Μεγάλη ευρωπαϊκή έρευνα: Η πλειοψηφία των Ελλήνων είναι θετική προς τους πρόσφυγες

Η Ελλάδα είναι η χώρα που περισσότερο διαφέρει σχετικά με τις στάσεις που έχουν διαμορφωθεί σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες που φιλοξενούν πρόσφυγες. Σε σύγκριση με άλλους Ευρωπαίους πολίτες, οι Έλληνες νιώθουν περισσότερο θυμό απέναντι στους πολιτικούς τους ηγέτες, είναι απαισιόδοξοι για το μέλλον και αμφιβάλλουν για τα οφέλη της μετανάστευσης. Παρόλα αυτά, το 64% αναφέρει ότι η Ελλάδα πρέπει να βοηθήσει τους ανθρώπους που εισέρχονται στην Ευρώπη, και τα θετικά συναισθήματα προς τους πρόσφυγες ξεπερνούν τα αρνητικά συναισθήματα με 56% έναντι 17%. Συνολικά, οι Έλληνες είναι πιθανότερο να εκφράσουν ενσυναίσθηση απέναντι στους πρόσφυγες και απορρίπτουν την τάση να κατηγορούν τους μετανάστες για την κατάστασή τους.

Αυτά είναι μερικά μόνο από τα σημαντικότερα ευρήματα μιας νέας μεγάλης έρευνας πάνω στις αντιλήψεις των Ελλήνων και τη δημόσια εκδήλωσή τους. Η έρευνα εκπονήθηκε από την Ipsos Greece για τον οργανισμό More in Common και χρηματοδοτήθηκε από το The Social Change Initiative. Την επιμέλεια της ελληνικής έκδοσης της Έρευνας πραγματοποίησε το HumanRights360.

Επιπλέον, στα ευρήματα της έρευνας καταγράφηκε ότι 4 στους 5 Έλληνες αναφέρουν ότι νιώθουν υπερηφάνεια για την ιστορία και την εθνική τους ταυτότητα, ποσοστό σημαντικά πιο υψηλό σε σύγκριση με άλλες χώρες. Ωστόσο, η ισχυρή εθνική ταυτότητα στην Ελλάδα δεν συνδέεται απαραιτήτως με συναισθήματα κατά των μεταναστών, με τους Έλληνες να θεωρούν την συμπόνια και την αλληλεγγύη αναπόσπαστο κομμάτι της εθνικής τους ταυτότητας.

«Οι Έλληνες διακατέχονται από μία βαθιά αίσθηση εθνικής υπερηφάνειας» αναφέρει ο Tim Dixon, συνιδρυτής του More in Common, το οποίο δημοσιοποίησε την έκθεση. «Για τους περισσότερους όμως αυτό δεν μεταφράζεται σε εχθρότητα απέναντι στους αλλοδαπούς. Συμβαίνει μάλιστα ακριβώς το αντίθετο: Η αλληλεγγύη με όσους βρίσκονται σε ανάγκη είναι μια κοινή έκφραση του τι σημαίνει να είσαι Έλληνας».

Η μελέτη εντόπισε έξι διαφορετικές ομάδες στον ελληνικό πληθυσμό. Στο ένα άκρο του φάσματος, μία κατηγορία διατηρεί περισσότερες «ανοιχτές» απόψεις και τα μέλη της αποδέχονται περισσότερο τους μετανάστες και τους πρόσφυγες (Πολυπολιτισμικοί Έλληνες). Στο άλλο άκρο, δύο άλλες κατηγορίες εμφανίζουν περισσότερες «κλειστές» απόψεις και αντιτίθενται περισσότερο στους μετανάστες και τους πρόσφυγες (Εθνικιστές Διαφωνούντες και Ανήσυχοι Διαφωνούντες). Τρεις κατηγορίες ανήκουν στη μεσαία ομάδα, η οποία αποτελεί το 62% του συνολικού πληθυσμού. Αυτοί είναι οι Μετριοπαθείς Ανθρωπιστές, οι Ενστικτωδώς Πραγματιστές και οι Αποστασιοποιημένοι Συντηρητικοί.

Η μελέτη είναι η πιο ολοκληρωμένη ελληνική αποτύπωση της στάσης του πληθυσμού απέναντι στους μετανάστες και τους πρόσφυγες που έχει δημοσιευθεί από τη προσφυγική κρίση του 2015, έτος κατά το οποίο περισσότεροι από 850.000 πρόσφυγες έφθασαν στην Ελλάδα.

Οι αντιλήψεις περί της Εθνικής Ταυτότητας, της Μετανάστευσης και των Προσφύγων στην Ελλάδα περιλαμβάνουν ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα 2.000 ανθρώπων, οι οποίοι ρωτήθηκαν με βάση ποσοτικά και ποιοτικά κριτήρια. Η έρευνα εκπονήθηκε κατά τη διάρκεια του 2018.

ΒΑΣΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΗ ΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ

1. Οι Έλληνες συντηρούν μία κουλτούρα βασισμένη στις αξίες της αλληλεγγύης και της ενσυναίσθησης

• Περισσότεροι από τους μισούς Έλληνες τρέφουν γενικά «θερμά» συναισθήματα για τους πρόσφυγες (56%) και μόλις ένας στους έξι (17%) διατηρούν ψυχρά συναισθήματα (27% δηλώνουν ουδέτεροι).
• 64 τοις εκατό δηλώνουν ότι, ως Χριστιανική χώρα, η Ελλάδα πρέπει να βοηθάει αυτούς που εισέρχονται στην Ευρώπη ως μετανάστες.
• Οι περισσότεροι Έλληνες έχουν κάποιου τύπου εμπλοκή σε δράσεις που πραγματοποιήθηκαν για την υποστήριξη προσφύγων, με κάποιον τρόπο. 50% των ερωτώμενων έχει πραγματοποιήσει κάποιου τύπου δωρεά σε χρήματα, φαγητό, ρουχισμό ή άλλα αντικείμενα τα προηγούμενα χρόνια για την υποστήριξη των προσφύγων. 40% από αυτούς γνωρίζουν προσωπικά έναν πρόσφυγα, και 38% από αυτούς έχουν γνωρίζουν κάποιον που έχει κάνει εθελοντική εργασία για το προσφυγικό.
• Στις ομάδες εστίασης, οι ερευνητές άκουσαν τους Έλληνες συμμετέχοντες να υποστηρίζουν την αντίδρασή τους στην προσφυγική κρίση ως παράδειγμα της αυξημένης ενσυναίσθησης του ελληνικού πληθυσμού, αντιπαραβάλλοντας το κύμα αλληλεγγύης με άλλες χώρες της Ευρώπης
• 72% θεωρεί ότι οι πρόσφυγες που εισέρχονται στην Ελλάδα πρέπει να έχουν την ευκαιρία να διατηρήσουν τις παραδόσεις τους
• Οι Έλληνες συνδέουν την συμπόνια για τις άλλες/διαφορετικές ομάδες με την εθνική τους περηφάνεια και τον τρόπου του «να είσαι Έλληνας» και οι περισσότεροι Έλληνες δεν εκφράζουν τοπικιστικά συναισθήματα.
• Υπάρχει μικρή υποστήριξη για επιθετικά εθνικιστές ιδέες, όπως πχ. η επιστροφή ασυνόδευτων ανηλίκων στις χώρες καταγωγής τους.
• Ένα συντριπτικό 94% του πληθυσμού συμφωνεί ότι, όταν η κυβέρνηση νομοθετεί, βασική αρχή πρέπει να είναι η ίση, δίκαιη μεταχείριση όλων.

2. Παρόλο αυτά, οι Έλληνες εκφράζουν έντονο θυμό. Νοιώθουν ότι η παγκοσμιοποίηση κατέστρεψε την οικονομία και βλέπουν πολύ περιορισμένα σημάδια ανάκαμψης. Νοιώθουν απογοητευμένοι τόσο από την Ευρώπη όσο και από τους πολιτικούς τους.

• Οι λέξεις που οι Έλληνες χρησιμοποιούν πιο συχνά για να περιγράψουν τη χώρα τους είναι ‘θυμωμένη’, ‘αδύναμη’ και ‘φοβισμένη’.
• Μόλις 16% πιστεύει ότι η παγκοσμιοποίηση είχε θετικό αντίκτυπο στην ελληνική οικονομία.
• 82% πιστεύει ότι ««η οικονομία δομείται για να ωφελήσει τους πλούσιους και ισχυρούς».
• Η απογοήτευση με το κατεστημένο αντικατοπτρίζεται στο 79% του πληθυσμού, που δηλώνει ότι τα παραδοσιακά κόμματα και οι πολιτικοί δεν ενδιαφέρονται για ανθρώπους σαν αυτούς.
• 73% συφωνεί με την πρόταση ότι «ένας ισχυρός ηγέτης πρόθυμος να σπάσει τους κανόνες είναι απαραίτητος για να διορθώσει τα προβλήματα της Ελλάδας».

3. Η μετανάστευση απασχολεί πολύ με τους Έλληνες (1 στους 3), με βασικό ζήτημα να παραμένει η οικονομική κατάσταση της χώρας.  

• Περισσότερος από τον μισό πληθυσμό θεωρεί ως βασικότερο ζήτημα που απασχολεί τη χώρα την οικονομία (31% αναφέρει τη γενικότερη οικονομική κατάσταση και 22% την ανεργία).
• Μόλις 7% κατατάσσει τη μετανάστευση ως το σημαντικότερο ζήτημα που αντιμετωπίζει η χώρα.
• Συνολικά, οι περισσότεροι Έλληνες είναι περισσότερο απαισιόδοξοι παρά αισιόδοξοι για τις προοπτικές της οικονομίας και της Ελληνικής κοινωνίας και της οικονομίας. 
• Η κομματική ταυτότητα παίζει σημαντικό ρόλο για τα συναισθήματα των Ελλήνων για το μέλλον. Παραπάνω από τα 2/3 των υποστηρικτών του ΣΥΡΙΖΑ νοιώθει αισιόδοξο για το μέλλον.
• Αντίθετα, μόλις 1 στους 4 υποστηρικτές δεξιών κομμάτων νοιώθουν αισιόδοξοι, με μόλις 1 στους 7 σε ότι αφορά τους υποστηρικτές της Χρυσής Αυγής. 

4. Η ανάλυση τμηματοποίησης για την Ελλάδα εντόπισε έξι κατηγορίες:

• Στο ένα άκρο του φάσματος, μία κατηγορία διατηρεί περισσότερες «ανοιχτές» απόψεις και τα μέλη της αποδέχονται περισσότερο τους μετανάστες και τους πρόσφυγες (Πολυπολιτισμικοί Έλληνες).
• Στο άλλο άκρο, δύο άλλες κατηγορίες εμφανίζουν περισσότερες «κλειστές» απόψεις και αντιτίθενται περισσότερο στους μετανάστες και τους πρόσφυγες (Εθνικιστές Διαφωνούντες  και Ανήσυχοι Διαφωνούντες).
• Τρεις κατηγορίες ανήκουν στη μεσαία ομάδα, η οποία αποτελεί το 62% του συνολικού πληθυσμού. Αυτοί είναι οι Μετριοπαθείς Ανθρωπιστές, οι Ενστικτωδώς Πραγματιστές και οι Αποστασιοποιημένοι Συντηρητικοί. Ωστόσο, οι ομάδες αυτές διακρίνονται από τις «ανοιχτές» και «κλειστές» ομάδες στην έκταση και στην ένταση των απόψεων τους, στους παράγοντες που επηρεάζουν τη στάση τους και στο επίπεδο εμπλοκής τους σε αυτά τα θέματα.  Ενώ οι «ανοιχτές» και «κλειστές» κατηγορίες ευθυγραμμίζονται σε ορισμένες από τις απόψεις τους σχετικά με τα παραδοσιακά κόμματα και τη δυσαρέσκειά τους με το κατεστημένο και την παγκοσμιοποίηση, οι μεσαίες κατηγορίες συχνά διασπώνται ή εκφράζουν πιο μετριοπαθή θέση.
• Ο ελληνικός λαός είναι ίσως λιγότερο πολωμένος από τους άλλους Ευρωπαίους, και διακατέχεται από μεγαλύτερη δέσμευση στην παράδοση και την εθνική ταυτότητα.

5. Οι ανησυχίες για το Ισλάμ και τους μουσουλμάνους είναι διαδεδομένες. Η πλειονότητα (57%) των Ελλήνων πιστεύει στην «ασυμβατότητα» μεταξύ Ισλάμ και ελληνικής κοινωνίας, πράγμα που εν μέρει αντανακλά  ιστορικές ανησυχίες που συσχετίζονται με την Τουρκία και τη σχέση αυτής με την Ελλάδα. Οι απόψεις των Ελλήνων δεν αποκλίνουν ιδιαίτερα ως προς το εάν οι μουσουλμάνες πρέπει να φορούν μαντίλες ή μπούργκες. Παρόλα αυτά οι ανησυχίες αυτές συνυπάρχουν με μια ευρεία αναγνώριση της ύπαρξης διακρίσεων εις βάρος των μουσουλμάνων στην Ελλάδα και με μια σαφή πλειονότητα (68%) να εκφράζει ανησυχίες για την αύξηση  του ρατσισμού.

6. Οι Έλληνες δείχνουν πολύ περιορισμένη εμπιστοσύνη στους θεσμούς, εθνικά ή διεθνώς.

• Υπάρχει διάχυτη δυσπιστία στις κοινωνικές ομάδες και στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Το 62% των Ελλήνων πιστεύει ότι ορισμένες ΜΚΟ επωφελούνται από την προσφυγική και μεταναστευτική κρίση λαμβάνοντας χρήματα και  χωρίς βοηθούν τους πρόσφυγες στην πραγματικότητα. Η εν λόγω δυναμική δυσπιστίας περιπλέκεται ακόμα περισσότερο από τα χαμηλά επίπεδα εμπιστοσύνης στις εκθέσεις των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης σχετικά με αυτά τα ζητήματα: Μόλις το 18% των Ελλήνων εμπιστεύεται τις εκθέσεις των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης σχετικά με τη μετανάστευση  και τους πρόσφυγες.
• Κυριαρχεί αίσθημα βαθιάς απογοήτευσης σχετικά με τον τρόπο που οι περιφερειακοί εταίροι αντιμετώπισαν την Ελλάδα κατά τη διάρκεια της προσφυγικής και μεταναστευτικής κρίσης. Η πλειοψηφία (το 77%) των Ελλήνων πιστεύει ότι η χώρα τους έχει κακοποιηθεί από τους Ευρωπαίους εταίρους της κατά τη διάρκεια της προσφυγικής και μεταναστευτικής κρίσης. Παρόμοιο ποσοστό (73%) δεν εμπιστεύεται την Τουρκία ως εταίρο.

Μπορείτε να κατεβάσετε την αναλυτική έρευνα στα ελληνικά και τα αγγλικά