"Μαργκερίτ": Μια ταινία για την πιο παράφωνη σοπράνο

Δύο φορές υποψήφιος για Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ Καννών, με τα «Quand j’étais chanteur» και «À l’origine», ο Γάλλος σκηνοθέτης Ξαβιέ Τζιανολί έκλεψε τις εντυπώσεις στο διαγωνιστικό τμήμα του 72ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας με την πιο εμψυχωτική ταινία της φετινής διοργάνωσης: τη «Μαργκερίτ» («Marguerite»), το αντισυμβατικό πορτρέτο της πιο παράφωνης σοπράνο όλων των εποχών, εμπνευσμένο ελεύθερα από την αληθινή ιστορία της Αμερικανίδας τραγουδίστριας της όπερας Φλόρενς Φόστερ Τζένκινς.

1921: βρισκόμαστε στο ξεκίνημα της Χρυσής Δεκαετίας του ’20. Όχι πολύ μακριά από το Παρίσι, είναι μέρα γιορτής στο κάστρο της Μαργκερίτ Ντιμόν. Όπως κάθε χρόνο, οι καθωσπρέπει εραστές της μουσικής συγκεντρώνονται στο πολυτελές σπίτι της ιδιοκτήτριας. Κανείς δεν ξέρει πολλά για αυτή τη γυναίκα, εκτός από το ότι είναι ζάμπλουτη και ότι ολόκληρη η ζωή της είναι αφιερωμένη στο πάθος της: τη μουσική. Η Μαργκερίτ τραγουδά. Τραγουδά με την καρδιά της, αλλά τραγουδά φρικτά παράφωνα. Η Μαργκερίτ ζούσε το πάθος της κλεισμένη σε μια γυάλα, και το υποκριτικό κοινό που έρχεται για να γελάσει μαζί της τής συμπεριφέρεται σαν να πρόκειται για τη ντίβα που εκείνη όντως θεωρεί ότι είναι. Όταν ένας προβοκάτορας νεαρός δημοσιογράφος αποφασίζει να γράψει ένα διθυραμβικό άρθρο για την τελευταία της ερμηνεία, η Μαργκερίτ αρχίζει να πιστεύει ακόμα περισσότερο στο ταλέντο της. Αυτό της δίνει το κουράγιο που χρειάζεται για να ακολουθήσει το όνειρό της. Παρά τους δισταγμούς του συζύγου της, και με τη βοήθεια μιας βιτριολικής πάλαι ποτέ φίρμας της όπερας, αποφασίζει να ξεκινήσει σκληρή εκπαίδευση για να δώσει το πρώτο της πραγματικό ρεσιτάλ μπροστά σε ένα πλήθος αγνώστων.

Με μία έξοχη ερμηνεία από την Κατρίν Φρο («Δείπνο Ηλιθίων», «Το Κορίτσι Που Γυρίζει τις Σελίδες», «Υψηλή Μαγειρική»), η «Μαργκερίτ» απέσπασε ενθουσιώδεις κριτικές στο Φεστιβάλ Βενετίας, όπου έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της, ενώ κατέκτησε την κορυφή του γαλλικού box office. Ισορροπώντας δεξιοτεχνικά ανάμεσα στην κωμωδία και το δράμα, η νέα ταινία του Ξαβιέ Τζιανολί είναι μια απολαυστική σάτιρα για την υποκρισία της υψηλής κοινωνίας, μια θεαματική αναπαράσταση της ατμόσφαιρας που επικρατούσε στο Παρίσι της δεκαετίας του ’20, και, πάνω απ’ όλα, η ξεκαρδιστική όσο και συγκινητική ιστορία μιας γυναίκας αποφασισμένης να κυνηγήσει με πάθος το πιο εξωφρενικό της όνειρο.

Σημείωμα του σκηνοθέτη

Πιστεύω ότι, προκειμένου να κάνεις μια ταινία, πρέπει όχι μόνο να έχεις κάτι να πεις, αλλά και κάτι για να κρατήσεις κρυφό. Το μυστήριο γύρω από έναν χαρακτήρα είναι, πάνω απ’ όλα, αυτό που με κάνει να θέλω να τον / την κινηματογραφήσω – να εκφράσω ένα συναίσθημα, μια εσωτερική μουσική. Η Μαργκερίτ έχει αφιερώσει ολόκληρη τη ζωή της στη μουσική, στην ομορφιά. Αλλά –αν και δεν το συνειδητοποιεί– είναι τραγικά, εξαιρετικά παράφωνη. Τραγουδά όπερα όπως ένα παιδί θα κατέστρεφε ένα τριαντάφυλλο. Είναι κωμικό μέσα στη βαναυσότητά του. Γιατί η Μαργκερίτ είναι, πρώτα και κύρια, μια ερωτευμένη γυναίκα που θέλει να ζήσει τα πάθη της. Κανείς δεν της έχει πει ποτέ ότι δεν μπορεί να κρατήσει μια μελωδία. Γιατί όχι; Τι είναι αυτή η πληγή στη φωνή της και στις καρδιές μας; Όλοι έχουμε ανάγκη τις ψευδαισθήσεις μας για να συνεχίσουμε να ζούμε.

Πώς προέκυψε η ιδέα για αυτή την ταινία;

Πριν από δέκα περίπου χρόνια, άκουγα στο ραδιόφωνο μια ασυνήθιστη τραγουδίστρια της όπερας, που τραγουδούσε την άρια «Η Βασίλισσα της Νύχτας» του Μότσαρτ εντελώς παράτονα. Ήταν πολύ αστείο κι εντελώς απίστευτο… Η ηχογράφηση κροτάλιζε, ήταν παλιά και μυστηριώδης σαν να ερχόταν από «αλλού».

Ανακάλυψα ότι το όνομά της ήταν Φλόρενς Φόστερ Τζένκινς, κι ότι έζησε στις ΗΠΑ τη δεκαετία του ’40. Ήταν μια πολύ πλούσια γυναίκα που ήταν παθιασμένη με τη μουσική και την όπερα, αλλά αγνοούσε παντελώς ότι η φωνή της ήταν τόσο κακή. Ήταν συνηθισμένη να τραγουδά στους ίδιους ανθρώπους στους ίδιους κοινωνικούς κύκλους, και κανείς δεν είχε τολμήσει ποτέ να της πει ότι τραγουδούσε φάλτσα. Είτε ήταν υποκριτές, ή ενδιαφέρονταν για τα λεφτά της, ή ήταν απλά δειλοί. Είναι μια πολύ διασκεδαστική ιστορία, αλλά επίσης ξεσκεπάζει μια σκληρή πλευρά της ανθρώπινης φύση που ήθελα να εξερευνήσω.

Ένιωθα σαν η αβέβαιη φωνή της που τραγουδούσε είχε κάτι να μου πει: ένα κρυμμένο μυστικό. Η «Μαργκερίτ», όμως, δεν είναι μια πραγματική βιογραφία, αλλά ένα πολύ ελεύθερο πορτρέτο ενός προσώπου που υπήρξε πραγματικά. Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, έμαθα ότι ένα χολιγουντιανό biopic της Φλόρενς Φόστερ Τζένκινς βρισκόταν στα σκαριά. Δεν με ενόχλησε στ’ αλήθεια, καθώς κάτι τέτοιο δεν θα ήταν ποτέ η δική μου εκδοχή για τη ζωή της.

Φιλμογραφία Ξαβιέ Τζιανολί

2015 Μαργκερίτ (Marguerite) – Υποψήφια για Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ Βενετίας

2012 Superstar – Υποψήφια για Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ Βενετίας

2009 In the Beginning (À l’origine) – Υποψήφια για Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ Καννών / 11 Υποψηφιότητες για Σεζάρ / Βραβείο Σεζάρ Καλύτερου Β’ Γυναικείου Ρόλου

2006 The Singer (Quand j’étais chanteur) (Quand j’étais chanteur) – Υποψήφια για Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ Καννών / 7 Υποψηφιότητες για Σεζάρ / Βραβείο Σεζάρ Καλύτερου Ήχου

2005 Une aventure

2003 Eager Bodies (Les corps impatients) – Υποψήφια για Χρυσό Αλέξανδρο στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης / 2 Υποψηφιότητες για Σεζάρ

1998 L’interview (μικρού μήκους) – Χρυσός Φοίνικας Καλύτερης Ταινίας Μικρού Μήκους / Βραβείο Σεζάρ Καλύτερης Ταινίας Μικρού Μήκους

1996 Dialogue au sommet (μικρού μήκους) – Υποψήφια για Σεζάρ Καλύτερης Ταινίας Μικρού Μήκους

1995 J’aime beaucoup ce que vous faites (μικρού μήκους)

1994 Terre sainte (μικρού μήκους)

1993 Le condamné (μικρού μήκους)