολύ να εξερευνήσω αρχίζει από το ηφαίστειο του Σουσακίου στον Ισθμό της Κορίνθου και καταλήγει στο ηφαίστειο της Νισύρου περνώντας από την Αττική, τα νησιά του Σαρωνικού κόλπου και τις Κυκλάδες – τη Μήλο, τη Σαντορίνη, την Αντίπαρο και άλλα νησιά του συμπλέγματος. Η τριβή ανάμεσα στις ενδοσφαιρικές πλάκες είναι αυτή που δημιουργεί τα ηφαίστεια και τους σεισμούς στο Αιγαίου».

Η Νίσυρος γεννήθηκε, σύμφωνα με τον μύθο, στη γιγαντομαχία. Η μητέρα των πάντων Γη έστρεψε τους θνητούς γίγαντες κατά των αθάνατων θεών του Ολύμπου. Οι θεοί καταδίωξαν τους γίγαντες, οι οποίοι υποχώρησαν έντρομοι. «Ο θεός της θάλασσας Ποσειδώνας είχε αναλάβει κατόπιν εντολής του Δία να εξαφανίσει τον γίγαντα Πολυβώτη, ο οποίος διέσχισε φοβισμένος το Αιγαίο προκειμένου να σωθεί. Ο Ποσειδώνας τον πρόφτασε κοντά στην Κω. Με την τρίαινά του απέσπασε ένα τμήμα από την Κω και το εκσφενδόνισε εναντίον του Πολυβώτη. Ο Ποσειδώνας πέτυχε τον γίγαντα και τον καταπλάκωσε. Το κομμάτι αυτό της Κω έγινε η Νίσυρος».

Η σύγκρουση θεών και αγχίθεων Γιγάντων μοιάζει να επαναλαμβάνεται κάθε φορά που κάποιος παρατηρεί το ηφαίστειο. «Η μάχη ζωντανεύει κάθε φορά που κοιτάς τα αρχαία ποτάμια λάβας από τα οποία απορρέουν αέρια και ατμοί διοξειδίου του θείου σχηματίζοντας κρυσταλλοποιημένα ιζήματα. Οι γεωμορφολογικές παραμορφώσεις στον κρατήρα Στέφανο που αποδίδονται στις τελευταίες μεταβολές του μαγματικού θαλάμου πλάθουν το έδαφος δημιουργώντας φαράγγια και υψίπεδα για να θυμίζουν σε κάθε γίγαντα την κατάληξη του Πολυβώτη. Οταν η κοσμογονική μορφή Νυξ ρίξει το πέπλο της στα απομεινάρια της μάχης, η γαλακτική οδός κάνει την εμφάνισή της, μεθώντας αυτή την κοσμογονική δύναμη που προήλθε από το χάος και την παρθενογένεση, από τα δισεκατομμύρια αστέρια που κάνουν την εμφάνισή τους στον μεγαλύτερο υδροθερμικό κρατήρα του κόσμου. Οι θερμοκρασίες από τους ατμούς φτάνουν τα σημεία βρασμού, ενώ τα χρώματα της οξείδωσης βάφουν περίτεχνα το τοπίο. Ο Αίολος αναλαμβάνει να καθαρίσει το τοπίο ανοίγοντας τον ασκό με τη μορφή μελτεμιού, δημιουργώντας ανεμοστρόβιλους σκόνης θειούχου νατρίου και διασπείροντας τη μυρωδιά του ολέθρου και της εκ νέου δημιουργίας σε κάθε γωνία του κρατήρα. Η Θάλεια, η οποία είναι η θεά της βλάστησης, κόρη του Ηφαίστου και της Αίτνας, αναλαμβάνει στο τέλος να επουλώσει τις πληγές της μάχης δωρίζοντας εύφορα εδάφη με δρύες για να κρατούν τη σκιά στα βοσκοτόπια του θειαφιού».

Το τέλος και η αρχή του κόσμου στον βορρά

Πριν από κάποια χρόνια ο Γιώργος Καραμποτάκης είχε την ευκαιρία να επισκεφτεί την Ισλανδία, γεγονός που αποτέλεσε μοναδική εμπειρία ζωής, η οποία καθόρισε και τον τρόπο που επιλέγει να «διαβάζει» τα τοπία γύρω του. «Νομίζω ότι δεν έχω ξανανιώσει ποτέ τόσο πλήρης μέχρι τώρα στη ζωή μου. Ολα τα στοιχεία της γης βρίσκονται συγκεντρωμένα σε αυτήν τη χώρα. Καθώς διασχίζει κανείς μεγάλες αποστάσεις με το αυτοκίνητο έχει την ευκαιρία να παρατηρήσει και να απολαύσει όλες τις μεταβολές του καιρού. Εγώ πραγματοποίησα ένα μεγάλο ταξίδι χιλίων χιλιομέτρων. Μέσα σε μία μέρα συνάντησα ήλιο, χιονοθύελλα, βροχή, τεράστιους καταρράχτες και ερημικά τοπία. Επισκέφθηκα μια λίμνη η οποία είχε γεμίσει παγόβουνα. Μπήκα σε μια σπηλιά κάτω από έναν παγετώνα. Το βράδυ έσβησα τα φώτα του αυτοκινήτου μου και αντίκρισα το Βόρειο Σέλας. Περπάτησα σε αρχαία ποτάμια λάβας, κάτασπρα από το χιόνι. Το τοπίο είναι απόκοσμο. Στην Ισλανδία συναντάς όλη τη δημιουργία της γης. Είναι το τέλος και η αρχή του κόσμου. Πιστεύω ότι δεν υπάρχει πιο όμορφη χώρα».

Ο Γιώργος Καραμποτάκης είναι αυτοδίδακτος φωτογράφος, ο οποίος ασχολήθηκε με τη φωτογραφία για να αποτυπώσει την ένταση και τις ξαφνικές μεταβολές της φύσης. «Στους περισσότερους ανθρώπους αρέσουν τα ήρεμα και γαλήνια τοπία, ενώ εγώ γοητεύομαι από τα άγρια και περίπλοκα φαινόμενα. Ο δυνατός αέρας, οι παγετώνες, το χιόνι και τα ηφαίστεια είναι οι συνθήκες που επιδιώκω να παρατηρώ και να φωτογραφίζω. Αυτές είναι οι εικόνες που με ηρεμούν και με ταξιδεύουν κεντρίζοντας τη φαντασία μου. Δεν μου αρκεί να κάθομαι κάτω από ένα δέντρο και να κοιτάζω τον ουρανό ή να χαζεύω την ακύμαντη θάλασσα. Εκτός από τη φωτογραφία φύσης, με ενδιαφέρει πολύ και το νυχτερινό κομμάτι. Τις καλοκαιρινές νύχτες ανακαλύπτω απόμερα μέρη χωρίς φωτορύπανση και φωτογραφίζω το κέντρο του γαλαξία».

Στο μέλλον ο Γιώργος Καραμποτάκης επιθυμεί να πραγματοποιήσει φωτογραφικές εξορμήσεις σε σπήλαια αλλά και σε λιγότερο γνωστά ηφαίστεια της Ελλάδας. «Στα Μέθανα τα ηφαιστειακά τοπία είναι ανεξερεύνητα και αχαρτογράφητα. Γνωρίζω ότι υπάρχει και ένα εντυπωσιακό κόκκινο ποτάμι λάβας το οποίο θα ήθελα να επισκεφθώ. Η πανδημική κρίση μάς έχει δώσει την ευκαιρία να ανακαλύψουμε περισσότερα όμορφα μέρη στον ελλαδικό χώρο αφού τα ταξίδια στο εξωτερικό έχουν περιοριστεί».