Κραυγή αγωνίας από το IPI για την ελευθερία του τύπου στην Ελλάδα: «Καλούμε τους βουλευτές να μην ψηφίσουν την σπασμωδική κίνηση Μητσοτάκη»

Να πάρει πίσω την αλλαγή του Ποινικού Κώδικα ως προς τα false news καλεί την κυβέρνηση το IPI, η μεγαλύτερη δημοσιογραφική ένωση στον κόσμο, μαζί με το MFRR.

Σε εκτενέστατη ανακοίνωση που δημοσίευσε η Ένωση αποκλειστικά για το θέμα της Ελλάδας, τονίζεται ότι «η αμφιλεγόμενη τροπολογία θα θέσει υπό απειλή την ελευθερία του Τύπου».

Στην πολύ αυστηρή ανακοίνωση, το IPI και το MFRR τονίζουν μεταξύ άλλων ότι η αλλαγή του άρθρου 191 του ΠΚ ως προς τα fake news «δεν περιέχει σαφή ορισμό των «ψευδών ειδήσεων». Ο όρος ορίζεται διφορούμενα, ευρέως εφαρμόσιμος και ανοικτός σε κακή χρήση».

Επίσης τονίζεται ότι «η δημοσιογραφία που ζητά λογοδοσία από την εξουσία, φυσικά και κλονίζει φυσικά του κοινού στην κυβέρνηση, όπως ακριβώς η ερευνητική αναφορά προκαλεί θεμιτή ανησυχία ή θυμό στο κοινό».

Φωτογραφίζοντας την κυβέρνηση Μητσοτάκη και τον πόλεμο που έχει ανοίξει με την ερευνητική δημοσιογραφία τονίζεται ότι «αυτό το είδος δημοσιογραφίας, που είναι ζωτικής σημασίας, θα μπορούσε να στοχοποιηθεί από πολιτικούς ηγέτες που σκοπεύουν να περιορίσουν την κριτική για τις πολιτικές τους». Συμπληρώνει δε ότι «η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη θα κάνει ένα σημαντικό βήμα προς τα πίσω εάν τελικά ψηφιστεί αυτός ο νόμος και θα στείλει ένα ανησυχητικό μήνυμα για το κατά πόσον η κυβέρνηση είναι δεσμευμένη προς την ελευθερία των ΜΜΕ», ενώ χαρακτηρίζει την κίνηση «σπασμωδική».

«Καλούμε το ελληνικό υπουργείο Δικαιοσύνης να αποσύρει αμέσως την τροπολογία. Εάν τελικά η κυβέρνηση αποφασίσει να προχωρήσει, καλούμε τους βουλευτές να απορρίψουν την πρόταση. […] Σε μια εποχή όπου οι πολιτικοί κατηγορούν όλο και περισσότερο την κριτική δημοσιογραφία ως «ψεύτικες ειδήσεις», σε λάθος χέρια ένας τέτοιος νόμος θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνος», αναφέρει επίσης η ανακοίνωση.

Ολόκληρη η ανακοίνωση του IPI και του MFRR έχει ως εξής:

Οι κάτωθι υπογράφοντες εταίροι του Media Freedom Rapid Response (MFRR) παροτρύνουν σήμερα την ελληνική κυβέρνηση να αποσύρει τις προτάσεις που θα επέβαλλαν πρόστιμα και ποινές φυλάκισης για δημοσιογράφους που κρίνονται ένοχοι για δημοσίευση «ψευδών ειδήσεων».

Πιστεύουμε ότι ο ασαφής ορισμός και οι κυρώσεις του σχεδίου νόμου θα υπονόμευαν την ελευθερία του Τύπου και θα είχαν πολύ αρνητικό αποτέλεσμα σε μια εποχή που η ανεξάρτητη δημοσιογραφία βρίσκεται ήδη υπό πίεση στην Ελλάδα.

Η πρόταση για το άρθρο 191 του Αστικού Κώδικα, που υποβλήθηκε από το Υπουργείο Δικαιοσύνης θα περιλαμβάνει ποινές για όσους κρίνονται ένοχοι για τη διάδοση «ψευδών ειδήσεων που μπορούν να προκαλέσουν ανησυχία ή φόβο στο κοινό ή να υπονομεύσουν την εμπιστοσύνη του κοινού στην εθνική οικονομία, την αμυντική ικανότητα της χώρας ή τη δημόσια υγεία». Προσθέτει: «Εάν η συναλλαγή πραγματοποιήθηκε επανειλημμένα μέσω του Τύπου ή διαδικτυακά, ο δράστης τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών και πρόστιμο».

Ο εκδότης ή ο ιδιοκτήτης ενός μέσου ενημέρωσης θα αντιμετωπίσει επίσης την ποινή της φυλάκισης και οικονομικές κυρώσεις. 

Οι οργανώσεις μας κατανοούν τη σοβαρή απειλή που θέτει η παραπληροφόρηση για την ελληνική κοινωνία και άλλα κράτη σε όλο τον κόσμο. Σε παγκόσμιο επίπεδο, τα διαδικτυακά ψεύδη και οι θεωρίες συνωμοσίας στρεβλώνουν την πραγματικότητα, υπονομεύουν τη δημοκρατία και θέτουν σε κίνδυνο τον αγώνα κατά της πανδημίας Covid-19. Οι εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης, οι μεμονωμένοι πολίτες και οι ίδιες οι κυβερνήσεις πρέπει να διαδραματίσουν ρόλο στην αντιμετώπιση της εξάπλωσης της επιβλαβούς παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο.

Ωστόσο, η ψήφιση αυστηρής νομοθεσίας από τις κυβερνήσεις που παρέχει στις ρυθμιστικές και δικαστικές αρχές την εξουσία να αποφασίζουν για περί αλήθειας ή ψεύδους και να επιβάλλουν τιμωρητικές ποινές και δεν είναι η σωστή απάντηση και θα είχε ως αποτέλεσμα περισσότερο κακό παρά καλό.

Όπως έχουμε δει σε όλο τον κόσμο, η υποκειμενική ερμηνεία τέτοιων νόμων με αόριστη διατύπωση μπορεί να ανοίξει την πόρτα στη λογοκρισία της έγκυρης δημοσιογραφίας.

Τα μέσα ενημέρωσης στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν ήδη απειλές από καταχρηστικές υποθέσεις και ποινές φυλάκισης για συκοφαντική δυσφήμηση. Η ενίσχυση του άρθρου 191 θα δημιουργήσει απλώς έναν ακόμη δρόμο για τους δημοσιογράφους προς την ποινική δίωξη και τη φυλάκιση.

Ακόμη και όταν δεν εφαρμόζεται άμεσα, η πιθανότητα αυτολογοκρισίας βάσει μιας τέτοιας νομοθεσίας είναι τεράστια. Όπως και άλλες παρόμοιες νομοθετικές προτάσεις σε όλο τον κόσμο, η τροπολογία δεν περιέχει σαφή ορισμό των «ψευδών ειδήσεων». Ο όρος ορίζεται διφορούμενα, ευρέως εφαρμόσιμος και ανοικτός σε κακή χρήση.

Ιδιαίτερα προβληματική είναι η επιβολή κυρώσεων σε αναφορές «ικανές να προκαλέσουν ανησυχία» ή που «υπονομεύουν την εμπιστοσύνη του κοινού» στις κρατικές αρχές. Η δημοσιογραφία που ζητά λογοδοσία από την εξουσία, φυσικά και κλονίζει φυσικά του κοινού στην κυβέρνηση, όπως ακριβώς η ερευνητική αναφορά προκαλεί θεμιτή ανησυχία ή θυμό στο κοινό.

Υπό έναν τόσο αόριστα διατυπωμένο νόμο, αυτό το είδος δημοσιογραφίας, που είναι ζωτικής σημασίας, θα μπορούσε να στοχοποιηθεί από πολιτικούς ηγέτες που σκοπεύουν να περιορίσουν την κριτική για τις πολιτικές τους. Τα δημοσιογραφικά σωματεία στην Ελλάδα ορθώς έχουν επικρίνει την τροπολογία, προειδοποιώντας ότι θα μπορούσε να οδηγήσει σε φυλάκιση ή πρόστιμο δημοσιογράφων για αναφορές σε θέματα όπως η πανδημία.

Αντί να βελτιώσει το υπάρχον άρθρο 191 του Αστικού Κώδικα, το οποίο είναι ήδη προβληματικό, η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη θα κάνει ένα σημαντικό βήμα προς τα πίσω εάν τελικά ψηφιστεί αυτός ο νόμος και θα στείλει ένα ανησυχητικό μήνυμα για το κατά πόσον η κυβέρνηση είναι δεσμευμένη προς την ελευθερία των ΜΜΕ. 

Εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρόμοιες σπασμωδικές αντιδράσεις στην αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης κατά τη διάρκεια της πανδημίας επιχειρήθηκαν στη Ρουμανία και τη Βουλγαρία: και οι δύο είτε δέχτηκαν βέτο είτε αποσύρθηκαν μετά από έντονη κριτική από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ.

Η μόνη χώρα που προχώρησε ήταν η Ουγγαρία, η οποία ποινικοποίησε τη διάδοση της παραπληροφόρησης που θεωρείται ότι υπονομεύει τον αγώνα των αρχών ενάντια στον Covid-19 με πρόστιμα και ποινές φυλάκισης.

Καλούμε το ελληνικό υπουργείο Δικαιοσύνης να αποσύρει αμέσως την τροπολογία. Εάν τελικά η κυβέρνηση αποφασίσει να προχωρήσει, καλούμε τους βουλευτές να απορρίψουν την πρόταση.

Σε μια εποχή όπου οι πολιτικοί κατηγορούν όλο και περισσότερο την κριτική δημοσιογραφία ως «ψεύτικες ειδήσεις», σε λάθος χέρια ένας τέτοιος νόμος θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνος.

Το Υπουργείο Δικαιοσύνης θα πρέπει να συναντηθεί με τα συνδικάτα δημοσιογράφων της Ελλάδας και τους διεθνείς οργανισμούς ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης για να ακούσει τις ανησυχίες τους. Τελικά, ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης της παραπληροφόρησης δεν είναι μέσω των κυβερνητικών ρυθμίσεων. Μάλλον, αυτό που χρειάζεται είναι ένας ισχυρός, επαγγελματικός, πλουραλιστικός και ανεξάρτητος τύπος που μπορεί να παρέχει στο κοινό αξιόπιστες πηγές πληροφοριών. Εάν η ελληνική κυβέρνηση είναι σοβαρή για την αντιμετώπιση της διάδοσης ψευδών πληροφοριών, οι πρωτοβουλίες για την προστασία της ασφάλειας των (ερευνητικών) δημοσιογράφων, την ανάπτυξη εκπαίδευσης περί της πληροφόρησης και τη διασφάλιση μιας ισχυρής και ζωντανής αγοράς μέσων ενημέρωσης με υψηλό βαθμό πλουραλισμού είναι πολύ καλύτερα μέρη για να ξεκινήσουν.

Οι συνυπογράφουσες οργανώσεις είναι οι εξής:

• ARTICLE 19
• European Centre for Press and Media Freedom (ECPMF)
• European Federation of Journalists (EFJ)
• Free Press Unlimited (FPU)
• International Press Institute (IPI)
• OBC Transeuropa (OBCT)