Η Λολίτα του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ εκδόθηκε για πρώτη φορά στο Παρίσι το 1955 και στην Αμερική τρία χρόνια αργότερα. Λογοκρίθηκε, προκάλεσε, χαρακτηρίστηκε πορνογράφημα, έγινε δύο φορές ταινία και τελικά αγαπήθηκε από εκατομμύρια αναγνώστες σε ολόκληρο τον κόσμο. Στον κινηματογράφο μεταφέρθηκε από τον Στάνλεϊ Κιούμπρικ και τον Άντριαν Λάιν. Οι Times συμπεριέλαβαν το βιβλίο στα 100 καλύτερα της αγγλόφωνης λογοτεχνίας. Η Λολίτα αποκόμισε εγκωμιαστικές κριτικές, αλλά και τις πιο έντονες αντιδράσεις, περνώντας από δεκάδες δυσκολίες και απαγορεύσεις μέχρι να γίνει αποδεκτή ως καλλιτεχνικό προϊόν και όχι ως αποκύημα μιας διεστραμμένης και άρρωστης φαντασίας.
Η Λολίτα κυκλοφόρησε, αφού πρώτα είχε γνωρίσει την απόρριψη από τέσσερις εκδοτικούς οίκους. Ένας εκδότης μάλιστα, ανέφερε στον συγγραφέα της, Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ, ότι εάν τολμούσε να στείλει στο τυπογραφείο τη Λολίτα, θα πήγαιναν σίγουρα και οι δύο στη φυλακή.
Η μοναδική αφηγηματική ικανότητα του Ναμπόκοφ βρήκε σε αυτό το έργο την πιο τέλεια έκφραση της, αφού η Λολίτα είναι το πλέον υπαινικτικό και γλωσσικά παιγνιώδες μυθιστόρημα. Μία ιστορία από την αρχή καταδικασμένη, χτισμένη πάνω σε όρους φρίκης και διαστροφής, ανίκανη να χαλιναγωγήσει το ανεξέλεγκτο και παράλογο πάθος. Άραγε ο πρωταγωνιστής κέρδισε το έλεος ή έστω την κατανόηση μας; Μικρή σημασία έχει. Εξάλλου, δεν είναι αυτός ο σκοπός της αφήγησης του.
Τζέιμς Μέισον και Σου Λάιον, το καταραμένο ζευγάρι στην κινηματογραφική “Λολίτα” του 1962…
Οι ερωτικές σκηνές που υπαινίσσονται στο πρώτο μέρος του βιβλίου, δεν αποκτούν ποτέ συγκεκριμένη υπόσταση με περιγραφές και λεπτομέρειες. Ο καταστροφικός έρωτας είναι προορισμένος να περάσει μέσα από τις πιο σκοτεινές διαδρομές του μυαλού, της μνήμης και της απώλειας, προκειμένου να διαλύσει στο τέλος ολοκληρωτικά τον πρωταγωνιστή και το αντικείμενο του πόθου του. Η λαχτάρα είναι τόσο βαθιά ριζωμένη στην ψυχή του, που υπερβαίνει όλους τους όρους της πραγματικότητας και της ηθικής. Γίνεται αυτοσκοπός, ικανός να τους παρασύρει όλους στο πέρασμα του. Ο πρωταγωνιστής του Ναμπόκοφ είναι “ποιητής και παιδόφιλος”, όπως από την αρχή αυτοχαρακτηρίζεται
Μία από τις πιο συγκλονιστικές ιστορίες καταραμένων ερώτων, είναι γροθιά στο στομάχι και συνάμα λογοτεχνική απόλαυση για τον αναγνώστη, μέσα από την θαυματουργή πένα του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ.
Διαβάζοντας την σπαρακτική απολογία του Χάμπερτ Χάμπερτ μέσα από το κελί της φυλακής, η αποστροφή και η φρίκη για την πράξη της παιδοφιλίας, που έρχεται αναπόφευκτα διαβάζοντας τις σελίδες του, απαλύνεται χάρη στη μοναδική ικανότητα του συγγραφέα να υφαίνει μέσα από κάθε σελίδα ένα αξεπέραστο ψυχογράφημα.
Τζέρεμι Άιρονς και Ντομινίκ Σουέιν στην αντίστοιχη διασκευή του 1997
Με αυτόν τον τρόπο ο Χάμπερτ Χάμπερτ ζητάει το έλεος και τη συγχώρεση ενώπιον του δικαστηρίου του, φανταστικού (αναγνώστης) ή και πραγματικού, ενώ βρίσκεται στο κελί της φυλακής του.
“Λολίτα, φως της ζωής μου, φωτιά των λαγόνων μου. Άμαρτημά μου εσύ, ψυχή μου. Λο – λί – τα: η ακρούλα της γλώσσας να έρπει τρεις φορές, τρία βήματα στον ουρανίσκο πριν ραπίσει, τρις, τους κοπτήρες. Λο. Λί. Τα.
Λο, σκέτη Λο, τα πρωινά, ένα σαράντα εφτά και με χαμένη τη μια κάλτσα. Λόλα με το παντελονάκι. Ντόλυ στο σχολείο. Ντολόρες στο χαρτί, στη διακεκομμένη γραμμούλα. Μα στην αγκαλιά μου πάντοτε Λολίτα.
Είχε άραγε προάγγελο; Και βέβαια, και βέβαια είχε. Μπορεί δε κάλλιστα να πεις πως ίσως να μην είχε υπάρξει αυτή η Λολίτα αν πρώτα εγώ δεν είχα αγαπήσει, ένα καλοκαίρι, μια κάποιαν αρχική παιδίσκη. Σ’ ένα βασίλειο στην ακτή. Μα πότε, πότε;
Σε χρόνια τόσα προτού η Λολίτα γεννηθεί όσο ήμουν ο ίδιος το καλοκαίρι εκείνο. Μπορείς να ελπίζεις πάντα από χέρι δολοφόνου μιαν εκζήτηση στο ύφος της αφήγησης.
Αξιότιμοι κύριοι ένορκοι, τεκμήριο πρώτο, αυτό που τα σφαλερά, ουράνια σεραφείμ, τα απλοϊκά, τα ευγενή κι ολόφτερα σεραφείμ, φθονήσανε. Ενώπιων σας ένα ακάνθινο κουβάρι“.
