Το συμπέρασμα είναι απλό και ολοκάθαρο: οι ενήλικοι και οι πνευματικά υγιείς ποτέ δεν λένε αλήθεια.
Ο Πάρκμαν, ο ιστορικός, επισημαίνει: «Η αρχή της αληθείας ενδέχεται να καταλήξει σε παραλογισμό».
Σε ένα άλλο σημείο, στο ίδιο κεφάλαιο, τονίζει: «Το απόφθεγμα είναι πολύ παλιό: η αλήθεια δεν πρέπει να λέγεται όλες τις φορές∙ και εκείνοι, τους οποίους ενοχλεί μια ασθενής συνείδηση, ωθώντας τους σε μια καθ’ έξιν παράβαση του ανωτέρου γνωμικού, είναι ηλίθιοι και κοινωνικές μάστιγες».
Σκληρή γλώσσα, κι όμως απολύτως αληθινή. Κανένας από μας δεν θα μπορούσε να ζήσει πλάι σε έναν καθ’ έξιν φιλαλήθη∙ όμως, δόξα τω Θεώ, κανένας από μας δεν είναι υποχρεωμένος να το κάνει. Ένας καθ’ έξιν ειλικρινής απλούστατα είναι ένα πλάσμα της φαντασίας.
Δεν υπάρχει και δεν έχει υπάρξει ποτέ. Φυσικά, υπάρχουν άνθρωποι που νομίζουν ότι ποτέ δεν ψεύδονται, όμως δεν είναι έτσι – και αυτή ακριβώς η άγνοια είναι ένα από τα πράγματα που ντροπιάζουν τον λεγόμενο «πολιτισμό» μας. Όλοι ψεύδονται – κάθε μέρα και κάθε ώρα. Στον ύπνο και στον ξύπνο τους.
Στα όνειρα, στη χαρά και στη λύπη τους. Ακόμα κι αν συγκρατήσουν τη γλώσσα τους, τα χέρια τους, τα μάτια τους, η συμπεριφορά τους, όλα εκφράζουν εξαπάτηση – και μάλιστα σκόπιμη. Ακόμη και στις θρησκευτικές τελετές… συγγνώμη, παραδέχομαι πως μόλις είπα μια κοινοτοπία.
Μαρκ Τουαίην, Η Τέχνη του Ψεύδους (απόσπασμα)
