Το Κράτος των Σκοπών

Η ακριβοπληρωμένη νίκη της Νέας Δημοκρατίας στις πρόσφατες περιφερειακές και βουλευτικές εκλογές του Μαΐου και του Ιουλίου αντίστοιχα, δημιούργησε απορία σε αρκετά μέσα ενημέρωσης του εξωτερικού. Ακόμη και η καταρρακωμένη δημοσιογραφική αξιοπρέπεια φάνηκε να μην μπορεί να δεχτεί αυτό το γεγονός άκριτα και αμέσως έσπευσε να εκφραστεί μέσα από ΜΜΕ (σε Αμερική, Γερμανία, Γαλλία και Αγγλία) η έκπληξη για το πώς οι Έλληνες εξέλεξαν τους ίδιους ανθρώπους, που χρεωκόπησαν και κατέστρεψαν τη χώρα και όχι τον Αλέξη Τσίπρα και τον Σύριζα, που ουσιαστικά και τυπικά έβγαλε τη χώρα από τα μνημόνια και την επιτροπεία. Η εύκολη διαπίστωση είναι… ότι ο λαός έχει κοντή μνήμη. Μια δεύτερη εκτίμηση είναι… πως ο λαός παρασύρθηκε από την προπαγάνδα, την οποία η διαπλοκή των ελληνικών, αναξιοπρεπών και διεφθαρμένων ΜΜΕ έσπερνε όλα τα χρόνια της διακυβέρνησης του Σύριζα.

Ένα κλασικό παράδειγμα δημοσιογραφίας τύπου Νίκου Χατζηνικολάου και Αλέξη Παπαχελά περιλαμβάνεται στα ερωτήματα περί του σκοπού των μέτρων, που κάθε κόμμα προεκλογικά υπόσχεται, αλλά κυρίως τα ερωτήματα αναφορικά με την κοστολόγηση των μέτρων αυτών. Κατά τις προεκλογικές περιόδους των εκλογών του 2015, οι μόνιμες και «προβοκατόρικες» ερωτήσεις που έθεταν στον Αλέξη Τσίπρα και τα στελέχη του Σύριζα ήταν… ποιος είναι ο σκοπός των εξαγγελιών και το πόσο κοστολογημένα είναι τα μέτρα. Στις πρόσφατες όμως εκλογές δεν ακούστηκε, δεν αρθρώθηκε, δεν υπονοήθηκε ή υπαινίχθηκε ούτε καν ως ψίθυρος έστω και ένα ερώτημα τέτοιου τύπου. Με αοριστίες και ασυναρτησίες γέμισε ο ραδιοφωνικός και τηλεοπτικός χρόνος, ενώ ο έντυπος Τύπος κατακλύστηκε με λιβελλογραφήματα και συκοφαντίες, όλα μέρος του αντι-Σύριζα παραληρήματος. Με τέτοιες πρακτικές του «ψηφίστε μας και μετά βλέπουμε», χωρίς σχέδιο και χωρίς σκοπό και φυσικά με αρκετά εκατομμύρια, βγήκε ο «μπούφος της Ντόρας» περιφερειάρχης και ο «γόνος της Μαρίκας» πρωθυπουργός.

Εάν η ελληνική δημοσιογραφία δεν ήταν στην πλειοψηφία της διεφθαρμένη και υποκινούμενη, θα μπορούσαν τέτοια ερωτήματα, κυρίως για τους σκοπούς και τους στόχους κάθε κόμματος που διεκδικεί να κυβερνήσει, να έχουν κάποιο νόημα. Αλλά μια ερώτηση για το τι σκοπούς έχει η ΝΔ θα ήταν και άσκοπη, διότι όντως δεν έχει σχέδιο διακυβέρνησης. Είναι κόμμα ειδικού σκοπού, με ιδιοτελείς και αντικοινωνικούς σχεδιασμούς, οι οποίοι δεν πηγάζουν καν από την ηγεσία αλλά από τους χρηματοδότες, που οδήγησαν τη ΝΔ, τα τέκνα του Κώστα Σημίτη και του Γιώργου Καρατζαφέρη στην κυβέρνηση. Δεν μπορούμε επ’ ουδενί να μιλάμε για μεταμνημονιακό όραμα και για κοινωνική ευημερία ή έστω για αποκατάσταση αδικιών και κοινωνική δικαιοσύνη. Η επικοινωνία, που τους παρέχουν τα υβρίδια δημοσιογραφίας και πολιτικής, αρκεί στο να ευδοκιμούν στο εφήμερο περιβάλλον του κοινωνικού παρασιτισμού που αναπτύσσεται.

Πέρα όμως από το κομματικό κράτος ειδικού σκοπού που διαμορφώνει η «τσ’ αντρικής σχολής Σαμαρά» σε συνεργασία με μια (συγκεκριμένη) τραπεζική, επιχειρηματική, μιντιακή και ακαδημαϊκή δήθεν ελίτ, υπάρχει και το ύψιστο αγαθό της πολιτικής και ηθικής κοινωνίας κατά τον Κάντ. Είναι μία κοινωνία έλλογων όντων και όχι μπούφων, οι οποίοι αγόρασαν πτυχία, για να κομπάζουν οι μανάδες τους. Είναι μια κοινωνία, που δε θέλει πτυχία και περγαμηνές. Αντίθετα, είναι μια κοινωνία, που θέλει μια προσπάθεια λογική. Μια προσπάθεια με όραμα, με συλλογική συνείδηση και συναίσθηση. Και το πιο σημαντικό… με στόχο και σκοπό αναπτύσσοντας ταυτόχρονα και τα μέσα προς επίτευξή τους.

Το 1785 δημοσιεύεται, ίσως ένα από τα πιο σημαντικά βιβλία της παγκόσμιας φιλοσοφίας, «Τα Θεμέλια της Μεταφυσικής των Ηθών» του Iμμάνουελ Καντ. Στο έργο αυτό ο Καντ διατυπώνει τη θέση ότι, όταν κάθε έλλογο όν θεωρεί ότι είναι καθολικός νομοθέτης, τότε μπορεί να υπάρξει το Κράτος των Σκοπών. Με άλλα λόγια, ο Καντ θεωρεί, ότι η συστηματική σύνδεση και συνένωση έλλογων όντων μέσα από κοινούς νόμους δημιουργεί το κράτος των σκοπών, δηλαδή τη συστηματική ένωση των σκοπών σε ένα σύνολο. Μια τέτοια κοινωνία, με έλλογα και ηθικά υποκείμενα, προσδιορίζει και δομεί τον ύψιστο ηθικό νόμο, που συνταυτίζει το σκοπό με τα μέσα, υπό μια όμως προϋπόθεση. Να τηρεί την κατηγορική προσταγή ή αλλιώς την προσταγή της ηθικής. ( Η κατηγορική προσταγή είναι η ανάγκη να συμμορφώνεται ο καθένας με την καθαρή καθολικότητα του νόμου, ή όπως αναφέρει ο Antony Kenny, «υπάρχει μία μόνο κατηγορική προσταγή, και είναι η εξής: Πράττε μόνο βάσει εκείνης της αρχής, διά της οποίας μπορείς ταυτόχρονα να θέλεις να καταστεί αυτή καθολικός νόμος» Kenny, Anthony 2005, σελ. 262-264).

Για τον Καντ λοιπόν η ανθρώπινη ιδιότητα αντιμετωπίζεται ως αυτοσκοπός, ώστε να διασφαλίζεται η δυνατότητα κάθε ατόμου, να θέτει ελεύθερα σκοπούς και φυσικά να προωθείται η πραγμάτωσή τους. Πέρα όμως από τα θεωρητικά και φιλοσοφικά ζητήματα που καλύπτει η ηθική φιλοσοφία του Καντ αναφορικά με το κράτος των σκοπών, και για να γίνει κατανοητός ο ρόλος μιας τέτοιας θέσης, ας δούμε σε πρακτικό επίπεδο κυρίως τα στοιχεία αυτής της κοινωνίας. Σύμφωνα με έναν από τους συστηματικότερους μελετητές του Καντ, τον Αμερικανό καθηγητή φιλοσοφίας Paul Guyer, το κράτος των σκοπών αποτελείται από τον αρχηγό, τα μέλη και τους ατομικούς σκοπούς κάθε μέλους. Τα μέλη, ως έλλογα όντα, συνδέονται μεταξύ τους με μια συμφωνία, ένα «συμβόλαιο», με το οποίο αποδέχονται τους κοινούς νόμους, που οι ίδιοι νομοθετούν. Ο «αρχηγός» είναι και αυτός νομοθέτης, αλλά δεν υπόκειται στην αντικειμενικότητα των νόμων. Τέλος, οι ατομικοί σκοποί των μελών είναι το αποτέλεσμα μιας διαύγασης, κατά την οποία έχουν αφαιρεθεί οι μεταξύ τους διαφορές. Δημιουργείται έτσι μια καθολικότητα ως προς τους σκοπούς, που θέτουν, υπηρετούν και προωθούν στην κοινωνία.

Το κράτος των σκοπών του Καντ ενέπνευσε τον ρεπουμπλικανισμό (όπως και ο Rousseau) και στην ουσία διαμόρφωσε τις συνθήκες ανάπτυξης του δυτικού πολιτικού συστήματος. Όσο και να προσπαθεί η δύση, να ενσταλάξει την ηθική στις ατομικότητες των αναπτυγμένων πολιτικά κρατών, πάντα ελλοχεύει η εντροπία σε ένα σύστημα, που δομείται μέσα από αναγκαιότητες και τελεολογικούς ορισμούς. Στο ερώτημα, εάν μπορεί να πετύχει το κράτος των σκοπών, δεν έχουμε παρά να ανατρέξουμε ιστορικά από τις Συρακούσες του 4 ου αιώνα π.Χ. και την Ρωμαϊκή πολιτική Ιστορία του 1 ου αιώνα, τις μεσαιωνικές ιταλικές πόλεις-κράτη και τη φεουδαρχική Ευρώπη μέχρι την αποικιοκρατία και τους σύγχρονους ιμπεριαλισμούς και οικονομικούς εξαναγκασμούς. Το σύγχρονο κράτος των καντιανών σκοπών είναι μια εκφυλισμένη καρικατούρα, που έχει καταντήσει να είναι κράτος των σκοπιμοτήτων, το οποίο έφερε τα τελευταία χρόνια στην εξουσία παλιάτσους σε σχεδόν ολόκληρη τη δυτική πολιτική σκηνή. Στο όνομα λοιπόν ελευθεριών, ασφάλειας, ανάπτυξης, προόδου και άλλων διαφόρων εννοιών, που υποκριτικά χρησιμοποιεί μια trash και decadence χυδαία νεοφιλελεύθερη νέα δεξιά στην Ελλάδα, προβάλει ως κάτι κανονικό και φυσιολογικό τη γενικότερη αλλοτρίωση και υποτίμηση καθετί, που ανάγεται στην ουσία και την καθολικότητα, καθετί που εξυψώνει το συλλογικό και κοινωνικό. Ίσως και ο Καντ να μην μπορούσε να ξεφύγει από τις επιδράσεις του πιετισμού και του πουριτανισμού της εποχής του, και να προσπαθούσε να αναγάγει την ατομική ευσέβεια σε μια πολιτική ουτοπία της καθολικότητας, που διαχρονικά έχει ανάγκη κάθε ηθική και πολιτική κοινότητα.

Δεν πρέπει επομένως, να απορούμε και να πέφτουμε από τα σύννεφα, για το πώς έχουν έρθει στην εξουσία, άτομα σαν τον Macron, τη May, τον Johnson, τον Μητσοτάκη, τον Orban, τον Salvini ή τον Σαμαρά. Όταν αποδομείται σιγά σιγά η κοινωνία, ταυτόχρονα αποδομείται και κάθε κοινωνική τάξη ξεχωριστά. Γεγονός που καθιστά δυνατό, το να ξεπηδούν «κοινωνικά υβρίδια», τα οποία αυτονομούνται και εξυπηρετούν κάθε φορά διαφορετικές σκοπιμότητες. Δεν έχουν καμιά ιδεολογία, καμιά αξιοπρέπεια, καμιά ηθική υπόσταση, και δεν ανήκουν σε κάποια τάξη. Ούτε όμως έχουν και κάποιο σκοπό, ο οποίος να μπορεί να ανάγει την ατομικότητά τους σε κάτι συλλογικό. Λειτουργούν με γνώμονα το εφήμερο και το παρασιτικό. Υπηρετούν όποιον τους δώσει περισσότερα (χρήματα, προνόμια, εξουσίες κτλ.). Αυτό μπορεί να είναι και η νέα προπαγάνδα της καπιταλιστικής ζωής. Όσο πιο trash και decadence είσαι και φαίνεσαι τόσο πιο κοντά και πιο ψηλά (στην ΝΔ) μπορείς να φτάσεις. Αυτός είναι ο σκοπός… με μούσια ή χωρίς.

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr