«Κυψέλη» βιβλίου: H πρώτη πολυγλωσσική βιβλιοθήκη της Αθήνας

Φωτογραφίες: Εφη Σκαζά/Eurokinissi

Η βιβλιοθήκη αγκαλιάζει πρόσφυγες και μετανάστες, μονογονεϊκές οικογένειες και παιδιά αλλά και ανθρώπους από τη γειτονιά που αναζητούν έναν ζωντανό χώρο για να διαβάσουν, να εργαστούν, να έρθουν σε επαφή με διαφορετικές κουλτούρες και κοινότητες της πόλης. Ο χώρος είναι γεμάτος ράφια με βιβλιοθήκες, μεγάλα τραπέζια, μια πολύχρωμη γωνιά για παιδιά και ασπρόμαυρες φωτογραφίες στους τοίχους.

Από το Αφγανιστάν στην τερατώδη γραφειοκρατία 

Η προσωπική ιστορία του Ναντίρ Νούρι είναι δεμένη με τη δημιουργία της συγκεκριμένης πρωτοβουλίας. Ο Ναντίρ έφυγε από το Αφγανιστάν σε μικρή ηλικία, έφτασε στην Ελλάδα το 2003 και έχει εργαστεί σχεδόν σε όλους τους τομείς που αφορούν το προσφυγικό. Εχει δουλέψει με θύματα βασανιστηρίων, ασυνόδευτα παιδιά, μονογονεϊκές οικογένειες και ως διερμηνέας στις επιτροπές ασύλου. «Αυτοί που παίρνουν τις αποφάσεις μού έχουν δώσει την ταυτότητα του πρόσφυγα. Τον Νοέμβριο του 2014 πήρα μια απορριπτική απόφαση ασύλου από το υπουργείο Δημόσιας Τάξης, παρόλο που είχα εργαστεί για αρκετό καιρό ως διερμηνέας σε αρμόδιες επιτροπές. Μέχρι το 2010 δεν υπήρχαν δευτεροβάθμιες επιτροπές ασύλου. Το έργο αυτό βρισκόταν αποκλειστικά στα χέρια της ελληνικής αστυνομίας και οι άνθρωποι συνωστίζονταν στα γραφεία της Πέτρου Ράλλη. Αυτή η απόφαση με έβγαλε εκτός πραγματικότητας. Ενας άνθρωπος χωρίς χαρτιά δεν έχει τη δυνατότητα να εργαστεί ή να νοικιάσει ένα σπίτι. Εκείνη την εποχή αναζητούσα στέγη και έτσι γνώρισα την Ιωάννα που προσφέρθηκε να με φιλοξενήσει». 

Η δύσκολη κατάσταση που επικρατούσε στο καμπ του Ελληνικού, η έλλειψη αποτελεσματικής κρατικής διαχείρισης και η δυσκολία των ανθρώπων να έχουν πρόσβαση στην πόλη γέννησαν στο μυαλό τους την ιδέα να μαζέψουν βιβλία και να τους βοηθήσουν να γεμίσουν δημιουργικά τον χρόνο τους. «Συναντήσαμε μεγάλες γραφειοκρατικές δυσκολίες για να αποκτήσουμε πρόσβαση στα κέντρα φιλοξενίας. Επρεπε να υποβάλουμε επίσημο αίτημα στις αρχές για να μπορέσουμε να μεταφέρουμε τα βιβλία. Τότε δημιουργήθηκε η ιδέα να φτιάξουμε μια πολυγλωσσική βιβλιοθήκη, αφού η Αθήνα είναι πόλη πολυπολιτισμική. Η βιβλιοθήκη έχει τη δυνατότητα να ζωντανέψει και να ενώσει συλλογικές αφηγήσεις και διαφορετικές κουλτούρες». 

Ωστόσο, σε ασφυκτικά περιβάλλοντα με προβληματικά χαρακτηριστικά οι πρόσφυγες δυσκολεύονταν να αφοσιωθούν στη διαδικασία της ανάγνωσης. «Ας προσπαθήσουμε να σκεφτούμε λίγο το βίωμα των ανθρώπων που ζουν για πολλούς μήνες μέσα στις δομές. Ας σκεφτούμε τους χιλιάδες ανθρώπους που βρίσκονται στη Μόρια και τον τρόπο που κυλάει η καθημερινότητά τους. Η πίεση δεν σου δίνει εύκολα την ευκαιρία να ταξιδέψεις με τη φαντασία σου. Οταν σε καταβάλλει η καθημερινότητα κυριαρχεί το άγχος της επιβίωσης. Σε τέτοιες συνθήκες όμως μπορεί κανείς να αρχίσει να ξεφυλλίζει ένα βιβλίο. Πολλοί άνθρωποι απέκτησαν με αυτό τον τρόπο τη γνώση και την εκμεταλλεύτηκαν για να διαχειριστούν καλύτερα τις καταστάσεις. Για παράδειγμα, τα βιβλία για την αυτογνωσία ανοίγουν ορίζοντες και είναι διαχρονικά. Αν μάθεις τον εαυτό σου, σύντομα θα κάνεις παρέα με τον Θεό σου. Αυτό είναι τεράστιο άλμα» αναφέρει ο Ναντίρ στο Documento. 

Βιβλία, παιδιά, μονογονεϊκές οικογένειες

Η οργάνωση We Need Books κατάφερε να συγκεντρώσει μέσα στα χρόνια περίπου 12.000 βιβλία. «Εχουμε φτιάξει μια βιβλιοθήκη στο κέντρο φιλοξενίας στο Σχιστό με 600-700 βιβλία στα ελληνικά, τα αγγλικά, τα αραβικά και τα φαρσί. Επίσης, έχουμε στείλει βιβλία σε πολλές συλλογικότητες και δομές αλληλεγγύης». Το πιο δύσκολο κομμάτι ήταν να βρεθούν βιβλία σε γλώσσες όπως τα φαρσί, ούρντου και παστού, τα οποία δεν υπάρχουν στην Ελλάδα. Αυτή η επίπονη διαδικασία όμως έκρυβε και αρκετές εκπλήξεις, καθώς μέσα από την αναζήτηση ανακάλυψαν ότι στις αραβικές χώρες κυκλοφορεί μια σειρά από βιβλία για την αρχαία Ελλάδα, ένα βιβλίο για τη σύγχρονη ελληνική ιστορία, μια μετάφραση του Νίκου Καζαντζάκη αλλά και το «Καπλάνι της βιτρίνας» της Αλκης Ζέη. 

Ο στόχος της βιβλιοθήκης είναι η συνάντηση διαφορετικών ταυτοτήτων και η εύρεση βιβλίων για όλες τις κοινότητες που ζουν στην Αθήνα. «Το μήνυμα είναι η ένταξη στην κοινωνία. Οι άνθρωποι δεν είναι ρομποτάκια. Εχουν κουλτούρα, πολιτισμικές ρίζες και συλλογικές αναφορές. Η ελληνική κοινωνία πρέπει να τα γνωρίσει όλα αυτά για να δημιουργηθεί μέσα στα χρόνια μια αμοιβαία σχέση». Στα ράφια μπορεί κανείς να βρει βιβλία κάθε είδους: ποίηση, λογοτεχνία, ιστορία και δοκίμια. «Η μοναδική κατηγορία που δεν υπάρχει στον χώρο είναι τα θρησκευτικά βιβλία. Κατά τη γνώμη μου η θρησκεία αναδύθηκε μέσω του πνεύματος αλλά κάποιοι άνθρωποι έχουν καταχραστεί την εξουσία που έχουν πάρει στα χέρια τους. Πρόκειται για ευαίσθητο κομμάτι και γι’ αυτό το έχουμε αφήσει στην επιλογή των ίδιων των ανθρώπων. Η βιβλιοθήκη θέλουμε να γίνει εργαλείο για να βελτιωθεί η ζωή και η καθημερινότητά μας. Να έρθουν διαφορετικές κοινότητες, να επικοινωνήσουν μεταξύ τους και να διαπιστώσουν ότι στο τέλος της μέρας όλοι έχουμε τις ίδιες ανάγκες. Θέλουμε να φάμε, να επικοινωνήσουμε και να έχουμε μέρος για να κοιμηθούμε». 

Η βιβλιοθήκη είναι αναγνωστική για να διευκολύνει την πραγματική επικοινωνία και συνύπαρξη. «Με προβληματίζει το γεγονός ότι υπάρχουν άνθρωποι που ζουν χρόνια στην Ελλάδα και δεν έχουν γίνει κομμάτι της κοινωνίας. Η κάθε κοινότητα ζει εντελώς απομονωμένη και αυτό είναι κάτι που μπορεί να αλλάξει». Εκτός από τη βιβλιοθήκη, στον χώρο υπάρχει μια ζεστή παιδική γωνιά και μια αίθουσα στην οποία διεξάγονται μαθήματα ελληνικών. «Δίνουμε μεγάλη προτεραιότητα στις μονογονεϊκές οικογένειες. Πολλά ζευγάρια παίρνουν διαζύγιο εξαιτίας της πίεσης που δέχονται στα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης. Στην Αθήνα ζουν γυναίκες με παιδιά οι οποίες δεν γνωρίζουν τη γλώσσα και δεν μπορούν να τα βγάλουν πέρα με τη γραφειοκρατία. Για να σταθούν στα πόδια τους υπάρχει η ανάγκη να δεχτούν υποστήριξη και να έχουν ελεύθερο χρόνο για τις δικές τους δραστηριότητες. Να μπορέσουν να μάθουν μια γλώσσα ή κάποια καινούργια τέχνη. Ο σκοπός είναι να κερδίσουν την ανεξαρτησία τους». 

Το κτίριο που σήμερα στεγάζει τη βιβλιοθήκη παρέμενε κλειστό για δέκα ολόκληρα χρόνια. Χρειάστηκαν πολλές εργασίες για να διαμορφωθεί ο χώρος, να αδειάσουν οι κούτες, να βαφτούν οι τοίχοι και να μπουν τα φωτιστικά. «Τα έχουμε κάνει όλα με τη βοήθεια των εθελοντών. Δεν έχουμε χρηματοδότηση από επίσημους φορείς. Ο χώρος έχει φτιαχτεί για τους ανθρώπους της γειτονιάς, της διαφορετικότητας, των κοινοτήτων. Ολοι έχουμε ανάγκη από το φως που φέρνει στη ζωή μας μια βιβλιοθήκη». Ο Ναντίρ αγαπάει πολύ τα βιβλία. «Ενα από τα αγαπημένα μου είναι το πνευματικό μανιφέστο “Για μια νέα ζωή!” του Εκχαρτ Κόλε».

«Η ελευθερία δεν χωράει σε χαρτιά»

Το νομοσχέδιο της κυβέρνησης για το προσφυγικό δυσκολεύει εξαιρετικά τη διαδικασία χορήγησης ασύλου και υπονομεύει την πρόσβαση στο σύστημα δημόσιας υγείας και παιδείας. «Τα πράγματα σίγουρα δεν βαδίζουν σε καλή κατεύθυνση. Αυτές οι αποφάσεις υποβαθμίζουν την ελληνική κοινωνία, την ιστορία και τη φιλοσοφία της. Τα δικαιώματα και η ελευθερία των ανθρώπων δεν χωράνε σε χαρτιά. Τα επίσημα έγγραφα όμως δυστυχώς καθορίζουν την καθημερινότητα και την επιβίωση. Αν αυτοί οι άνθρωποι είχαν την ελευθερία της μετακίνησης και όχι τον φόβο του αστυνομικού ελέγχου, ίσως και να μπορούσαν να “πετάξουν”. Οι πρόσφυγες γεννιούνται από τις βόμβες και τις πολεμικές συρράξεις. Η Ελλάδα αντιμετώπισε το προσφυγικό ως σημαντικό ζήτημα και το ανέδειξε στον δημόσιο λόγο μετά το 2015. Από τις αρχές του 2000 όμως υπήρχαν ανθρώπινες ροές και σημαντική κίνηση σε όλα τα κέντρα κράτησης. Οι καταστάσεις που έχουν διαμορφωθεί εδώ και δεκαετίες δεν μπορούν να αλλάξουν μέσα σε μία νύχτα. Ο ΣΥΡΙΖΑ έκανε μια συμβιβαστική διαχείριση που δεν έλυσε τα προβλήματα. Η σημερινή κυβέρνηση όμως έχει ξεκάθαρη στάση που κινείται σε λάθος πλευρά. Ο κόσμος αφυπνίζεται, δεν μπορεί να γυρίσει πίσω» αναφέρει ο Ναντίρ.

INF0

Ευβοίας 7, Κυψέλη

facebook.com/weneedbooks/