Ιστορική απόφαση ΕΔΑΑ: Αποζημιώσεις 330.000 ευρώ θα πληρώσει η Ελλάδα σε πρόσφυγες από ναυάγιο στο Φαρμακονήσι

Πάνω από οχτώ χρόνια μετά το πολύνεκρο προσφυγικό ναυάγιο στο Φαρμακονήσι, το ΕΔΔΑ (Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου) εξέδωσε μια ιστορικής σημασίας απόφαση που θέτει τις ελληνικές αρχές προ των ευθυνών τους, εκδικάζοντας αποζημιώσεις ύψους 330.000 ευρώ στους προσφεύγοντες.

Η απόφαση κάνει λόγο για σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τόσο από τις ελληνικές αρχές που βρέθηκαν στο σημείο του ναυαγίου, όσο και στη συνέχεια από την ελληνική δικαιοσύνη για τον τρόπο που αντιμετωπίστηκαν οι προσφεύγοντες στη συνέχεια.

Υπενθυμίζεται ότι το ναυάγιο στο Φαρμακονήσι έγινε στις 20 Ιανουαρίου 2014. Μια ψαρόβαρκα μετέφερε 27 αλλοδαπούς από τα παράλια της Τουρκίας προς το Φαρμακονήσι στο ανατολικό Αιγαίου. Η βάρκα βυθίστηκε με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 11 από τους 27 επιβαίνοντες. Κάποιοι από τους νεκρούς ήταν συγγενείς των προσώπων που προσέφυγαν στο ΕΔΔΑ και οι οποίοι πλέον είναι δικαιούχοι των αποζημιώσεων, ενώ άλλοι προσφεύγοντες είναι οι ίδιοι επιζώντες του ναυαγίου.

Συγκεκριμένα, η απόφαση του ΕΔΔΑ αναφέρει ότι η Ελλάδα καταδικάζεται για δύο παραβιάσεις του Άρθρου 2 (δικαίωμα στη ζωή) και μια παραβίαση του Άρθρου 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή υποτιμητικής μεταχείρισης) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων:

Παραβίαση άρθρου 2:

Α. Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι υπήρχαν ελλείψεις στη διαδικασία και
κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι εθνικές αρχές δεν είχαν διεξαγάγει διεξοδική και αποτελεσματική έρευνα ικανή να ρίξει φως στις συνθήκες υπό τις οποίες είχε βυθιστεί το σκάφος.

Συγκεκριμένα: Κάποιοι από τους προσφεύγοντες κατήγγειλαν ότι υπήρχαν προβλήματα στη μετάφραση και ότι οι έντυπες καταθέσεις τους δεν ανταποκρίνονταν στα όσα είχαν πει οι ίδιοι. Υπήρξαν νομικές κινήσεις κατά των μεταφραστών και παρά την αθωωτική απόφαση του δικαστηρίου, αναφέρεται ότι ο ένας εκ των δύο δε μιλούσε τη γλώσσα του προσφεύγοντος.

Δεύτερον, οι προσφεύγοντες είχαν ζητήσει να απομακρυνθεί η ψαρόβαρκα από το σημείο και να ελεγχθεί από ειδικούς για να δοθούν οι ηχογραφήσεις, αλλά και τα δορυφορικά στίγματα. Μόνο το ένα από αυτά τα αιτήματα έγινε δεκτό από το δικαστήριο. 

Τρίτον, το δικαστήριο εκτίμησε ότι η ελληνική εισαγγελική απόφαση απορρίπτει το ενδεχόμενο να ήταν θύματα pushbacks, παρά το ότι ο τότε υπουργός Ναυτιλίας είχε δηλώσει προηγουμένως ότι οι ελληνικές αρχές στέλνουν μετανάστες πίσω στην τουρκική πλευρά και είχε συμπληρώσει ότι ο αριθμός των μεταναστών που επιστρέφονται είναι πολλαπλάσιος (από τους 7.000 που είχαν συλληφθεί).

Β. μη συμμόρφωση με την υποχρέωση που απορρέει από το παρόν άρθρο. Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι ελληνικές αρχές δεν είχαν κάνει όλα όσα ευλόγως αναμένεται από αυτούς ώστε να παρέχουν στους αιτούντες και στους συγγενείς τους το επίπεδο προστασίας που απαιτείται από το άρθρο 2 της Σύμβασης.

Παραβίαση άρθρου 3: 

Αφορά 12 από τους προσφεύγοντες που επέβαιναν στο σκάφος και οι οποίοι, αφού βυθίστηκε, υποβλήθηκαν σε εξευτελιστική μεταχείριση λόγω των σωματικών ερευνών στις οποίες είχαν υποβληθεί κατά την άφιξή τους Φαρμακονήσι.

Συγκεκριμένα: Παρά το γεγονός ότι οι προσφεύγοντες κατά την άφιξη στο Φαρμακονήσι ήταν εξουθενωμένοι και σοκαρισμένοι από τα γεγονότα που είχαν προηγηθεί, ενώ ανησυχούσαν για τους συγγενείς τους, οι ελληνικές αρχές τους υποχρέωσαν να γδυθούν ταυτόχρονα, σε κοινό χώρο μπροστά σε τουλάχιστον 13 άλλα άτομα. 

Η Ελληνική Κυβέρνηση δεν εξήγησε γιατί ήταν απαραίτητος αυτός ο έλεγχος για την εθνική ασφάλεια, ούτε απέδειξαν ότι υπήρχε κάποια ιδιαίτερη υποψία ότι οι προσφεύγοντες ήταν οπλισμένοι, ή ότι αποτελούσαν απειλή για τις δυνάμεις ασφαλείας.

Η απόφαση-«βόμβα» του ΕΔΔΑ

Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ελλάδα έπρεπε να καταβάλει συνολικά 330.000 ευρώ για την ηθική βλάβη που υπέστησαν οι προσφεύγοντες, κατανεμημένα ως εξής: 100.000 ευρώ σε έναν από τους αιτούντες, 80.000 ευρώ από κοινού σε τρεις από τους αιτούντες, 40.000 ευρώ σε έναν από τους αιτούντες, και από 10.000 ευρώ σε καθέναν από τους υπόλοιπους 11 αιτούντες.