Το Κουτί της Πανδώρας και… ο μύθος της «απρόθυμης γυναίκας»

O μύθος της Πανδώρας, μια ιστορία ανταγωνισμού μεταξύ ανθρώπων και θεών ξεκινά από τον ανταγωνισμό του Δία και του Προμηθέα. Ο Προμηθέας, που θεωρείται ο προστάτης του ανθρώπινου είδους, προκειμένου να βοηθήσει τους ανθρώπους, τους προσφέρει ένα θείο δώρο: την φωτιά. Η φωτιά αντιπροσωπεύει την πρόοδο, την ευημερία, την καλυτέρευση της ζωής. Ο άνθρωπος με την σκληρή δουλειά του καταφέρνει να έρθει πιο κοντά στην ανεξαρτησία του, να νικήσει την φύση που τον θέλει μίζερο και καθυποταγμένο.

Ο Δίας φυσικά θεώρησε ότι αυτή η πράξη αποτελεί μεγάλη προσβολή προς τους θεούς. Τον φοβίζει το που μπορεί να φτάσουν οι άνθρωποι με την θέληση και την εργατικότητά τους και αποφασίζει να τους τιμωρήσει, να τους δείξει ότι θα είναι πάντα μικροί ευάλωτοι και ανίσχυροι. Διατάζει λοιπόν τον Ήφαιστο να φτιάξει από χώμα και νερό το ομοίωμα ενός ντροπαλού κοριτσιού, η Αθηνά την στολίζει με τα πιο όμορφα και λαμπερά ρούχα και η Αφροδίτη την κάνει την πιο ποθητή. Ο Ερμής έβαλε μέσα στην κοπέλα ξεδιαντροπιά και δολιότητα και την ονόμασε Πανδώρα γιατί ήταν ”δώρο” όλων των θεών προς τους ανθρώπους. Ήταν πανέμορφη, στολισμένη, χάρμα οφθαλμών, ούτε οι θεοί δεν μπορούσαν να της αντισταθούν. Εντολή της ήταν να αποπλανήσει τους ανθρώπους. Είναι μια γυναίκα-μηχανή που φτιάχτηκε για εκδίκηση. Μια γυναίκα-παγίδα που φτιάχτηκε από έναν άντρα για να εκδικηθεί άλλους άντρες. Αυτή ήταν η πρώτη γυναίκα, από αυτήν κατάγονται όλες οι γυναίκες αφού μέχρι τότε υπήρχαν μόνο άντρες.

Η κούκλα αυτή είχε μόνο μια εντολή: να φέρει την δυστυχία στους ανθρώπους. Πως θα το κατάφερνε αυτό; Μα με το κουτί που της έδωσε ο Δίας. Διαβάζοντας τον αρχικό μύθο του Ησίοδου δε γίνεται ξεκάθαρο αν ο Δίας έδωσε στην Πανδώρα ένα κουτί ή πυθάρι ή γενικά αν η κοπέλα κρατούσε κάτι στα χέρια της. Στην Ελλάδα έχει καθιερωθεί η αναφορά στο “κουτί” και όχι στο πιθάρι της Πανδώρας και η αιτία είναι η επανεισαγωγή της αρχαίας γραμματείας από το εξωτερικό και η καθιέρωση της λέξης “κουτί” σε όλες τις άλλες γλώσσες από τις οποίες έγινε και η μετάφραση στα νέα ελληνικά.

To δώρο αυτό δίνεται στον αδερφό του Προμηθέα, στον Επιμηθέα τον απερίσκεπτο. Μαγεμένος από την ομορφιά της, τρελαμένος από πόθο, ξεχνάει την συμβουλή του αδερφού του να μη δεχτεί κανένα δώρο από τον Δία και την παίρνει για γυναίκα του. Ο Δίας του ζητάει μόνο να την κρατήσει για πάντα κρυμμένη στο σπίτι του.

Η πανουργία του Δία είχε αποτέλεσμα. Οι άνθρωποι (μόνο άντρες μέχρι εκείνη τη στιγμή όπως είπαμε) που μέχρι τότε ζούσαν στη γη χωρίς δυστυχία, χωρίς κόπους και χωρίς αρρώστιες γνώρισαν τον πόνο, τις κακουχίες και όλες τις συμφορές. Στον μύθο δεν είναι ακριβώς ξεκάθαρο το πως ακριβώς έγινε αυτό. Κάποια στιγμή η Πανδώρα άνοιξε αυτό το δοχείο και απλώθηκαν παντού όλες οι δυστυχίες, εκτός από την ελπίδα η οποία έμεινε μέσα στο δοχείο. Έτσι, εξαιτίας της γυναικείας περιέργειας οι άνθρωποι γνώρισαν τις αρρώστιες και τον θάνατο, που δεν υπήρχε μέχρι τότε. Με τον θάνατο ολοκληρώθηκε ο χωρισμός μεταξύ των ανθρώπων και των αθάνατων θεών.

Σύμφωνα με θεωρίες πάνω στον μύθο, το κουτί της Πανδώρας δεν ήταν κάποιο αντικείμενο αλλά ήταν η ίδια. ήταν το γεννητικό της όργανο, αυτό που θα έφερνε την καταστροφή στους ανθρώπους αλλά παράλληλα έκρυβε μέσα του και την ελπίδα. Η ίδια η Πανδώρα, το σώμα της και η σεξουαλικότητά της ήταν το όπλο του Δία, αυτά έπρεπε να μείνουν κλεισμένα σε ένα σπίτι και να ανήκουν σε έναν άνδρα. H σεξουαλικότητά της ήταν που έπρεπε να παραμείνει μυστική, κλειστή, απομονωμένη. Αυτές τις εντολές είχε πάρει και η ίδια από τον Δία, να χρησιμοποιήσει το σώμα της για να ξεγελάσει τους ανθρώπους αλλά να μην το χρησιμοποιήσει ποτέ για δική της ευχαρίστηση ή για οποιονδήποτε δικό της σκοπό. Όταν η Πανδώρα πήρε τον έλεγχο του σώματός της, τότε ήρθε η καταστροφή του ανθρώπου. Η ελπίδα που έμεινε μέσα στο κουτί, δεν είναι τίποτε άλλο παρά η αναπαραγωγή, η πατριαρχική αντίληψη που θέλει την γυναίκα φορέα όλων των συμφορών (βλέπε την Εύα που παραπλάνησε τον Αδάμ και εξαιτίας της οι άνθρωποι χάσανε για πάντα τον παράδεισο) αλλά που χωρίς αυτή δεν υπάρχει συνέχιση του ανθρώπινου είδους.

Aντιλήψεις γνώριμες για μας και στο σήμερα, με εξουσίες που προσπαθούν να ελέγξουν τα γυναικεία σώματα σε πολλές γωνιές του πλανήτη. Άντρες σε θέσεις εξουσίας να αποφασίζουν για τα γυναικεία σώματα, να γκρεμίζουν κεκτημένα δικαιώματα δεκαετιών, δείχνοντας μας πως τελικά τίποτα δεν είναι δεδομένο, πως η μάχη γα την ισότητα και την αξιοπρέπεια δεν τελειώνει ποτέ. Και είναι μάχη που πρέπει να δώσουν και άντρες και γυναίκες μαζί.

Κόντρα λοιπόν σε κάθε Μητσοτάκη που δεν μπορεί να βρει γυναίκες πρόθυμες να συμμετέχουν στα κοινά, πρόθυμες να αναλάβουν θέσεις εξουσίας, κόντρα στη νοοτροπία που θέλει τις γυναίκες στολισμένες, φτιαγμένες στην πένα και καλοντυμένες να κάθονται στη σειρούλα βλέποντας τους άντρες τους να αναλαμβάνουν θέσεις ευθύνης για να σώσουν τη χώρα, γυναίκες που κόντρα σε όλα, κόντρα σε μια κοινωνία που τις θεωρεί λίγες, που ακόμα χωρίζει τις δουλειές σε αντρικές (σοβαρές και ζόρικες) και γυναικείες, που τις κρίνει στο δίπολο όμορφες-άσχημες, παντρεμένες-αστεφάνωτες, παίρνουν τον έλεγχο της ζωής τους, παλεύουν για να μπορούν να στέκονται μόνες τους, ελεύθερες, έτσι όπως γουστάρει η κάθε μια.

* Η Νικολέτα Μπίθα είναι δημοσιογράφος

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr