Μαρίλλη Μαστραντώνη: «Η επισφάλεια της δουλειάς μας έχει μετατραπεί σε πλήρη ανασφάλεια»

Η παράσταση έχει αναβληθεί προσωρινά εξαιτίας των μέτρων που ανακοινώθηκαν για τα θέατρα και τους χώρους πολιτισμού. 

«Η Πολιορκία της Elusia». Πείτε μας λίγα λόγια για την παράσταση που επιχειρεί να προσεγγίσει την έννοια της ουτοπίας στον 21ο αιώνα. 

«Η Πολιορκία της Elusia» είναι αποτέλεσμα του Ευρωπαϊκού Project ΕXTENDED UNIVERSE. Πρόκειται για ένα transmedia εγχείρημα, το οποίο εστιάζει στη δημιουργία θεατρικών κειμένων που αφορούν στους νέους σε στενή συνεργασία μαζί τους, τη χρήση ψηφιακών μέσων στην εξέλιξη της αφήγησης, και την παραγωγή παραστάσεων υψηλής ποιότητας που διερευνούν θέματα γύρω από την Εξουσία, την Ουτοπία και τη Νεανική Κουλτούρα. Μετά τις συναντήσεις των συνεργαζόμενων φορέων στην Αθήνα (Δεκέμβριος 2018), τη Βαρκελώνη (Μάιος 2019) και το Λονδίνο (Οκτώβριος 2019), το Project ολοκληρώνεται με τις κατά τόπους πρεμιέρες των πρωτότυπων έργων που οι τέσσερις επιλεγμένοι συγγραφείς έγραψαν, προσφέροντας ο καθένας τη δική του εκδοχή του κοινού ουτοπικού μας σύμπαντος με την επωνυμία ELUSIA που εμφανίζεται στους τίτλους όλων των έργων. Εμείς επιλέξαμε ως συγγραφέα του έργου μας το γνωστό βραβευμένο λογοτέχνη Χρήστο Οικονόμου. Η τελική συνάντηση και αποτίμηση του Project θα γίνει στην Κοπεγχάγη, αφού θα έχουν πραγματοποιηθεί όλες οι παραστάσεις των συνεργαζόμενων φορέων.

Με ποιον τρόπο δουλέψατε πάνω στο ερευνητικό κομμάτι μέσα από τα βιωματικά εργαστήρια και τις συνομιλίες με νέους από διαφορετικές πόλεις της Ευρώπης; 

Χρησιμοποιήσαμε τα βιωματικά εργαστήρια των νέων για να διερευνήσουμε κυρίως ποια είναι η σχέση τους με την Εξουσία, ποια η σημερινή έννοια της Νεανικής Κουλτούρας, και ποια η προσέγγισή τους για την Ουτοπία στον 21ο αιώνα. Οι νέοι ήταν οι «σύμβουλοί» μας σχετικά με τη θεματολογία του Project και «τροφοδότησαν» με σκέψεις και εικόνες τους τέσσερις επιλεγμένους συγγραφείς. Είχα τη χαρά να δουλέψω με αυτά τα «Συμβούλια Νέων», όπως τα αποκαλούμε, σε Αθήνα, Βαρκελώνη και Λονδίνο, μια πολύ ενδιαφέρουσα εμπειρία. 

Ποια χαρακτηριστικά πιστεύετε ότι έχει η έννοια της Ουτοπίας σήμερα και πως περνάει μέσα από τη ματιά των νέων ανθρώπων;

Από κοινού καταλήξαμε ότι μετά την ιστορική εμπειρία από τις συλλογικές «ουτοπίες» του 20ου αιώνα, που άλλες οδηγήθηκαν σε αδιέξοδα κι άλλες σε δυστοπίες, η σύγχρονή μας ουτοπία μόνο δυναμική θα μπορούσε να είναι κι όχι μια παγιωμένη αντίληψη – συνταγή για το πώς θα πρέπει να επιτευχθεί η κοινωνική αλλαγή. Ονομάσαμε λοιπόν αυτόν τον ουτοπικό μας χώρο Elusia και τον ορίσαμε ως «ένα προσωρινό χώρο όπου είναι δυνατή η αλλαγή».

Ποια κοινωνικά, οικονομικά και πολιτισμικά ζητήματα ανέδειξε η διάδραση ανάμεσα σε ανθρώπους από διαφορετικές χώρες και κουλτούρες; Υπήρξαν σημεία σύγκλισης και διαφορές; 

Υπήρξαν πολλά κοινά στοιχεία, αφού οι νέοι σήμερα «εκτίθενται» περισσότερο και ευκολότερα απ’ ότι στο παρελθόν με συνομηλίκους τους από άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ άλλων και μέσα από Ευρωπαϊκά Προγράμματα, όπως π.χ. το Εrasmus. Η Ευρώπη είναι, όπως και να έχει, ο κοινός μας χώρος, οπότε όλα τα ζητήματα αναγκαστικά τίθενται σ’ αυτό το διευρυμένο πλαίσιο και μόνο μέσα σ’ αυτό μπορούν να συζητηθούν και να επιλυθούν πραγματικά.

«Και τότε, τι νόημα έχει η ουτοπία; Σε κάνει να προχωράς..». Αυτή είναι η διατύπωση του Εντουάρντο Γκαλεάνο. Ποιες είναι οι δικές σας σκέψεις γύρω από την ουτοπία;

Νομίζω ότι ο Γκαλεάνο διατυπώνει εύγλωττα, εύστοχα και επιγραμματικά το νόημα αυτού του μη πραγματωμένου αλλά επιθυμητού ου-τόπου που δεν εντοπίζεται στο υπάρχον. Από τη στιγμή που η Ουτοπία θα πραγματωθεί, αυτομάτως θα μεταβληθεί σε κάτι άλλο. Κατά συνέπεια, πάντα θα οδεύουμε προς νέες ουτοπίες που θα μας υποχρεώνουν να προχωράμε προς το καλύτερο, το επιθυμητό. 

Μία δύσκολη περίοδος για τον πολιτισμό και τους εργαζόμενους που τον πλαισιώνουν. Πώς κρίνετε τα μέτρα του Υπουργείου Πολιτισμού και τι περιμένετε για την επόμενη μέρα;

Υπάρχει μια διαχρονική θεσμική απαξία για τον πολιτισμό, παρά τις μεγαλόστομες περί του αντιθέτου δηλώσεις. Ο κορονοϊός απλώς αποκάλυψε με τον πιο ακραίο τρόπο αυτές τις διαχρονικές παθογένειες. Τα μέτρα του Υπουργείου Πολιτισμού έχουν υπάρξει ως τώρα ασαφή, αντιφατικά και ατελέσφορα. Οι εργαζόμενοι στην πολιτιστική παραγωγή είναι πραγματικά σε δεινή θέση. Η δεδομένη επισφάλεια της ιδιαίτερης δουλειάς μας έχει μετατραπεί σε πλήρη ανασφάλεια με άγνωστο χρονικό πλαίσιο επανάκαμψης. Η Πολιτεία θα πρέπει να αντιληφθεί ότι η Τέχνη είναι δημόσιο αγαθό κι ότι είναι αυτό που κατεξοχήν μας ορίζει ως ανθρώπους και διασφαλίζει την κοινωνική συνοχή. 

Αυτό που περιμένω για την επόμενη μέρα, είναι το ίδιο – φευ! – εδώ και πολλά χρόνια: τον εκσυγχρονισμό, τον εξορθολογισμό, τη διαφάνεια και την εξυγίανση φορέων και χρηματοδοτικών θεσμών, την πραγματική υποστήριξη στη διεθνοποίηση των Ελλήνων καλλιτεχνών και στην εξωστρέφεια των παραγωγών τους, και κυρίως συνοπτικά μια σε βάθος χρόνου, οραματική συνολική Πολιτιστική Πολιτική, που ποτέ δεν είχαμε στην Ελλάδα.

Βεβαίως, και οι ίδιοι οι καλλιτέχνες ως μέρος αυτής της «εξίσωσης» φέρουν και μέρος της ευθύνης να διασφαλίσουν τη δουλειά τους και να διεκδικήσουν αποτελεσματικά αυτά που τους αναλογούν.

Σε ένα περιβάλλον που έχει επιβιώσει η θεσμική βία, ο κοινωνικός αυτοματισμός και ο ρατσισμός υπάρχει περιθώριο για μία «στροφή»  προς την ουτοπία;

Είναι γεγονός πως η καθημερινότητά μας έχει μετατραπεί τελευταία σε δυστοπικό μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας. Ίσως όμως γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο οφείλουμε να αναρωτηθούμε για τις επιλογές μας σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, και να επιχειρήσουμε να «οραματιστούμε» ένα πολιτικοκοινωνικό μοντέλο που δεν θα μας σπρώχνει προς την αυτοκαταστροφή μας ως είδος.