Κανόνες, Καταστολή και Ήθος: Το χρονικό της γέννησης μιας Χούντας

Νόμιμα εξορίστηκαν κάποιοι στη Μακρόνησο. Νόμιμα φορτώθηκαν οι Εβραίοι στα βαγόνια. Ωστόσο ο θεσπισμένος κανόνας, νόμος (όπως θέλετε πείτε το) δεν έχει πάντα νόημα, ούτε ουσία. Το lockdown όπως έχει αποφασιστεί δεν δείχνει παρά την μανία της δεξιάς με την υπεροχή και απογυμνώνει το σκεπτικό της γύρω από τις σχέσεις εξουσίας. Είναι πάντα μια αρένα σύγκρουσης, υπερτερήσεως, νίκης του καλύτερου, και όχι κατανόησης, συνεργασίας και αλληλοϋποστήριξης. 

Η μετακύληση της ευθύνης από την πολιτεία στους πολίτες σημαίνει ότι μπορείς να αποδυναμώσεις το συλλογικό και να μένουν τα πράγματα στο ατομικό. Όταν συλλαμβάνεις κάποιους και τους προβάλεις ως «περιθωριακούς» στα εξαγορασμένα μέσα σου, τότε καθησυχάζεις κάποιον πιο βολεμένο, λιγότερο υποψιασμένο, ότι δεν αφορά εκείνον, γιατί εκείνος δεν είναι έτσι, είναι ένα ενταγμένο, «μη-προβληματικό» μέρος της κοινωνίας.

Θυμόμαστε άλλωστε στο περσινό ανοιξιάτικο λοκντάουν όλους τους αυτό-χρισμένους χωροφύλακες που πάθαιναν παράκρουση έτσι και έβλεπαν καμιά παρέα να κάθεται στο πάρκο να πίνει καφέ. Εδώ συνοψίζεται και η ανάγκη της δεξιάς να κουνάει το δάχτυλο σαν συνετός καθηγητής. Τα πράγματα οριοθετήθηκαν και όποιος βγαίνει παραέξω είναι ένα περιττά επαναστατικό στοιχείο που προφανώς δεν το κάνει για κανέναν άλλον λόγο από το να προκαλέσει τη σοφία της τάξης των πραγμάτων. Δεν είναι τυχαίο που η δεξιά ταυτίζεται με τη συντήρηση, αφού η συντήρηση ακριβώς περικλείει την έννοια της στασιμότητας. Όποιος λοιπόν αντιστέκεται ή απορρίπτει την στασιμότητα οφείλει να παραδειγματίζεται. Όπως οι μαθητές που δεν φορούσαν καλά τη στολή ή οι μαθήτριες που φορούσαν κραγιόν έτρωγαν ξύλο για την «προκλητικότητά» τους, για την αντίδρασή τους στους κανόνες του σχολείου, έτσι τώρα πλέον τρώει και ο κόσμος. 

Τώρα ανακαλύπτει ο προαναφερθέντας βολεμένος ότι όλα αυτά τον αφορούν. Γιατί με τα ξερά, καίγονται πια και τα χλωρά. Καμιά λεζάντα του Facebook δεν είναι αρκετή, καθώς το «Όχι στην Αστυνομική Βία» δε μας λέει τίποτα. Η Αστυνομία δεν είναι μια αυθαίρετη δύναμη. Έχει άμεση σχέση με το κράτος, και ειδικά με την εκάστοτε ηγεσία. Όσο θάρρος παίρνει ο χωριάτης, τόσο βολεύεται στο κρεβάτι. Η βία της αστυνομίας δε θα σταματήσει επειδή το λέμε εμείς, αλλά και δεν πρέπει να πλανευτούμε ότι είναι θέμα της κακής αστυνομίας, ή κάποιων λίγων αστυνομικών «που το παράκαναν». Να μιλήσουμε καθαρά. Η βία της αστυνομίας σχετίζεται με την Κυβέρνηση και τις πολιτικές της. 

Δεν είναι πλέον αρκετό να αναζητούμε ευθύνες ούτε μόνο στα εκάστοτε υπουργεία. Ναι, συγγνώμη που σας χαλάω το όνειρο του εμπνευσμένου άριστου φιλελευθέρου Μητσοτάκη που θα φέρει την ανάπτυξη και την πρόοδο σε κάθε πτυχή της ζωής. Ένας πρωθυπουργός διαλέγει τους υπουργούς του. Τους υπουργούς, θυμίζω, δεν τους εκλέγουμε εμείς. Έτσι, μετά συγχωρήσεως, δεν είναι αρκετό να παραιτηθεί η εξαπατημένη «Τσι-Μενδώνη» ή να φύγει ο «Χρυσοχουντίδης». Από ένα σημείο και μετά πρέπει να παραιτηθεί η Κυβέρνηση. Πρέπει να φύγει ο Μητσοτάκης. Ο οποίος, σαν γνήσιος αρχι-δειλός, ψηλά στον θρόνο του, πίσω από τους χοντρούς τοίχους του Μαξίμου, σαν σε άλλες Βερσαλλίες, δεν παίρνει θέση για τίποτα, μόνο ξεμυτίζει, ρίχνει μια κλεφτή ματιά, ψελλίζει και αφήνει διαρροές από τριγύρω του, ακριβώς για να μπορεί να κάψει, στην εσχάτη των περιπτώσεων, τους άλλους. Εμμονή της θέσης λέγεται αυτό, και θα ήθελα να ακούσω έναν ψυχαναλυτή να προτείνει τι συμπλέγματα μπορεί να βασανίζουν ανθρώπους που γαντζώνονται τόσο απελπισμένα στις θέσεις τους. 

Η μετακύληση της ευθύνης σε εμάς είναι κάτι καλό για την Κυβέρνηση Μητσοτάκη. Αν δεν έχει γίνει κατανοητό, να τονίσω ότι όσο εμείς είμαστε κλεισμένοι μέσα, μερικοί πού και πού δουλεύουν, μετά όμως κλείνουν πάλι, άλλοι δεν έχουν βάλει ευρώ στην τσέπη εδώ κι έναν χρόνο, η Κυβέρνηση δουλεύει κανονικά. Πάει στα γραφεία, στα υπουργεία της, στη Βουλή, στήνει νόμους, μπετώνει το μέλλον που φαντασιώνεται η άκρως βλαπτική Δεξιά. Και επειδή έχει πάρει η ίδια κάμποσο θάρρος, το γυρνάει σε ακροδεξιά. Δεν είναι κακό να το πούμε. Δεν είναι ντροπή. Τα πράγματα χουντίζουν. Τότε ήταν με στρατό, τώρα με αστυνομία. 

Όταν κάποιοι λέγαμε για άρωμα 21ης Απρίλη λίγους μήνες μετά την εκλογή της νέας κυβέρνησης, ήμασταν γραφικοί. Όλα ξεκίνησαν με προαγωγές ανηλίκων επειδή έβλεπαν ταινία άνω των 18, όπως τότε, επί Χούντας, που μου έλεγε ο πατέρας μου ότι μπούκαρε η αστυνομία σε «ροζ ταινίες» και έτρεχαν οι έφηβοι από ταράτσες να γλυτώσουν.  Μετά, όταν ένας σκηνοθέτης και οι γιοι του δεν είπαν κι ευχαριστώ για την εισβολή αστυνομικών στο σπίτι τους, ξυλοκοπήθηκαν και συνελήφθησαν. Με τεράστια απογοήτευση δεν είδα καν ανθρώπους του κλάδου του σκηνοθέτη να αντιδρούν σε τέτοιες πολιτικές. Όσοι μίλησαν, μίλησαν για το πόσο καλός είναι ο Ινδαρές σαν άνθρωπος και σκηνοθέτης. Και ο χειρότερος άνθρωπος να ήταν, δεν έχει σημασία: προστατεύουμε τα δικαιώματα όλων. Πάλι όμως δε θέλαμε να δούμε ποιος κρύβεται πίσω από αυτά τα άθλια, να το πούμε δυνατά, να το καταγγείλουμε. Η λογική Λουδοβίκου συνεχίστηκε. Για μας υπόνοιες ότι και στο τετράγωνο να φέρνουμε βόλτα μπορεί να πάρουμε πρόστιμο, οπότε καλύτερα να μένουμε μέσα. Για τον βασιλέα βόλτα και φωτογραφίες δίχως μάσκα στην Πάρνηθα. Για μας απειλές κατάδοσης συγκεντρώσεων στις γιορτές, για τον μονάρχη μας ευχάριστο μπαλκονάτο τραπέζι στην Ικαρία με πολλά περισσότερα άτομα από το όριο που έθεσαν αυτοί.  Για μας εμβολιασμοί που θα ήταν αρχικά δύο εκατομμύρια και όλο έπαιρναν εκπτώσεις (θα έφταιγε που ήταν Γενάρης), με σειρά ηλικίας.

Για τα γαλάζια στελέχη εκτός σειράς εμβολιασμοί που δεν είδαμε να επικρίνονται καν τόσο πολύ από τα πέτσινα ΜΜΕ. Αντίθετα, έτσι και μαζευτούν τίποτε αλητήριοι σε κανένα πάρκο να παίξουν ποδόσφαιρο μπορούνε να δούμε ολόκληρο ρεπορτάζ περί «εγκληματικής ανευθυνότητας». Για μας αγωνία για το αύριο, αναζήτηση βοήθειας και υποστήριξης από το Κράτος (ναι, σόρι, είναι η δουλειά του, αλλιώς να γίνουμε πάλι δουκάτα, πριγκιπάτα και φέουδα αν είναι να μη μας βοηθάει μια κεντρική δομή). Για αυτούς δηλώσεις ελαφρά τη καρδία με ύφος κουρασμένου γονιού που τον εκνεύρισε η γκρίνια «Τι να τα κάνετε τα επιδόματα, θα γίνετε 300 κιλά» και «Παραδώστε σε μένα τα κλειδιά της επιχείρησής σας». 

Το θλιβερό είναι ότι ούτε η ίδια η Αστυνομία δε μοιάζει να αντιλαμβάνεται -επισήμως τουλάχιστον- ότι είναι μονάχα ένα εργαλείο της Κυβέρνησης. Χρειαζόμαστε γιατρούς και προσλαμβάνονται αστυνομικοί. Σε επιδερμικό επίπεδο, μαζί με τα αμύθητα ποσά που έχουν δοθεί για να εξοπλιστούν τα σώματα, μπορεί η Κυβέρνηση να κολακεύει τους μπράβους της. Όμως αυτοί δεν καταλαβαίνουν ότι είναι αναλώσιμοι. Χάφτουν την εξάρτηση όπως τα παιδάκια που μπαίνουν στο βαν του ξένου επειδή τους δίνει καραμέλες κι ένα κουτάβι να χαϊδέψουν. Αν το αστυνομικό επάγγελμα είχε ποτέ μια ευπρέπεια, τώρα έχει ξεφτιλιστεί. Τώρα είναι μπράβοι ενός ασύδοτου αφεντικού. Διαλύουν τη συγκέντρωση της δίκης της Χρυσής Αυγής επειδή το πλήθος ζητωκραυγάζει με ενθουσιασμό για το δίκαιο. Βάζουν πρόστιμο σε όποιον αφήνει άνθη στο Πολυτεχνείο. Τσαλαπατούν το τριαντάφυλλο μιας γυναίκας στη γωνιά Γρηγορόπουλου. Επιτίθενται σε πλατείες την ίδια ώρα που ο μέλλοντας μονάρχης κάνει εγκαίνια της Πλατείας Ομόνοιας (αυτός βέβαια και οι άλλοι γαλάζιοι μασκούλες και τέτοια χαζά ούτε καν). Δέρνουν ανθρώπους στα φλεγόμενα νησιά της Χίου και της Λέσβου. Λούζουν, ξυλοκοπούνε, μειώνουν, απειλούν διαμαρτυρόμενους.

Διαμαρτυρόμενους που διαδηλώνουν για να μην μιανθεί η Δημοκρατία μας με το στίγμα της θανάτωσης κρατουμένου. Ραπίζουν τη Νέα Σμύρνη. Σπάνε προβοκατόρικα αμάξια γιατί έχουν νεύρα. Περικυκλώνουν το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης με υπέρογκες δυνάμεις. 

Δε χρειάζεται καν να σας καλέσω να φανταστείτε πως θα σας φαινόταν αυτά αν τα ακούγατε για κάποια άλλη χώρα. Θα τα αποκαλούσατε Χούντα. Θυμάμαι, λίγες βδομάδες πριν, σε μια στιγμή τραγικής ειρωνείας, ο ΣΚΑΙ έκανε ρεπορτάζ σε ρεσιτάλ υποκρισίας: από τη μία επαινούσε τους φοιτητικούς και καθηγητικούς αγώνες στο τούρκικο πανεπιστήμιο του Βοσπόρου (γιατί πρέπει πάντα να συντηρούμε το αφήγημα του απολυταρχικού Ερντογάν σε αντίθεση με τον δημοκρατικό Μητσοτάκη), και στο αμέσως επόμενο ρεπορτάζ καταδίκαζε τους άθλιους, ανεύθυνους νέους που διαδήλωναν κόντρα στα ολοκληρωτικά νομοσχέδια Κεραμέως. Πλήρης έλλειψη αυτογνωσίας. 

Να μαστε λοιπόν πάλι στην ατομική ευθύνη. Ξέρετε, τη δική σας και τη δική μου. Η Κυβέρνηση έκανε τα πάντα. Θωράκισε το σύστημα υγείας, προσέλαβε γιατρούς, όταν άνοιξε τα σχολεία παρείχε απολυμάνσεις, μάσκες, μικρότερα τμήματα… τι, όχι; Όχι βέβαια. Ίσως να μπορούσε. Αλλά το αποδεικνύουμε εμείς ρε παίδες, έχουμε κακή ατομική ευθύνη. Άρα και να τα είχε κάνει όλα αυτά, εμείς οι χαζοί πολίτες, οι ατίθασοι, που δεν ξέρουμε να ακούμε τους σοφούς κανόνες της αριστείας, θα τα είχαμε σκατώσει. 

Αφήνοντας όμως κατά μέρος τους αστεϊσμούς, ας δούμε καθαρά. Η Κυβέρνηση δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ, παρά μόνο επικοινωνιακά, για τα μέτρα και το lockdown. Γνωρίζει ότι δεν λειτουργεί, καταλαβαίνει ότι δεν μπορεί να τηρείται, και ξέρει ότι τα περισσότερα στοιχεία του δεν αντικατοπτρίζουν τις ανάγκες της κατάστασης. Ο περιορισμός των 21.00 ή των 19.00 δεν βασίζεται πουθενά, πέρα από την σαθρή χουντογερίστικη πεποίθηση ότι το καλοκαίρι που άνοιξε ο τουρισμός και άραζαν οι «ανεύθυνοι νέοι» έξω (εγώ θυμάμαι και μεσήλικες, και οικογενειράρχες, και γέρους, αλλά ντάξ, έχουμε και μια εκλογική βάση να χαϊδέψουμε, δε θα τους κάψουμε όλους) έγινε η μεγάλη διασπορά του ιού τις νύχτες.  

Για την Κυβέρνηση, το σημαντικό είναι να μπορεί να κουνήσει το δάχτυλο, ως άλλος λυκειάρχης του ’70, και να μας πει: «Θέσαμε κανόνες, δώσαμε γραμμές, αλλά δεν τις ακολουθήσατε. Επομένως φταίτε». Είμαστε οι σωστοί, είσαστε οι λάθος. Όμως σε ένα παιχνίδι πειραγμένο από τη μία πλευρά, εσύ πάντα θα βγαίνεις χαμένος. Όλο και περισσότεροι κλάδοι και -το σημαντικότερο- άνθρωποι, καταλαβαίνουν ότι το πλήρως αποδιοργανωμένο, γελοίο, ατσούμπαλο lockdown είναι μόνο η βιτρίνα. Είπαμε πριν: εμείς καθόμαστε κλειδαμπαρωμένοι, αυτοί δουλεύουν κανονικά. Το lockdown είναι μια ευκαιρία πειθάρχησης, κατακερματισμού της ψυχικής και πνευματικής μας αντοχής, διάβρωσης της ηθικής μας και του αισθήματος αλληλεγγύης μας. Ένα πολυ-εργαλείο που ξεκλειδώνει όσα για δεκαετίες η σαρωτική (ακρο)δεξιά ήθελε να κάνει αλλά δεν μπορούσε. Έτσι βάζεις τα θεμέλια της ηγεμονίας σου, διασφαλίζοντας ότι μέσα στον πανικό εσύ θα φαίνεσαι ψύχραιμος και σίγουρος, για να μπορείς να πεις σε όσους έχουν ερωτηματικά ή δεν (μπορούν να) έχουν όλες τις απαντήσεις «Εμείς κινηθήκαμε σίγουρα». 

Για την ιστορία, να πούμε ότι δεν είναι όλες οι Χούντες τομές με τανκς και ανατροπή του πολιτεύματος. Η Τουρκία του Ερντογάν, που η Κυβέρνηση Μητσοτάκη προβάλει ως απόδειξη της δημοκρατικότητάς της, ξεκίνησε με έναν μετριοπαθή ηγέτη, που πρότεινε ειρηνικές λύσεις για το Κουρδικό ζήτημα. Αργά και σταθερά έφτασε στη σημερινή της απολυταρχική κατάσταση. Οι ομοιότητες της πορείας της Κυβέρνησης προς τον βούρκο με αυτήν της γείτονος χώρας είναι τρομακτικές. 

Οπότε ναι. Μπορούμε μετά τις θηριωδίες στη Νέα Σμύρνη και στο ΑΠΘ να λέμε ότι έχουμε Χούντα. Άλλωστε η Δεξιά είναι πολύ υπέρ του ορθολογισμού, και θέλει να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους. 

ΥΓ 1: Είναι αναγκαίο να τονίσω ότι δεν είναι αρκετό πια να λέμε ότι είναι «ηλίθιοι» ή «ανίκανοι». Αυτά τα λέμε για να νιώσουμε μια ανωτερότητα. Όμως η ηλιθιότητα και η ανικανότητα έχουν το ακαταλόγιστο. Πονηροί είναι, ναι. Συνειδητά επιλεκτικά ικανοί είναι, ναι. Όμως για να ξέρουμε με τί έχουμε να κάνουμε, ας μην υποτιμούμε τον αντίπαλο.

ΥΓ 2: Παραθέτω κάποια λόγια που είπα σήμερα στους μαθητές και συνεργάτες μου, γιατί συχνά νιώθουμε μόνοι και μικροί μέσα στην απεραντοσύνη της αδικίας:

«[…] θέλω να είστε προσεκτικοί, προβληματισμένοι και μάχιμοι, ο καθένας όσο και όπως μπορεί ψυχικά και σωματικά. Ωστόσο το πνεύμα να μη λυγίζει. Κάθε πράξη είναι πράξη αντίστασης αν εμείς την φορτίζουμε ως τέτοια. Ας προτείνουμε με τον τρόπο μας, με το έργο μας, με την συμπνοιά μας, με τη συνεργασία και τα γέλια μας, κάτι διαφορετικό για το αύριο».

* Ο Άγγελος Παπαδάκης γεννήθηκε το 1992. Σπούδασε Κοινωνική Ανθρωπολογία και Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Ακολούθησαν μεταπτυχιακές σπουδές Filmmaking and Media Arts στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης. Εκπονεί τη διδακτορική διατριβή του στο ΑΠΘ με θέμα «Η μεταφορά του θεατρικού Μιούζικαλ στον Κινηματογράφο- Μια πρακτική σκηνοθετική προσέγγιση». Έχει γράψει δύο βιβλία (Ολοκλήρωση και Ανθρωπολογία της Ζωής, εκδόσεις ‘Θερμαϊκός’) και δουλεύει ως σκηνοθέτης και κειμενογράφος στο θέατρο και στον κινηματογράφο.

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr