Κατερίνα Γώγου – Η ποίηση της οργής

H Kατερίνα Γώγου, η “οργισμένη ποιήτρια των Εξαρχείων”, όπως την έχουν αποκαλέσει αρκετοί, γεννήθηκε σαν σήμερα, την 1η Ιουνίου του 1940 στην Αθήνα. Ξεκίνησε την καριέρα της ως ηθοποιός και αργότερα στράφηκε στην ποίηση. Οι στίχοι της μιλάνε για τους ανθρώπους, τους φίλους, την εκμετάλλευση, τα αδιέξοδα, τους χαμένους αγώνες. Αντισυμβατική και επαναστάτρια, χαμένη στους προσωπικούς της δαίμονες, αλλά πάντα ελεύθερη, η Κατερίνα Γώγου άφησε πίσω της μια σειρά ποιημάτων που έχουν γίνει τραγούδια, συνθήματα στους τοίχους, έχουν εμπνεύσει και συνεχίζουν να μας συγκινούν. Η γλώσσα της υπήρξε σκληρή και καταγγελτική, ενώ το αίσθημα οργής δεν έπαψε ποτέ να συντροφεύει τις λέξεις της. 

Η Κατερίνα Γώγου έπαιξε από μικρή ηλικία σε παιδικούς θεατρικούς θιάσους, ενώ σε ηλικία μόλις 12 ετών εμφανίστηκε για πρώτη φορά στον κινηματογράφο, στο έργο του Αλέκου Σακελλάριου, «Ο Άλλος». Το 1977, η Κατερίνα κέρδισε το βραβείο ερμηνείας Α΄ Γυναικείου Ρόλου στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για το ρόλο της στην ταινία «Βαρύ Πεπόνι». Λίγα χρόνια μετά, αφοσιώθηκε αποκλειστικά στην ποίηση. 

“Εμένα οι φίλοι μου είναι μαύρα πουλιά
που κάνουν τραμπάλα στις ταράτσες ετοιμόρροπων σπιτιών
Εξάρχεια Πατήσια Μεταξουργείο Μετς.
Κάνουν ό,τι λάχει.

Πλασιέ τσελεμεντέδων και εγκυκλοπαιδειών
φτιάχνουν δρόμους και ενώνουν ερήμους
διερμηνείς σε καμπαρέ της Ζήνωνος
επαγγελματίες επαναστάτες
παλιά τους στρίμωξαν και τα κατέβασαν
τώρα παίρνουν χάπια και οινόπνευμα να κοιμηθούν
αλλά βλέπουν όνειρα και δεν κοιμούνται.
Εμένα οι φίλες μου είναι σύρματα τεντωμένα
στις ταράτσες παλιών σπιτιών
Εξάρχεια Βικτώρια Κουκάκι Γκύζη.
Πάνω τους έχετε καρφώσει εκατομμύρια σιδερένια μανταλάκια
τις ενοχές σας αποφάσεις συνεδρίων δανεικά φουστάνια
σημάδια από καύτρες περίεργες ημικρανίες
απειλητικές σιωπές κολπίτιδες
ερωτεύονται ομοφυλόφιλους
τριχομονάδες καθυστέρηση
το τηλέφωνο το τηλέφωνο το τηλέφωνο
σπασμένα γυαλιά το ασθενοφόρο κανείς.
Κάνουν ό,τι λάχει.
Ταξιδεύουν οι φίλοι μου
γιατί δεν τους αφήσατε σπιθαμή για σπιθαμή.
Όλοι οι φίλοι μου ζωγραφίζουνε με μαύρο χρώμα
γιατί τους ρημάξατε το κόκκινο
γράφουνε σε συνθηματική γλώσσα
γιατί η δική σας μόνο για γλύψιμο κάνει.
Οι φίλοι μου είναι μαύρα πουλιά και σύρματα
στα χέρια σας. Στο λαιμό σας.
Οι φίλοι μου… “. 

Η Κατερίνα Γώγου υπηρέτησε την επαναστατική, στρατευμένη ποίηση. Τα ποιήματά της αποτελούν κραυγές διαμαρτυρίας σε έναν κόσμο που ασφυκτικά δένει τους ανθρώπους του και τους σκλαβώνει. Στο μυαλό είναι ο στόχος, μας θυμίζει. 

“Καμιά φορά ανοίγει η πόρτα σίγα σιγά και μπαίνεις.
Φοράς άσπρο κάτασπρο κουστούμι και λινά παπούτσια. Σκύβεις βάζεις στοργικά στη χούφτα μου
72 φράγκα και φεύγεις.
Έχω μείνει στη θέση που μ’ άφησες
για να με ξαναβρεις.
Όμως πρέπει νά ‘χει περάσει πολύς καιρός
γιατί τα νύχια μου μακρύνανε
κι οι φίλοι (μου) με φοβούνται.
Κάθε μέρα μαγειρεύω πατάτες
έχω χάσει την φαντασία μου
κι όταν ακούω «Κατερίνα» τρομάζω.
Νομίζω πως πρέπει να καταδώσω κάποιον.
Έχω φυλάξει κάτι αποκόμματα με κάποιον
που λέγανε πως είσαι συ.
Ξέρω πως λένε ψέματα οι εφημερίδες,
γιατί γράψανε πως σου ρίξανε στα πόδια.
Ξέρω πως ποτέ δε σημαδεύουνε στα πόδια.
Στο μυαλό είναι ο Στόχος,
το νου σου ε;”  

Οι ποιητικές συλλογές που εξέδωσε ήταν: “Τρία Κλικ Αριστερά” (1978), “Ιδιώνυμο” (1980), “Το ξύλινο παλτό” (1982) , “Απόντες” (1986), και “Ο μήνας των παγωμένων σταφυλιών” (1988). Οι στίχοι της αποκαλύπτον τα προσωπικά της αδιέξοδα και την εσωτερική αγωνία που τη βασάνιζε, αφήνουν ωστόσο πάντοτε ένα μήνυμα ελπίδας και δύναμης για αυτούς που συνεχίζουν να αγωνίζονται. 

Θα’ ρθεί καιρός που θα αλλάξουν τα πράγματα.
Να το θυμάσαι Μαρία.
Θυμάσαι Μαρία στα διαλείμματα εκείνο το παιχνίδι
που τρέχαμε κρατώντας τη σκυτάλη
-μη βλέπεις εμένα- μην κλαις. Εσύ είσαι η ελπίδα.
Άκου θα’ρθει καιρός
που τα παιδιά θα διαλέγουν γονιούς
δε θα βγαίνουν στην τύχη
Δε θα υπάρχουνε πόρτες κλειστές
με γερμένους απέξω.
Και τη δουλειά θα τη διαλέγουμε
δε θα’μαστε άλογα να μας κοιτάνε στα δόντια.
Οι άνθρωποι -σκέψου!- θα μιλάνε με χρώματα
κι άλλοι με νότες.
Να φυλάξεις μονάχα
σε μια μεγάλη φιάλη με νερό
λέξεις και έννοιες σαν και αυτές
απροσάρμοστοι – καταπίεση – μοναξιά – τιμή – κέρδος – εξευτελισμός
για το μάθημα της ιστορίας.
Είναι Μαρία -δε θέλω να λέω ψέματα- δύσκολοι καιροί.
Και θα έρθουνε κι άλλοι.
Δεν ξέρω -μην περιμένεις και από μένα πολλά-
τόσα έζησα, τόσα έμαθα, τόσα λέω
κι απ’ όσα διάβασα ένα κρατάω μόνο:
“Σημασία έχει να παραμένεις άνθρωπος”!
Θα την αλλάξουμε τη ζωή!
Παρ’ όλα αυτά Μαρία. 

Η Κατερίνα Γώγου αυτοκτόνησε σε ηλικία 53 ετών στις 3 Οκτωβρίου του 1993, λαμβάνοντας υπερβολική δόση χαπιών και αλκοόλ. Δεν μπορούσε να αντέξει άλλο τον κόσμο γύρω της που την έκανε να ασφυκτιά απελπιστικά.

25 Μαΐου 

 Ένα πρωί θ’ ανοίξω την πόρτα 
 και θα βγω στους δρόμους 
 όπως και χτες.
 Και δεν θα συλλογιέμαι παρά 
 ένα κομμάτι από τον πατέρα 
 κι ένα κομμάτι από τη θάλασσα 
 -αυτά που μ’ άφησαν- 
 και την πόλη. Την πόλη που τη σάπισαν. 
 Και τους φίλους μας που χάθηκαν. 
 Ένα πρωί θα ανοίξω την πόρτα 
 ίσα ολόισα στη φωτιά 
 και θα μπω όπως και χτες 
 φωνάζοντας “φασίστες!!” 
 στήνοντας οδοφράγματα και πετώντας πέτρες 
 μ’ ένα κόκκινο λάβαρο 
 ψηλά να γυαλίζει στον ήλιο. 
 Θ’ ανοίξω την πόρτα 
 και είναι -όχι πως φοβάμαι- 
 μα να, θέλω να σου πω, πως δεν πρόλαβα 
 και πως εσύ πρέπει να μάθεις 
 να μην κατεβαίνεις στο δρόμο 
 χωρίς όπλα όπως εγώ 
 – γιατί εγώ δεν πρόλαβα- 
 γιατί τότε θα χαθείς όπως και εγώ 
 “έτσι”  “αόριστα” 
 σπασμένη σε κομματάκια 
 από θάλασσα, χρόνια παιδικά 
 και κόκκινα λάβαρα. 
 Ένα πρωί θ’ ανοίξω την πόρτα 
 και θα χαθώ 
 με τ΄όνειρο της επανάστασης 
 μες την απέραντη μοναξιά 
 των δρόμων που θα καίγονται, 
 μες την απέραντη μοναξιά 
 των χάρτινων οδοφραγμάτων 
 με το χαρακτηρισμό -μην τους πιστέψεις προβοκάτορας.