Κορονοϊός και δημόσιος χώρος

Η πανδημία του κορονοϊού συνιστά μια κρίση, μια κρίσιμη κατάσταση. Οπως όλες οι κρίσιμες καταστάσεις συγχρονίζει τις έγνοιες και την καθημερινότητα όλων μας. Συγχρονίζει αυτιά και μάτια με τη φωνή των ιθυνόντων και των υπευθύνων για τη διαχείρισή της. Καθημερινά μιλάμε γι’ αυτό με το αυτί και τα μάτια στα νέα, εκτός και, κυρίως, εντός συνόρων. Παρεπόμενα. η υψηλή τηλεθέαση, ιδιαίτερα των εκπομπών για το ζήτημα, και, βεβαίως, η καθημερινή αναμονή του 70% και βάλε των Ελλήνων, σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, να ακούσει τον καθηγητή Σ. Τσιόδρα.

Η καθήλωση στο παρόν

Ως κριτική κατάσταση, η πανδημία έχει δύο ιδιαιτερότητες. Κατ’ αρχάς το εύρος, δεν αφορά μία χώρα, είναι πλανητική. Υπό το πρίσμα αυτό βλέπουμε αλλιώς τα πράγματα. Δεν υπάρχει ένας ορατός εχθρός για να στραφούμε εναντίον του. Ετσι, μπορεί να πάρει τις διαστάσεις που του δίνουμε, να τον παρουσιάσουμε όπως θέλουμε και να δικαιολογήσουμε όσα κάνουμε. Αόρατος, ύπουλος.

Γίνεται βέβαια ορατός όταν αναφερόμαστε σε γείτονες που υποφέρουν, η Ιταλία, η Ισπανία και, ενδεχόμενα, η Τουρκία – επίσημα οι δείκτες είναι ανάλογοι με τους δικούς μας. Η δυσχέρεια των γειτόνων λειτουργεί και χρησιμοποιείται συγκριτικά υπέρ μας, πιστώνεται στους ειδικούς, στην κυβέρνηση, στον πρωθυπουργό.

Κατά δεύτερον τις συνέπειες. Αυτές είναι δύο ειδών. Στις κρίσιμες καταστάσεις (εξεγέρσεις, συρράξεις, πολιτικές, οικονομικές κρίσεις…) οι πολίτες βγαίνουν συνήθως έξω, στον δημόσιο χώρο, εκφράζονται. Ανάλογα με το είδος της κρίσης στρέφονται εναντίον του «εχθρού». Τώρα, με εξαίρεση κάποιες ομάδες, τους ανθρώπους της Υγείας κατά πρώτον, μένουμε σπίτι. Δεν ψάχνουμε τον αόρατο εχθρό, θέλουμε να μη μας βρει.

Η δεύτερη συνέπεια αφορά τον τρόπο που σκεφτόμαστε. Σε πολλές κρίσεις, κυρίως πολιτικές, στρεφόμαστε στο μέλλον. Ολα φαίνονται δυνατά, γινόμαστε οραματιστές. Στην πανδημία συμβαίνει το αντίθετο. Στρεφόμαστε στους εαυτούς μας, στο παρόν. Ζούμε στον ρυθμό της διασποράς του ιού και των απωλειών που επιφέρει. Στον ρυθμό τού μη μας βρει το κακό, να περάσει και βλέπουμε.

Να μην ακρωτηριαστεί ο δημόσιος χώρος

Στους μεγάλους κινδύνους τείνουμε να παραιτηθούμε από σχέδια και όνειρα. Η στροφή στο παρόν αποτυπώνεται σε στάσεις και αντιλήψεις. Σε φοβίες, είτε τις καλλιεργεί ο επίσημος λόγος είτε όχι. Μένουμε σπίτι, αλλά σύμφωνα με έρευνες πολύ περισσότεροι από τους μισούς συμπατριώτες μας φοβούνται ότι θα πέσουν θύμα του κορονοϊού. Η δυσπιστία για τους άλλους είναι χαραγμένη σε βλέμματα όταν διασταυρωνόμαστε στον δρόμο, ωσάν ο άλλος να είναι πρόξενος του κακού. Ακόμη και μεταξύ φίλων δυο φευγαλέες κουβέντες από μακριά.

Παρεπόμενο της στάσης αυτής είναι η απόσυρση από τον δημόσιο χώρο, η αποδυνάμωση του δημόσιου διαλόγου. Ολα αυτά συνοψίζονται στη φράση «δεν είναι για τώρα» με την οποία ακυρώνεται κάθε επιχείρημα για το παρόν και το μέλλον. Κατανοητό εφόσον προέχει η «σωτηρία από τον αόρατο εχθρό», το «να κερδίσουμε χρόνο». Αλλά και προβληματικό έως επικίνδυνο εφόσον εξοβελίζεται ο λόγος ο ίδιος, η ανταλλαγή, πόσο μάλλον το διαφορετικό, η υποψία κριτικής.

Αυτή η κατάσταση δικαιολογεί λόγους και στάσεις όπως η ανεκτικότητα στη συμπεριφορά του υφυπουργού Πολιτικής Προστασίας ο οποίος εμφανίζεται περίπου ως ιεροεξεταστής. Ή ακόμη η αποσιώπηση της μάλλον ατυχούς διατύπωσης του πρωθυπουργού στο υπουργικό συμβούλιο της 24ης Μαρτίου με την οποία δικαιολόγησε τη λήψη περιοριστικών μέτρων: «Μέχρι στιγμής, πρέπει να αναφέρω ότι η συντριπτική πλειοψηφία της κοινωνίας είχε ανταποκριθεί στο μήνυμα αυτό και πριν πάρουμε τα τελικά περιοριστικά μέτρα τα οποία ανακοινώθηκαν τη Δευτέρα. Τα οποία, τα πήραμε ακριβώς για να μπορέσουμε να συνετίσουμε αυτούς τους λίγους οι οποίοι αποφάσισαν με δική τους πρωτοβουλία να μη σεβαστούν την παρότρυνσή μας».

Να περάσει η πανδημία αλλά χωρίς να ακρωτηριαστεί περαιτέρω ο δημόσιος χώρος, η δημοκρατία. Να περάσει αλλά με το βλέμμα στο αύριο. Αυτό σημαίνει πρόληψη, ώστε τέτοια φαινόμενα να μην ξανασυμβούν. Κι αν ξανασυμβούν, μια και δεν είναι πάντα στο χέρι μας, να μη φτάσουμε σε ανάλογες καταστάσεις που τελικά δυναμιτίζουν τα θεμέλια της κοινωνικής μας ύπαρξης. Ευχή ίσως χωρίς αντίκρισμα εφόσον τέτοιες καταστάσεις προσφέρονται για τη μέγιστη δυνατή πολιτική αξιοποίηση.

*Ο Παντελής Κυπριανός είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών

Πηγή: Η Εφημερίδα των Συντακτών

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr