Κέρδη και όλεθρος στο Ελντοράντο του Αμαζονίου

Από την αναζήτηση της χαμένης «πόλης του χρυσού» από τους Ισπανούς κατακτητές, η απληστία των οποίων για ανεξάντλητα πλούτη οδήγησε σε τεράστια εγκλήματα κατά των αυτόχθονων πληθυσμών, έως τη σημερινή εκμετάλλευση των δασών και των ιθαγενών του Αμαζονίου κοινός παράγοντας είναι η καταστροφή και η αισχροκέρδεια στο ελντοράντο της φύσης.

Στην πρόσφατη ιστορία η οικονομική «αξιοποίηση» του τροπικού δάσους του Αμαζονίου, του μεγαλύτερου στον κόσμο, αποτέλεσε προτεραιότητα όλων των κρατών στα οποία εκτείνεται.

Από τα μέσα της δεκαετίας του ’40 κατασκευάστηκε σημαντικός αριθμός των λεγόμενων «δρόμων διείσδυσης» –το όνομα τα λέει όλα– στα κατοικημένα υψίπεδα της Κολομβίας, του Εκουαδόρ, του Περού και της Βολιβίας προς διευκόλυνση των δραστηριοτήτων της άντλησης πετρελαίου αλλά και της υλοτομίας. Η εκμετάλλευση της περιοχής περιλάμβανε επίσης το εμπόριο ποταμίσιων ψαριών καθώς και των ζώων που εκτρέφονται στα τροπικά δάση. Από τη δεκαετία του ’80 προστέθηκε και η λαθραία παραγόμενη κοκαΐνη.

Ολα αυτά οδήγησαν πολλάκις σε εκτοπισμούς αυτόχθονων πληθυσμών, οι οποίοι υποχρεώθηκαν να μετακινηθούν σε νέες περιοχές με ή χωρίς τη βοήθεια των αρχών.

Η καταστροφή των τροπικών δασών 

Από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 έως σήμερα έχουν καταστραφεί πάνω από 750.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα του τροπικού δάσους του Αμαζονίου. Εκεί εντοπίζεται περισσότερο από 50% της συνολικής αποψίλωσης τροπικών δασών στον κόσμο. Η καταστροφή τους συνεπάγεται την απελευθέρωση άνθρακα στην ατμόσφαιρα, γεγονός που επιταχύνει τον ρυθμό της κλιματικής αλλαγής.

Σήμερα, η καταστροφή στο ελντοράντο της φύσης προκαλείται από τουλάχιστον τέσσερις δραστηριότητες:

01 Καλλιέργειες και κτηνοτροφία

Ιστορικά η λεγόμενη «γεωργία αυτοσυντήρησης» αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα στην αποψίλωση του Αμαζονίου. Η αγροτική παραγωγή μικρής κλίμακας ενθαρρύνθηκε από κυβερνητικά προγράμματα με σκοπό τον εποικισμό παρθένων εδαφών, τα οποία οδήγησαν σε σημαντικές περιβαλλοντικές συνέπειες ενώ συχνά δεν πετύχαιναν τους αναπτυξιακούς στόχους τους.

Από τα μέσα του 20ού αιώνα έδωσε τη θέση της στη βιομηχανική και την αγροτική παραγωγή μεγάλης κλίμακας. Από το 2000 και μετά τα τρία τέταρτα της συνολικής αποψίλωσης του Αμαζονίου οφείλονταν στην εκτροφή βοοειδών.

02 Ανεξέλεγκτη αλιεία

Σε πολλές περιοχές του Αμαζονίου τεράστιες βιομηχανικές μηχανότρατες μαζεύουν ολόκληρα κοπάδια ψαριών τα οποία διοχετεύονται στην αγορά, στο πλαίσιο μιας ξεκάθαρα μη βιώσιμης εκμετάλλευσης του οικοσυστήματος 

03 Λαθρεμπόριο άγριων ζώων και φυτών

Λαθροθήρες, που συχνά έρχονται από το εξωτερικό, διοχετεύουν στη μαύρη αγορά διάφορα σπάνια φυτά και ζώα τα οποία πωλούνται ως κατοικίδια, τρόφιμα ή φάρμακα. Τις περισσότερες φορές οι χώρες προέλευσης απολαμβάνουν μηδενικό μερίδιο επί των τεράστιων κερδών. Αυτό που τους μένει είναι η δραματική μείωση των άγριων ζώων, τα οποία συχνά πλήττονται ήδη –εκτός από το κυνήγι– και από την καταστροφή των φυσικών τους βιότοπων.

04 Εξορύξεις, εξορύξεις, εξορύξεις

Από αργίλιο και σίδηρο έως χρυσό, διαμάντια, σμαράγδια και πετρέλαιο αναζητούν οι διεθνείς εταιρείες εξόρυξης που δραστηριοποιούνται στα δάση του Αμαζονίου, περιφρονώντας πλήρως τις σοβαρές περιβαλλοντικές συνέπειες και την ταραχή που προκαλούν στους αυτόχθονες πληθυσμούς. Ψάρια πεθαίνουν από τα χημικά που καταλήγουν στα νερά του Αμαζονίου και τα εδάφη μολύνονται ανεπανόρθωτα. Οι εξορυκτικές δραστηριότητες συχνά επιβάλλουν την κατασκευή δρόμων σε απομακρυσμένες περιοχές, οι οποίοι παρέχουν στους υλοτόμους, τους κτηνοτρόφους και τους λαθροκυνηγούς πρόσβαση σε εδάφη που μέχρι πρότινος ήταν απρόσιτα. Παρότι οι εξορυκτικές εταιρείες συχνά διατυμπανίζουν τις πρωτοβουλίες αναδάσωσης που αναλαμβάνουν, η μετατροπή τόπων εξόρυξης σε τροπικά δάση είναι στην ουσία ουτοπική. Μεγάλο τμήμα του πρωταρχικού οικοσυστήματος έχει χαθεί ανεπιστρεπτί.

Ανησυχία από την εκλογή Μπολσονάρο

¨Ηδη από την προεκλογική του εκστρατεία ο νέος, ακροδεξιός πρόεδρος της Βραζιλίας Ζαΐρ Μπολσονάρο διακήρυττε ότι θα άνοιγε τον δρόμο της άμετρης εκμετάλλευσης του πλούτου του Αμαζονίου. Τα σενάρια επέκτασης της βιομηχανικής γεωργίας στα εδάφη των ιθαγενών, κατασκευής έργων υποδομής όπως δρόμοι και φράγματα και αδειοδότησης των εταιρειών εξόρυξης για εκμετάλλευση της δημόσιας γης έχουν προκαλέσει ανησυχία τόσο στους αυτόχθονες πληθυσμούς όσο και στους ακτιβιστές για τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι οποίοι φοβούνται ότι η καταστροφική για το περιβάλλον εκμετάλλευση του Αμαζονίου θα συνοδευτεί από σημαντική άνοδο των βίαιων συγκρούσεων για εδαφικές διεκδικήσεις