«Κατερίνα Γώγου – Ελεύθερα επικίνδυνη κι ωραία»

Είναι κάτι που το φωνάζω από το 2011, ότι η ανάγκη επαναφοράς στο προσκήνιο προσωπικοτήτων σαν την Κατερίνα Γώγου αποφαίνεται πιο άμεση και επιτακτική από ποτέ άλλοτε! Είναι τέτοια η προβολή της ασημαντότητας και της χυδαιότητας από τα βδελυρά ΜΜΕ, μαζί βέβαια με την εσκεμμένη απαξίωση της Αριστεράς και των συλλογικών δράσεων, ώστε η απουσία και η έλλειψη ανθρώπων με αιρετικό λόγο, σαν της Γώγου, να μοιάζει σχεδόν αβάσταχτη και ανυπόφορη. Και υπό αυτή την έννοια μόνο ένα δυνατό καλωσόρισμα οφείλουμε στο δοκίμιο του Κύπριου Χρήστου Μαυρή με τίτλο «Κατερίνα Γώγου – Ελεύθερα επικίνδυνη κι ωραία». 

Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις ανεξάρτητες εκδόσεις «Κύμα», που διευθύνει ένας σύντροφος της Γώγου από τα παλιά: Ο ποιητής Γιώργος Δάγλας, ο οποίος αφού πέρασε το διάστημα της προσωπικής του ερημιάς στο νησί της Ιθάκης, επέστρεψε στην Αθήνα, το ορμητήριο του, για να στήσει τον δικό του εκδοτικό οίκο και να συμβάλει κι αυτός με τον τρόπο του στον αγώνα υπέρ του Ωραίου, του Μεγάλου και του Αληθινού, που επίσης παρουσιάζεται πιο επιτακτικός από ποτέ, αν υποτεθεί πως η ρήση της Γώγου ήταν άκρως προφητική: «Στο μυαλό είναι ο στόχος»! 

Στο δοκίμιο του Μαυρή δεν θα βρείτε φανταχτερές σελίδες με «πλούσιο φωτογραφικό υλικό» και όλα αυτά που συνήθως κάνουν ένα βιβλίο ελκυστικό και ευπώλητο. Κατά το περίφημο και σπουδαίο «Εν αρχή ην ο λόγος», τα έξι κεφάλαια που το απαρτίζουν, περιέχουν την έρευνα του συγγραφέα – ερευνητή, η οποία οδήγησε σε ένα κανονικό παζλ εν είδει συνθέσεως του έργου και της προσωπικότητας της Γώγου.

Αναφέρω ενδεικτικά τους τίτλους που ο Μαυρής έδωσε σε κάποια απ’ αυτά τα κεφάλαια μαζί με την καταγραφή σκέψεων που μου γεννήθηκαν από τη μελέτη τους:

«Αντιμετώπισε αδιαμαρτύρητα την απαξίωση της»…Ανατρέχω σε μία μαρτυρία του ποιητή Νάνου Βαλαωρίτη όπως κινηματογραφήθηκε το 2010 για τις ανάγκες του ντοκιμαντέρ «Κατερίνα Γώγου – Για την αποκατάσταση του μαύρου»: Υπήρξαν ποιήτριες, σημαντικές και προβεβλημένες, που όταν βγήκαν τα «Τρία κλικ αριστερά» και σημείωσαν ρεκόρ πωλήσεων, παρεμφερές μ’ αυτό του Ελύτη και του Ρίτσου, αυτές δεν είδαν με καλό μάτι την νέα οργισμένη ποιήτρια. Χαρακτήρισαν προκλητικό και χυδαίο το λόγο της, προφανώς στο πλαίσιο ενός αθέμιτου ανταγωνισμού, που καμία σχέση δεν είχε με την ποίηση και τον αυθεντικό σκοπό της. Κι εκεί ήρθε η μαρτυρία μιας άλλης ποιήτριας, της Μαρίας Λαγγουρέλη, που ως γυναίκα συνάδελφός της Κατερίνας, είπε τα πράγματα με το όνομα τους: «Μέσα από τις κατακόμβες της δικής της πολιτείας κατήγγειλε την Πολιτεία με ”Π” κεφαλαίο και αυτό φυσικά δεν έγινε αποδεκτό από την ποιητική και λογοτεχνική καθεστηκυία τάξη».

«Μεταφέρθηκα αιμόφυρτη στο νοσοκομείο Ευαγγελισμός»…Αυτό είναι ένα άλλο κεφάλαιο, χρήσιμο για κάθε ερευνητή όχι μόνο της Γώγου, αλλά και του κοινωνικοπολιτικού πλαισίου, στο οποίο έδρασε από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 μέχρι τις αρχές του ’90 που εγκατέλειψε τα εγκόσμια. Συγκεκριμένα, αντλούμε στοιχεία για τη διαμάχη της με τον Αντώνη Δροσογιάννη, που διατέλεσε Υπουργός Δημόσιας Τάξης της δεύτερης πασοκικής κυβέρνησης του Ανδρέα Παπανδρέου. Σε μία περίοδο δηλαδή, σαν τη σημερινή, που από παντού ακούγεται το ερώτημα «Που είναι οι καλλιτέχνες και γιατί δεν βγαίνουν να μιλήσουν για όσα πονάνε τον τόπο αυτό;», διαπιστώνουμε πως κάποτε η Κατερίνα Γώγου τα έβαλε ανοιχτά με τους θεσμοφύλακες και τους πιο σκληρούς εκπροσώπους της εξουσίας, πληρώνοντας βαριά – η αλήθεια είναι – το τίμημα των επιλογών και των πράξεων της. 

Το δοκίμιο του Μαυρή τελειώνει με το κεφάλαιο που τιτλοφορείται «Κι εσύ νά’σαι φίλος. Φίλος, φίλος, όπως το λέει ο Καζαντζίδης», λέξεις που είδαμε την Κατερίνα να τις απαγγέλλει στην οριακή «Παραγγελιά» του Παύλου Τάσιου. Εδώ ο συγγραφέας παρουσιάζει τη μελέτη του στα εκατοντάδες ονόματα που παρελαύνουν από τα ποιήματα της, αποδίδοντας και τη σημασία τους. Φίλοι της προερχόμενοι από τον καλλιτεχνικό χώρο κι αυτόν της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς, που οι τροχιές τους συναντήθηκαν με τη δική της, δίνοντας της έναυσμα για ορισμένα από τα πιο προσωπικά και πιο όμορφα ποιήματα της. Αν και έχω την αίσθηση πως το «προσωπικό» ή το «ιδιωτικό», με την αυστηρή τους έννοια τουλάχιστον, δεν υπάρχουν στην ποίηση της. Η Γώγου ανήκε στους ποιητές εκείνους που έκαναν το ατομικό συλλογικό, κάτι που μάλλον δεν χωρούσε σε μία ολότελα εξατομικισμένη εποχή, όπως διαμορφώθηκε από τη Μεταπολίτευση και μετά και προτού φυσικά φτάσει στη σημερινή αποθέωση του ατομικισμού, των ιδιωτικοποιήσεων στα πάντα και της απόπειρας εκμηδενισμού των πιο ανθρωπιστικών αξιών.   

Τώρα που η Κατερίνα Γώγου συνεχώς ανακαλύπτεται, τα ποιήματα της εξακολουθούν να παίρνουν τη μορφή γκράφιτι στους τοίχους των πόλεων και όλο και πιο πολλοί νέοι άνθρωποι την έχουν απάγκιο τους, το βιβλίο του Χρήστου Μαυρή έρχεται να προστεθεί σε μια σειρά σημαντικών εκδόσεων που διαφυλάττουν τη μορφή και το λόγο της ολοζώντανο και ακέραιο. Για τους καιρούς που διανύουμε και για τους ακόμη πιο δύσκολους που θά’ρθουν. «Οι εποχές θα με σκεπάσουν» έγραψε κάποτε η ίδια και ακόμη κι αν έτσι τό’θελε, είναι σίγουρα το μοναδικό ποίημα της, που δεν την επιβεβαίωσε μέσα στα χρόνια. Ευτυχώς για όλους μας! 

* Το κείμενο αυτό θα διαβαστεί στη βιβλιοπαρουσίαση του Χρήστου Μαυρή στο «Polis Art Cafe» σήμερα, 30/1, στις 6 το απόγευμα. Ομιλητές: Σπύρος Αραβανής, Νίκος Δαβέτας, Αντώνης Μποσκοΐτης