Το ματς με τους κορμοράνους

Μια πτώχευση, ένας κορμοράνος, η πιο γνωστή ποδοσφαιρική ομάδα της Αθήνας, επιχειρηματίες και πολιτικά πρόσωπα συνθέτουν την υπόθεση του γηπέδου στον Βοτανικό. Ακόμη και σήμερα πολλοί εκτιμούν με σαφήνεια ότι η κατασκευή γηπέδου είναι μπλοκαρισμένη από πολίτες «οικολόγους» και όχι από αντισυνταγματικές –με σκοπό πολιτικά και οικονομικά οφέλη– ενέργειες. Το θέμα επανήλθε στην επικαιρότητα, αλλά στον δημόσιο λόγο αποσιωπούνται –ή αποκρύπτονται– δικαστικές αποφάσεις και πολιτικές επιλογές.

Πιάνοντας από την αρχή το κουβάρι, βρίσκει κανείς την ανάγκη ενός αθλητικού συλλόγου να βρει χώρο για νέο γήπεδο, μεγαλύτερων διαστάσεων από την υπάρχουσα δομή στη λεωφόρο Αλεξάνδρας – υπό σκέψη από τη δεκαετία του ’70. Η Αθήνα όμως, με βάση την από δεκαετιών άναρχη οικιστική ανάπτυξη και την απουσία ελεύθερων χώρων, αδυνατεί να καλύψει έγκαιρα και χωρίς κόπο αυτές τις ανάγκες. Κατά καιρούς ακούστηκαν διάφορες περιοχές που «απελευθερώνονταν»: Ελληνικό στο πρώην αεροδρόμιο, Γουδή στο πλαίσιο του μητροπολιτικού πάρκου, στον Ελαιώνα…

Η τελευταία προτάθηκε στο γύρισμα του 21ου αιώνα, όταν η Ελλάδα χόρευε σε ρυθμούς ευρώ, εκσυγχρονισμού και ολυμπιακών έργων. Οι fast track διαδικασίες για όσα είχαν ενταχθεί στις ολυμπιακές υποδομές έδωσαν στον Ολυμπιακό το σύγχρονο γήπεδο «Γεώργιος Καραϊσκάκης» στον Πειραιά, σε κάτι αντίστοιχο αποσκοπούσε η ταχύτατη κατεδάφιση του γηπέδου «Νίκος Γκούμας» στη Νέα Φιλαδέλφεια, με αποτέλεσμα να έχει μείνει για καιρό άστεγη η ΑΕΚ, ενώ ο Παναθηναϊκός είχε την πρόταση για τον Ελαιώνα, περιοχή σαφέστατα υποβαθμισμένη, κοντά στο ποτάμι και στα δυτικά της πόλης, η οποία θα έμπαινε με πολλές υποσχέσεις στο σχέδιο της ανάπτυξης, της ανάδειξης και της αναβάθμισης. Ο τότε δήμαρχος Αθηναίων Δημήτρης Αβραμόπουλος ρίχνει την ιδέα στον τότε πρόεδρο του Παναθηναϊκού Αγγελο Φιλιππίδη.

Οι οπαδοί του συλλόγου όμως αντέδρασαν στη λύση Ελαιώνα και η πρόταση έμεινε στο συρτάρι. Παράλληλα ο πνεύμονας του Ελαιώνα ως παρθένα περιοχή για μπίζνες προσέλκυσε το ενδιαφέρον και άλλων επενδυτών που διέβλεπαν μια πολύ καλή τοποθέτηση κέρδους εκεί. Αυτό έκανε και ο επιχειρηματίας Μπάμπης Βωβός, που μετά τα θεόρατα κτίρια-τέρατα από γυαλί και μπετόν κατά μήκος της λεωφόρου Κηφισίας έριξε το επενδυτικό βλέμμα στα δυτικά αγοράζοντας εκτάσεις για την ανέγερση εμπορικού κέντρου.

Η ΔΙΠΛΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΝΤΟΡΑΣ

Οι αθλητικές υποδομές των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 είχαν ανοίξει την όρεξη για μια ανάπτυξη τσιμέντου. Οι ανάγκες για τον Παναθηναϊκό παρέμεναν και το παράδειγμα του κερδοφόρου πειραιώτικου «Γ. Καραϊσκάκης» με τις εμπορικές χρήσεις πέριξ του γηπέδου, που είχε παραχωρηθεί για 50 χρόνια στον Ολυμπιακό, άνοιξαν την όρεξη και αναθέρμαναν τα όνειρα. Το 2005 η τότε δήμαρχος Αθηναίων Ντόρα Μπακογιάννη πρότεινε στον Γιάννη Βαρδινογιάννη (Τζίγγερ) τη λύση του Ελαιώνα –ονομάστηκε Βοτανικός διότι οι οπαδοί αντιδρούσαν με το σύνθημα «στον Ελαιώνα ούτε τον άλλο αιώνα»– έχοντας ένα πολυπαραγοντικό πρότζεκτ με στόχο να βγουν όλοι κερδισμένοι: «διπλή ανάπλαση».

Στη λεωφόρο Αλεξάνδρας θα γκρεμιζόταν το γήπεδο και θα χτιζόταν ένα νέο στον Ελαιώνα-Βοτανικό. Το γήπεδο της Λεωφόρου, που είχε περάσει στην ιδιοκτησία του συλλόγου, θα αποδιδόταν στον δήμο ο οποίος θα παραχωρούσε χώρο στον Ελαιώνα-Βοτανικό. Το σχέδιο προέβλεπε την ανέγερση κτιρίων, η οποία συνοδευόταν –όπως κάθε έργο που σέβεται τη σπουδαιότητά του– από θέσεις εργασίας. «Θέλω να πω ότι νιώθω μεγάλη υπερηφάνεια για το ότι σήμερα ένας δήμος τολμάει να κάνει την πρώτη παρέμβασή του για την αστική ανάπλαση μιας συγκεκριμένης περιοχής σε αυτό το εύρος και σε αυτό τα επίπεδο» δήλωνε τον Νοέμβριο του 2005 η Ντ. Μπακογιάννη για την έγκριση του πρότζεκτ από το δημοτικό συμβούλιο.

«Προσφέρουμε μέσα από αυτό το εγχείρημα, κατά τη διάρκεια της κατασκευής του έργου, 4.500 θέσεις εργασίας και μετά 2.500 μόνιμες θέσεις εργασίας, του έργου, χωρίς να συνυπολογίσουμε τη δυναμική την οποία το ίδιο το έργο θα έχει για την ευρύτερη περιοχή, για την οποία σήμερα πραγματικά, όπως είπα και πριν, μόνο περήφανοι δεν μπορούμε να είμαστε». Σχεδόν όλα είχαν δρομολογηθεί και η Ντ. Μπακογιάννη, πάντα υπερήφανη, διαδήλωνε την πληρότητα του πρότζεκτ που απέμεναν λεπτομέρειες για να ολοκληρωθεί – άλλωστε και οι διοικούντες την ΠΑΕ είχαν σπεύσει να δηλώσουν «το 2008 σπίτι μας». Η δήμαρχος είχε σχέδιο: «Σε αντίθεση με τους Εγγλέζους οι οποίοι για να κάνουν τη συμφωνία για το Γουέμπλεϊ χρειάστηκαν τρία χρόνια με την ομοσπονδία τους και μετά άλλα δύο χρόνια για να στήσουν τον μηχανισμό, εμείς σήμερα θέτουμε στο δημοτικό συμβούλιο της Αθήνας προς ψήφιση και τη συμφωνία με την ΠΑΕ, τη συμφωνία με τον ερασιτέχνη και ταυτόχρονα τη συμφωνία η οποία έχει γίνει με την Εθνική Τράπεζα, έτσι ώστε να μπορέσει να μπει μπροστά αυτή η εταιρεία ειδικού σκοπού, η οποία από κει και πέρα θα προχωρήσει για να υλοποιήσει όλα τα επόμενα στάδια».

Η Ντόρα Μπακογιάννη εξηγούσε τι θα γινόταν: «Πρώτον, το βασικό που συζητείται και έχει και τη μεγαλύτερη δημοσιότητα είναι το γήπεδο του Παναθηναϊκού. Ομως όχι μόνο το γήπεδο αλλά και όλες οι εγκαταστάσεις του ερασιτέχνη Παναθηναϊκού […]. Δεύτερον γίνεται ένα μεγάλο εμπορικό κέντρο […] το οποίο θα αποτελέσει και τον οικονομικό τροφοδότη του εγχειρήματος αυτού, το οποίο βρίσκεται στην ίδια περιοχή. Και τρίτον βεβαίως, η αναβάθμιση σε πράσινο ολόκληρης της περιοχής». Πώς προέκυψε αυτό το εμπορικό κέντρο, το οποίο τορπίλισε τις φιλοδοξίες (μεγάλη εκλογική βάση ο Παναθηναϊκός στην Αθήνα) και τη διακηρυγμένη από την ίδια αισιοδοξία («Θα χρειαστεί πάρα πολύ μεγάλη προσπάθεια. Νομοθετικές ρυθμίσεις, κυνήγι από την αρχή μέχρι το τέλος, οικονομικά τα οποία θα πρέπει σε κάθε φάση να είναι απολύτως ελεγμένα, διότι όπως ξέρετε η βασική αρχή του Δήμου Αθηναίων είναι η απόλυτη διαφάνεια») για την επιτυχία του πρότζεκτ; Οπως είπαμε, όλα τα μέρη της συμφωνίας θα έβγαιναν κερδισμένα: γήπεδα και εμπορικές χρήσεις για τον σύλλογο, πολυλειτουργικό κτίριο (δημαρχιακό μέγαρο) για τη δήμαρχο και εμπορικό κέντρο για τον Βωβό, καθώς θα συμμετείχε παραχωρώντας μέρος των εκτάσεων που είχε αγοράσει για την ανέγερση του γηπέδου.

Στην τελική ευθεία για τις υπογραφές και τον σχετικό νόμο που καθόριζε την επένδυση η Ντόρα Μπακογιάννη απέδρασε από τα ασφυκτικά πολιτικά όρια του Δήμου Αθηναίων για να αναλάβει το υπουργείο Εξωτερικών. Το καλοκαίρι του 2006 η κυβέρνηση Καραμανλή καταθέτει στη Βουλή την τροπολογία για τη διπλή ανάπλαση και ο υπουργός Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Εργων Γιώργος Σουφλιάς δηλώνει: «Είμαστε συνεπείς με τις δεσμεύσεις μας. Χρόνια προβλήματα επιτέλους βρίσκουν λύση. Ξέρετε ότι είμαι οπαδός του Παναθηναϊκού και αυτό ίσως με κάνει ακόμη πιο ικανοποιημένο. Ξέρετε καλά όμως και κάτι άλλο, ότι όσα έκανα δεν τα έκανα ως οπαδός του Παναθηναϊκού αλλά ως υπουργός ΠΕΧΩΔΕ. Ηταν απόλυτη ανάγκη να προχωρήσουμε στην ανάπλαση της λεωφόρου Αλεξάνδρας, όπως και να φτιάξουμε αυτό τον πολυλειτουργικό πόλο στον Βοτανικό, ώστε να αρχίσει και εκεί η αναβάθμιση αυτής της περιοχής. Και φυσικά, έπρεπε επιτέλους να αποκτήσει ένα σύγχρονο γήπεδο ο Παναθηναϊκός». Το βάρος των δηλώσεων, όπως φαίνεται, έπεσε στο γήπεδο και στον «πόλο» με αποτέλεσμα περιβάλλον και χωροταξία να είναι οι παράπλευρες απώλειες ενός φιλόδοξου πολλαπλά κερδοφόρου πρότζεκτ. Απέμεναν οι μακέτες με τις εγκαταστάσεις, τις οποίες παρουσίασε ο Τζίγγερ, αλλά κάποιοι πολίτες είχαν τις αντιρρήσεις τους.

Για να βγουν τα σχέδια του 40.000 θέσεων γηπέδου, του κλειστού γηπέδου, των θέσεων στάθμευσης, του νέου δημαρχείου και του εμπορικού κέντρου, αυτό που φάνηκε ριγμένο στην πολυπαραγοντική κερδοφορία ήταν το πράσινο ενώ οι ελεύθεροι χώροι ήταν σημαντικά μικρότεροι από τις διακηρύξεις – όπως συμβαίνει σχεδόν κατά κανόνα στην πορεία από το χαρτί μέχρι την πράξη μιας επένδυσης. Ο λόγος δόθηκε στα δικαστήρια και στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ). Την προσφυγή στήριζε η δημοτική παράταξη Ανοιχτή Πόλη με επικεφαλής τότε τον γνωστών φιλοπαναθηναϊκών αισθημάτων Αλέξη Τσίπρα.

Ο χρόνος για το ορόσημο του 2008 έτρεχε και την άνοιξη του 2007 έπιασαν δουλειά οι πάντα ανυπόμονες μπουλντόζες, με το σύνθημα του νέου δημάρχου Νικήτα Κακλαμάνη: «Βάλε μπρος, αφεντικό!» Κι ενώ το mall ορθώνεται, το γήπεδο παίζει καθυστερήσεις. Αν και τον Ιούλιο του 2008 εγκρίνεται από τον δήμο το master plan για τη διπλή ανάπλαση (από τη μία 21 στρέμματα αστικού πάρκου στη θέση του παλαιού γηπέδου της λεωφ. Αλεξάνδρας, με μόνο οικοδομήσιμο κομμάτι 150 τ.μ. για τη δημιουργία αθλητικού μουσείου-εντευκτηρίου και 250 τ.μ. εστίασης και αναψυχής, υπόγειο πάρκινγκ 700 θέσεων και από την άλλη περίπου 200 στρέμματα όπου θα ανεγερθούν μόνο δημοτικό κτίριο, γήπεδο ποδοσφαίρου και εγκαταστάσεις ερασιτέχνη, κλειστό γήπεδο μπάσκετ-βόλεϊ, υπόγειοι χώροι στάθμευσης 2.200 θέσεων), τον Ιανουάριο του 2009 το ΣτΕ ρίχνει τη βόμβα στην επένδυση (ουδεμία αναφορά έχει στον υπό απειλή κορμοράνο λόγω της μεγάλης όχλησης στην περιοχή από τους χιλιάδες επισκέπτες του mall καθημερινά, όπως θέλησαν να σηματοδοτήσουν την προσφυγή τα «παπαγαλάκια» της επένδυσης).

ΤΟ ΣΤΕ ΔΕΝ ΠΕΙΘΕΤΑΙ

«Κατά το μέρος που προβλέπει επιπλέον χρήσεις συνεπαγόμενες μείωση του πιο πάνω κοινόχρηστου χώρου σε βαθμό μεγαλύτερο του αναγκαίου για τη μεταφορά των ανωτέρω εγκαταστάσεων, αντίκειται στο αρ. 24 παρ. 2 Σ.» αναφέρεται στην απόφαση 3059/2009 της ολομέλειας του ΣτΕ που τιτλοφορείται «Προστασία περιβάλλοντος – Γήπεδο του Παναθηναϊκού στον Βοτανικό». Το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο χαρακτήρισε αντισυνταγματικές διατάξεις του ν. 3481/2006.

Στην απόφαση υπογραμμίζεται ότι –όπως άλλωστε σημείωσε ο Αλ. Τσίπρας όταν συνάντησε τον Τζίγγερ στην Κουμουνδούρου– δεν υπάρχει πρόβλημα με το γήπεδο αλλά με το εμπορικό κέντρο και το δημαρχιακό μέγαρο: «Στην προκειμένη περίπτωση κρίθηκε ότι η απόδοση σε κοινή χρήση πρασίνου του ΟΤ 22 (Λ. Αλεξάνδρας), επιβαλλόμενη από το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο του Δήμου Αθηναίων, καθιστά αναγκαία τη μεταφορά των αθλητικών δραστηριοτήτων σε άλλη περιοχή, η οποία άλλωστε έχει ως αναπόφευκτη συνέπεια την κατάληψη μεγαλύτερου σε σχέση με τον αποδιδόμενο χώρου, αφού οι νέες εγκαταστάσεις πρέπει να ικανοποιούν τις σύγχρονες σχετικές απαιτήσεις.

Ως εκ τούτου, όπως έκρινε το δικαστήριο, η χωροθέτηση των νέων αθλητικών εγκαταστάσεων με το προβλεπόμενο γι’ αυτές ποσοστό εμπορικών και λοιπών σχετικών με αυτές χρήσεων και τους αναγκαίους χώρους σταθμεύσεως αυτοκινήτων στον προβλεπόμενο από το π.δ. της 20.9/30.11.1995 κοινόχρηστο χώρο πρασίνου του Βοτανικού, αφού προηγουμένως εξετάσθηκαν και αποκλείσθηκαν άλλες περιοχές δεν αντίκειται στο άρθρο 24 του συντάγματος, παρά την επερχόμενη μείωση της εκτάσεως των κοινοχρήστων χώρων πρασίνου, εν όψει του τελικού οφέλους που προκύπτει για την πόλη από την απόδοση σε κοινή χρήση της ανωτέρω εκτάσεως πρασίνου και την απομάκρυνση οχληρών χρήσεων.

Ωστόσο, σε παρεμβάσεις όπως η προκείμενη, στις οποίες περιοχή της πόλεως υφίσταται τις δυσμενείς συνέπειες από την ανακούφιση άλλης, οι προβλεπόμενες γι’ αυτήν χρήσεις γης, οι οποίες συνεπάγονται μείωση κοινοχρήστων χώρων, πρέπει να είναι απαραίτητες για το όλο εγχείρημα, ώστε να καθίσταται δυνατή η διαπίστωση ότι η αντίστοιχη απώλεια των κοινοχρήστων χώρων, μάλιστα δε των χώρων πρασίνου, είναι η ελάχιστη δυνατή. Στην προκειμένη όμως περίπτωση, εκτός των αθλητικών εγκαταστάσεων με το προβλεπόμενο γι’ αυτές ποσοστό εμπορικών και λοιπών σχετικών με αυτές χρήσεων και τους αναγκαίους χώρους σταθμεύσεως αυτοκινήτων, προβλέπονται και χρήσεις γης που συνεπάγονται την ανέγερση πολυλειτουργικού δημοτικού κτιρίου και εμπορικού κέντρου.

Οι χρήσεις όμως αυτές που δεν είναι συμπληρωματικές των αθλητικών εγκαταστάσεων (αλλά θεσπίσθηκαν είτε επ’ ευκαιρία της μεταφοράς στην εν λόγω περιοχή των αθλητικών δραστηριοτήτων είτε προς ελαχιστοποίηση της οικονομικής επιβαρύνσεως του δήμου από τη μεταφορά αυτή), συνεπάγονται μείωση των κοινοχρήστων χώρων σε βαθμό μεγαλύτερο του αναγκαίου και επομένως οι διατάξεις του άρθρου 12 του ν. 3481/2006 είναι αντίθετες στο άρθρο 24 του συντάγματος». Ετσι μπήκε ταφόπλακα στο πρότζεκτ, καθώς mall και γήπεδο ήταν ενιαία αλληλένδετα στοιχεία. Την εκλογική χρονιά 2009 η υπουργός της νέας κυβέρνησης Τίνα Μπιρμπίλη με νέο νόμο (3983/2011) αλλάζει τους όρους δόμησης και απορρίπτει το εμπορικό κέντρο, ανάβοντας παράλληλα πράσινο για το γήπεδο. Με την κρίση να πλησιάζει σαν παγόβουνο τον «Τιτανικό» και την ιδιοκτησία της ΠΑΕ να έχει περάσει σε πολυμετοχικό σχήμα, το νέο πρόβλημα ονομάζεται χρηματοδότηση και το σχέδιο μπαίνει στο συρτάρι.

Το 2013 με τον ν. 3983 αλλάζει η παράγραφος 4 του άρθρου 23 του νόμου του 2011, ορίζοντας τα προαπαιτούμενα για την έκδοση αδειών (δεν θα κατεδαφιστεί το γήπεδο της Λεωφόρου μέχρι να χτιστεί νέο γήπεδο) και την τύχη των υφιστάμενων υπό ανέγερση κτιρίων, καθώς το mall έχει προχωρήσει.

Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΡΑΞΗ;

Τον Σεπτέμβριο του 2012 οι υπουργοί Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής Ευάγγελος Λιβιεράτος και Σταύρος Καλαφάτης της κυβέρνησης Σαμαρά υπογράφουν προεδρικό διάταγμα για την «Εγκριση Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και του Προγράμματος Διπλής Ανάπλασης». Γι’ αυτό εξέδωσε την 72 σελίδων υπ’ αριθμ. 88/2013 γνωμοδότησή του το Ε΄ Τμήμα του ΣτΕ.

Οπως αναφέρεται σε σχετικά δημοσιεύματα, κατά τους σύμβουλους επικρατείας το πρόγραμμα της διπλής ανάπλασης ανασχεδιάστηκε ριζικά με τον ν. 3983/2011 με βάση την αρχή του περιορισμού στο απολύτως αναγκαίο μέτρο όλων των χρήσεων στην περιοχή του Βοτανικού, ώστε αφενός να εξασφαλιστεί το μεγαλύτερο δυνατό ποσοστό κοινοχρήστων χώρων και χώρων πρασίνου, αφετέρου να περιοριστεί δραστικά η έκταση των δομούμενων επιφανειών. Η συνολική δόμηση μειώθηκε σε ποσοστό 60% (περίπου 66.000 τ.μ.) και αυξήθηκαν οι ελεύθεροι χώροι και οι χώροι πρασίνου περίπου κατά 30.000 τ.μ., πέραν αυτών που είχαν προβλεφθεί με τον ν. 3481/2006, καθώς:

α) καταργήθηκε πλήρως το δημοτικό πολυλειτουργικό κτίριο του Δήμου Αθηναίων,

β) καταργήθηκε επίσης το κτίριο καλαθοσφαίρισης του Παναθηναϊκού,

γ) μειώθηκαν οι εμπορικές χρήσεις του νέου γηπέδου ποδοσφαίρου,

δ) οι εμπορικές χρήσεις του γηπέδου ποδοσφαίρου, οι οποίες είχαν προβλεφθεί εκτός του κελύφους αλλά σε συνέχεια του γηπέδου, ενσωματώθηκαν στο νέο γήπεδο ποδοσφαίρου και στο όμορο εμπορικό κτίριο,

ε) αυξήθηκαν σε ποσοστό 50% περίπου οι αθλητικές χρήσεις του ερασιτεχνικού Αθλητικού Σωματείου του Παναθηναϊκού με ταυτόχρονο περιορισμό περίπου κατά το ήμισυ της κάλυψης της εγκατάστασης (συνολικά περίπου σε 7.500 τ.μ.),

στ) μειώθηκαν οι θέσεις στάθμευσης των αθλητικών εγκαταστάσεων και

ζ) μειώθηκε δραστικά ο συντελεστής δόμησης 1,6 (Ο.Τ. 45α ) και ορίστηκε νέο ανώτατο όριο 1,2. Στο μεταξύ η εταιρεία του Βωβού έχει βαρέσει κανόνι από τα συσσωρευμένα χρέη, το ημιτελές mall έχει περάσει στα χέρια της Τράπεζας Πειραιώς και της Alpha Bank, ενδιαφέρον έχει επιδείξει αμερικανική εταιρεία, αλλά στο αθλητικό κομμάτι (για να γίνει χώρος πρασίνου το γήπεδο της Λεωφόρου θα πρέπει να εγκαινιαστούν τα νέα γήπεδα στον Βοτανικό) όλα είναι παγωμένα. Το εγχείρημα εμφανίζεται πλέον πολύ δύσκολο καθώς η χρηματοδότηση –πέρα από κονδύλια κρατικά και της περιφέρειας– περνά από τις τράπεζες, οι οποίες είναι ήδη «κοκκινισμένες» στην περιοχή με το mall.

Κατά καιρούς εμφανίζονται προτάσεις, από τον Ταϊλανδό Παϊρόζ Πιεμπονγκσάντ μέχρι την τελευταία – με προσθήκη κλειστού γηπέδου μπάσκετ 15.000 θέσεων– που προωθεί ο νεοεκλεγείς δήμαρχος Κώστας Μπακογιάννης, σαν να θέλει να κλείσει οριστικά στην ντουλάπα τους επενδυτικούς σκελετούς της μητέρας του. Αραγε ξεκινά άλλο ένα θρίλερ με ή χωρίς κορμοράνο ή θα δούμε το ευτυχές «the end»; 

* Περιοδικό Hot Doc #189, «Περιβάλλον & Αρχαία», 6/10/2019