Πριν από έναν χρόνο, τον Οκτώβριο του 2018, συμπληρώθηκαν 50 χρόνια από την αιματηρή καταστολή της φοιτητικής εξέγερσης στο Μεξικό. Το 1968 είχε σπείρει θύελλες αλλά καμία αριστερή ή αντιεξουσιαστική τάση δεν κατάφερε να δρέψει πολιτικά και ιδεολογικά κέρδη από εκείνη τη σπορά. Στη σκιά του παρισινού Μάη, της άνοιξης της Πράγας και του αμερικανικού σκιρτήματος της Νέας Αριστεράς, από τις λιγότερο γνωστές εξεγέρσεις εκείνης της χρονιάς ήταν αυτή στο Μεξικό. Εσβησε λίγες μέρες πριν από την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων με την επέμβαση του στρατού, αλλά άφησε το σημάδι της στην Τσιάπας και στο κίνημα των Ζαπατίστας, όπως ανέφερε ο μεταφραστής και συγγραφέας Κρίτων Ηλιόπουλος με αφορμή τη συνέντευξη που παραχώρησε για το βιβλίο που έγραψε για το γεγονός («Μεξικό 1968 – Η εξέγερση, οι άνθρωποι, τα κείμενα», Εκδόσεις των Συναδέλφων). Εχοντας μεταφράσει περίπου 70 βιβλία από τα ισπανικά και τα πορτογαλικά και έχοντας ζήσει στη Βραζιλία, η συζήτηση μαζί του πέρασε στα τεκταινόμενα στη Λατινική Αμερική των δικτατοριών και του Μπολσονάρο. Αποσπάσματα από αυτήν τη συνομιλία είναι και το ακόλουθο, με επίκεντρο τις τακτικές για την εκλογή του Μπολσονάρο και πόσο οικείες είναι στις άλλες χώρες, το δεξιό κίνημα και την κοινωνική του απεύθυνση, αλλά και τη σημασία της ενοχοποίησης του πρώην προέδρου Λούλα.
Πιάνουμε το νήμα της κατάστασης στη Λατινική Αμερική με αφορμή το σύνθημα που ακούστηκε τον Ιούνιο του 1968 στο φοιτητικό ξέσπασμα:
Χαρακτηριστικό είναι ότι όταν η μεγαλύτερη διαδήλωση των φοιτητών, που υπολογίζονται σε 500.000, κατάφερε και μπήκε στην απαγορευμένη για διαδηλώσεις πλατεία του Σόκαλο, μπροστά από το προεδρικό μέγαρο και τον καθεδρικό ναό, τα συνθήματα που ακούστηκαν ήταν «Τσε Γκεβάρα» και «Χο Τσι Μινχ». Ολες οι πηγές που έψαξα συμφωνούν ότι ακούστηκαν χωρίς να υπάρχει καθοδήγηση. Ωστόσο, καθώς μπήκαν εκατοντάδες χιλιάδες σε αυτό το κίνημα, λογικό είναι να αναζητείται και το θεωρητικό υπόβαθρο για να βρεθούν απαντήσεις. Ουσιαστικά ο Τσε ήταν η βασική αναφορά τους – είχε ζήσει στο Μεξικό, είχε αναχωρήσει από εκεί με το πλοιάριο «Γκράνμα». Μετά το ’68 ξεκινά ένας κύκλος κινημάτων –σε άλλες χώρες ένοπλα, που ήταν και τα περισσότερα, σε άλλες όχι– στη Λατινική Αμερική που κράτησε μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’80. Και στο Μεξικό έχουμε ένοπλα κινήματα που είναι άγνωστα στην Ευρώπη. Ολη η δεκαετία του ’70 υποχρεωτικά αποτέλεσε μια πάλη μεταξύ ένοπλων ανταρτών πόλης και υπαίθρου με την κυβέρνηση, καθότι δεν υπήρχε άλλος τρόπος πολιτικής έκφρασης λόγω καταστολής. Αξίζει να σημειώσουμε ότι αυτοί που ξεκίνησαν την εξέγερση στις Τσιάπας έφτασαν στην εκεί ζούγκλα το ’84, δέκα χρόνια προτού εμφανιστούν οι Ζαπατίστας. Πήγαν με το σκεπτικό να οργανώσουν ένα κλασικό αντάρτικο ζούγκλας, αλλά συνδέθηκαν με τους ιθαγενείς και άλλαξαν το περιεχόμενό τους. Αυτοί που πρώτοι πήγαν στις Τσιάπας είχαν άμεση σχέση και γενεαλογικά αλλά και πολιτικά με την εξέγερση του ’68. Το ίδιο συνέβη και σε πάρα πολλές χώρες στη Λατινική Αμερική. Στην Αργεντινή με τους αριστερούς περονιστές, τους Montoneros και τα κινήματα των τροτσκιστών ανταρτών, των ERP.
Στη Βραζιλία λόγω της δικτατορίας ξεσπά μια εξέγερση με αφορμή τη δολοφονία του μαθητή Εντισον Λουίς και η διαδήλωση που ακολούθησε έμεινε στην ιστορία ως «η διαδήλωση των εκατό χιλιάδων». Τότε ξέσπασε ένα κίνημα που ανάγκασε το καθεστώς να αναστείλει και άλλα άρθρα του συντάγματος. Δικτατορία στη χώρα υπήρχε από το 1964. Παρότι οι νεοφασίστες σήμερα λένε ότι δεν υπήρξε ποτέ, όχι μόνο υπήρξε αλλά ήταν και πάρα πολύ αιματηρή – με πολλούς νεκρούς και πολύ σκληρά βασανιστήρια. Μάλιστα ο υπεύθυνος «εκπαιδευτής» των βασανιστών ήταν ο Μίλερ, ένας Γερμανός ναζί που τους εκπαίδευσε στα συστήματα ηλεκτροσόκ κ.ά. Σήμερα ο Μπολσονάρο έχει εκστομίσει αυτή την απίστευτη ρήση, ότι η δικτατορία βασάνιζε, δεν δολοφονούσε, γιατί αν είχε δολοφονήσει –όπως είχε πράξει η δικτατορία της Αργεντινής, που σκότωσε 30.000– θα είχαμε γλιτώσει σήμερα από αυτήν τη ράτσα των κομμουνιστών που βασανίζει τη χώρα… Αυτό είναι ψέμα, γιατί στη Βραζιλία εξαφάνισαν βιολογικά γενιές ολόκληρες ανταρτών, όπως έγινε και στο Μεξικό και στην Αργεντινή, απλώς η δικτατορία της Βραζιλίας είχε καλύτερο «μάρκετινγκ» και δεν είχε τον αντίκτυπο στο εξωτερικό που είχε η Χιλή ή η Αργεντινή, λόγω ενός τυχαίου γεγονότος, του Μουντιάλ του ’78, όταν οι «μητέρες της πλατείας του Μαΐου» κατάφεραν να περάσουν στο εξωτερικό την πληροφορία για κέντρα βασανιστηρίων, δολοφονίες και απαγωγές.
Και για τη Χιλή κυκλοφορεί ένα τρομερό ψέμα: η θεωρία των Βραζιλιάνων νεοφασιστών –μέσα σε όλα τα άλλα fake news που διέδωσε για να μπορέσει να κυβερνήσει ο Μπολσονάρο– είναι ότι ο Πινοτσέτ καλώς έκανε το πραξικόπημα επειδή ο Αλιέντε είχε φέρει 20.000 Κουβανούς στρατιώτες με σκοπό να κάνουν τη χώρα Κούβα! Ενα τρομερό ψέμα.
Και η εκλογή του στηρίχτηκε στα fake news…
Είχε προσλάβει μάλιστα μια εταιρεία, το αντικείμενο της οποίας ήταν να στέλνει μαζικά κατασκευασμένες ειδήσεις μέσω WhatsApp. Για να καταλάβει κανείς την αθλιότητα, διέδιδε φωτογραφία του αντίπαλου υποψηφίου, του Χαντάντ του Κόμματος των Εργατών (PT), να διαβάζει πορνοπεριοδικά σε νηπιαγωγεία για να καταγγείλει, υποτίθεται, την εκπαιδευτική πολιτική των αριστερών για τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση! Η εταιρεία έχει παραδεχτεί τις πράξεις της και είναι υπόδικη πλέον όχι μόνο για διασπορά ψευδών ειδήσεων αλλά και για χρηματοδότηση από κρυφό ταμείο, καθώς απαγορεύεται από τον εκλογικό νόμο.
Τα fake news έχουν βρεθεί στην πρώτη γραμμή τελευταία για τη χρήση τους ως μέσο προπαγάνδας.
Δεν υπάρχει αντιστοιχία με τον τρόπο που χρησιμοποιήθηκαν στη Βραζιλία. Καταρχάς, ένας από τους συμβούλους του Τραμπ, ο Στιβ Μπάνον, κατηύθυνε αυτήν τη διαδικασία ως σύμβουλος του Μπολσονάρο. Εχει δώσει συνεντεύξεις για το πώς το έκανε, έχει πει μάλιστα ο ίδιος ότι αυτά τα fake news και αυτές οι υπερβολές στις τοποθετήσεις του Μπολσονάρο –π.χ. το «δικαίωμα» στην οπλοφορία και την αυτοδικία, ότι πρέπει να σκοτώνουμε τους μαύρους και τα παιδιά που είναι κλέφτες από μικρή ηλικία– ήταν σκόπιμες για να προσπεράσει το «φράγμα των ΜΜΕ» και να καταφέρει να προβληθεί! Αυτό είναι άλλο ένα ψέμα επειδή τα μεγαλύτερα ΜΜΕ στη Βραζιλία υποστήριζαν τον Μπολσονάρο. Στη Λατινική Αμερική πάντα χρησιμοποιούσαν αυτές τις μεθόδους. […] Αυτό που φαίνεται είναι ότι η νέα κατεύθυνση της Δεξιάς στη Λατινική Αμερική, ίσως και στην Ευρώπη, δεν είναι απλώς προσπάθεια εκλογικής και κοινοβουλευτικής δράσης, αλλά προσπάθεια δημιουργίας κινήματος. Παλιά φασιστική μέθοδος που εφαρμόστηκε στην περιοχή την εποχή του Πινοτσέτ.
Σε ποια κοινωνικά στρώματα στηρίζεται αυτό το δεξιό κίνημα;
Πατάει σε μια ισχυρή μεσαία τάξη που διαφέρει από την αντίστοιχη ευρωπαϊκή. Πρώτον, είναι πολύ ισχυρότερη οικονομικά και, δεύτερον, έχει διαφορετική ιδεολογία: θεωρεί τον εαυτό της καταπιεσμένο από τα φτωχά στρώματα, διότι δεν μπορεί να έχει τις ανέσεις που έχει η μεσαία τάξη της Ευρώπης. Ο Βραζιλιάνος της μεσαίας τάξης δεν έχει την άνεση να πίνει τον καφέ του όπως ο Παριζιάνος ή ο Βερολινέζος διότι νιώθει ότι τον απειλούν οι φτωχοί της χώρας του. Και το νιώθει επειδή πλουτίζει πολύ περισσότερο σε βάρος τους απ’ ό,τι οι αντίστοιχοι Ευρωπαίοι. Η κοινωνική ανισότητα δημιουργεί και αίσθημα ανασφάλειας.
Εννοείς ότι δεν θα μπορούν να κάνουν επίθεση σε κεκτημένα δικαιώματα;
Πρέπει να δημιουργήσουν και τις αντίστοιχες προϋποθέσεις, όπως έγινε στη Βραζιλία. Είναι ένα ερώτημα γιατί δεν μπόρεσε να ανατραπεί όλη η περίοδος Λούλα με την κλασική Δεξιά. Φαινόταν ότι δεν θα μπορούσε να κυβερνήσει με τις δομές, τις ελπίδες και τις προσδοκίες βελτίωσης της θέσης των μεσαίων και κατώτερων στρωμάτων που είχε δημιουργήσει η δωδεκαετής διακυβέρνηση Λούλα – υπήρχε επιπλέον και μια προσωπολατρία προς τον Λούλα μέσα στο κίνημα του PT και της Αριστεράς. Επρεπε να δημιουργήσει το αντι-Λούλα κίνημα.
Πολύ πιο επιθετικό ενδεχομένως;
Σαφώς πολύ πιο επιθετικό, μια δεξιά προσωπολατρία, για να μπορέσει να σταθεί στην κυβέρνηση καθώς ο Μπολσονάρο έχει 52 από τους 500 βουλευτές στη Βουλή και το PT 56. Είναι επικεφαλής μιας συμμαχίας και τον υποστηρίζουν τώρα στη Βουλή, αλλά για να κρατηθεί στην κυβέρνηση χρειάζεται να έχει έρεισμα στην κοινωνία. Και η Ντίλμα Ρουσέφ την προηγούμενη τετραετία είχε γύρω στους 70 βουλευτές, κυβέρνησε έχοντας συμμάχους δεξιά και ακροδεξιά σχήματα, αλλά ανατράπηκε στον ένα χρόνο. Και ο Μπολσονάρο για να σταθεί στην εξουσία πρέπει να εξασφαλίσει και μια κοινωνική συναίνεση σε αυτά τα στρώματα, όπως ακριβώς δημιούργησε την πλειοψηφία, φτιάχνοντας ένα κίνημα αντικομμουνιστικό – φτιάχνοντας ένα φάντασμα και πολεμώντας το.
Στη Λατινική Αμερική με τις συνθήκες τεράστιων κοινωνικών ανισοτήτων οι πολίτες δεν συζητούν την ανατροπή αλλά στρέφονται σε νεοφιλελεύθερα πειράματα. Είναι μια ιδεολογική επέλαση σε εξέλιξη;
Εχει καταφέρει μεγάλες νίκες η Δεξιά και οι αριστερές δυνάμεις έχουν υποστεί ήττα αυτήν τη στιγμή στη Λατινική Αμερική. Οι αριστερές κυβερνήσεις στην πτώση τους παρέσυραν και τις αριστερές ιδέες για κοινωνική δικαιοσύνη, για δικαιώματα των καταπιεσμένων, για εργατικά δικαιώματα, για αναδιανομή του κοινωνικού πλούτου, για δημόσια αγαθά. Ολες τις αριστερές ιδέες τις έφθειραν και υπάρχει μια τάση που διεκδικεί όχι περισσότερες ελευθερίες αλλά περισσότερες ανελευθερίες, περισσότερο αυταρχισμό, εμφανίζεται υπέρ στρατιωτικών λύσεων, της στρατιωτικοποίησης των σχολείων. Δύο στρατιωτικά σχολεία σε κάθε πόλη υποσχέθηκε ο Μπολσονάρο, που σημαίνει διευθυντής στρατιωτικός, οι μαθητές κουρεμένοι στρατιωτικά, παρελάσεις…
* Περιοδικό Hot Doc #190, «Βρόμικες Πολιτικές», 20/10/2019
Facebook
Twitter
Tα σχόλια στο site έχουν απενεργοποιηθεί. Μπορείτε να σχολιάζετε μέσα από την επίσημη σελίδα στο Facebook
Σχόλια
Επικοινωνία
