ΗΖ

Ηλέκτρα Ζαργάνη

Ιστορίες λογοκρισίας: Από τη Λολίτα στον Νίκο Καζαντζάκη

Ποια έργα λογοκρίθηκαν στην Ελλάδα ακόμη και μετά τη μεταπολίτευση; Τι σημαίνει λογοκρισία στον 21ο αιώνα; Γιατί υπάρχει αυτολογοκρισία; Μία συζήτηση για βιβλία που κυνηγήθηκαν σκληρά από καθεστώτα που τα θεώρησαν «αιρετικά», «ανήθικα» και «ακατάλληλα». 

λογοκρισια

Ο δημοσιογράφος Γιάννης Μπασκόζος, ένας από τους διοργανωτές της εκδήλωσης Επικίνδυνες Λέξεις που διοργανώθηκε την προηγούμενη εβδομάδα στο πλαίσιο της διοργάνωσης Αθήνα Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου του Δήμου Αθηναίων, εξηγεί το μήνυμα που επιχείρησαν να διαμορφώσουν  οι αναγνώσεις που πραγματοποιήθηκαν σε 30 διαφορετικά βιβλιοπωλεία της Αθήνας και του Πειραιά.

«Υπάρχει μια μεγάλη γκάμα βιβλίων που δεν έχουν ευτυχήσει. Κείμενα που απαγορεύτηκαν την περίοδο της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά και κατά τη διάρκεια της χούντας των συνταγματαρχών επειδή αναφέρονταν στις “ακατάλληλες” λέξεις ελευθερία και δημοκρατία. Κείμενα που κρίθηκαν ανεπίτρεπτα για ηθικούς λόγους, όπως η “Λολίτα” του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ. Κείμενα που πολεμήθηκαν από τη θρησκευτική εξουσία, όπως συνέβη στην Ελλάδα με τον Εμμανουήλ Ροΐδη και τον Νίκο Καζαντζάκη. Συγγραφείς που διώχθηκαν από τα σοσιαλιστικά καθεστώτα, όπως ο Μπορίς Παστερνάκ και η Αννα Αχμάτοβα. Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα στην Ελλάδα ήταν η “Υπόθεση Γκράνιν”, η “δίκη” της συντακτικής επιτροπής της “Επιθεώρησης Τέχνης” το 1959 από την ΕΔΑ για τη δημοσίευση του διηγήματος “Η σιωπή”. Ανάμεσα στα μέλη της συντακτικής επιτροπής ήταν και ο ποιητής Τίτος Πατρίκιος. Επίσης, γίνεται αναφορά σε έργα που αυτολογοκρίθηκαν όπως τα αδημοσίευτα ποιήματα του Μιχάλη Κατσαρού τη δεκαετία του ’40. Η αυτολογοκρισία είναι υπόθεση πικρή για τον δημιουργό».

Βιβλία σε μαύρη λίστα

Οι περιπτώσεις λογοκρισίας σε ολόκληρο τον κόσμο αποτέλεσαν αφορμή για έρευνα. «Πρόσφατα δημοσιεύτηκε η είδηση ότι στη Σαουδική Αραβία υπάρχει κατάλογος απαγορευμένων βιβλίων ανάμεσα στα οποία βρίσκονται έργα του Ουίλιαμ Σαίξπηρ και ο “Δον Κιχώτης” του Μιγκέλ ντε Θερβάντες. Σε αρκετές χώρες επικρατεί ακόμη καθεστώς λογοκρισίας, όπως σε πολιτείες της Αμερικής, σε πόλεις της Αυστραλίας και σε χώρες της βόρειας Αφρικής. Στις αραβικές χώρες έχει παρατηρηθεί ότι διώκονται σκληρά τα βιβλία που θίγουν τη φιλοσοφία του Κορανίου. Στο πλαίσιο της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας τα πράγματα είναι πιο ξεκάθαρα, υπάρχουν όμως και αρκετές περιπτώσεις αυτολογοκρισίας. Επίσης, πολιτικά βιβλία προκαλούν ακόμη θόρυβο και συζήτηση, όπως συνέβη στη Γερμανία με το “Ο αγών μου” του Αδόλφου Χίτλερ. Θεωρώ όμως ότι υπάρχει η απόσταση που αντιμετωπίζει τέτοια βιβλία ως ιστορικά ντοκουμέντα και όχι ως μέσο χειραγώγησης των μαζών».

Ο Πλεύρης και ο Χάντερερ

Σε τι φάση βρισκόμαστε στην Ελλάδα σήμερα σε σχέση με τη λογοκρισία; «Τα πράγματα είναι πολύ καλύτερα σε σύγκριση με άλλες εποχές, αλλά το φαινόμενο δεν έχει εκλείψει. Το 1979 κυκλοφόρησε η πρώτη έκδοση βιβλίου του Μαρκήσιου ντε Σαντ “H φιλοσοφία στο μπουντουάρ” από τις Εκδόσεις Εξάντας. Η κυκλοφορία του απαγορεύτηκε με δικαστική απόφαση. Το βιβλίο “Η ζωή του Ιησού” του Αυστριακού Γκέρχαρντ Χάντερερ που κυκλοφόρησε το 2003 από τις Εκδόσεις Οξύ έφτασε μέχρι τα δικαστήρια. Το 2008 ελληνικό δικαστήριο έβγαλε απόφαση προσωρινής απόσυρσης του βιβλίου της Ερσης Σωτηροπούλου “Ζιγκ ζαγκ στις νεραντζιές” από τις σχολικές βιβλιοθήκες ύστερα από αίτηση ασφαλιστικών μέτρων του φασίστα Κωνσταντίνου Πλεύρη. Επίσης, πολύ συχνά συναντάμε έμμεση λογοκρισία και αυτολογοκρισία». Η εκδήλωση στέλνει το μήνυμα ότι το καλό βιβλίο θα φτάσει στα χέρια των αναγνωστών. «Η τέχνη θα βρει τον τρόπο να συναντήσει τους αναγνώστες».

– Απόσπασμα του άρθρου που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Documento 

Έλενα Ακρίτα: Ξεμπρόστιασε τα γέλια Βορίδη και Μιχαηλίδου στη Βουλή – «Μου ανέβηκε το αίμα στο κεφάλι» (εικόνα)

Ακρίτα 1

Έλενα Ακρίτα: Ξεμπρόστιασε τα γέλια Βορίδη και Μιχαηλίδου στη Βουλή – «Μου ανέβηκε το αίμα στο κεφάλι» (εικόνα)

Την ώρα που συζητούσαν για τους 57 νεκρούς των Τεμπών, ο Βορίδης με τη Μιχαηλίδου…

Αρπάχτηκαν on air Τζίμα και Πρετεντέρης για τον Καραμανλή: «Αυτό είναι άποψή σου Γιάννη, η δική μου είναι άλλη» (video)

Καταγραφή 13

Αρπάχτηκαν on air Τζίμα και Πρετεντέρης για τον Καραμανλή: «Αυτό είναι άποψή σου Γιάννη, η δική μου είναι άλλη» (video)

Για τη βουλευτική ασυλία και τη δικαιοσύνη στην περίπτωση του Αχιλλέα Καραμανλή αρπάχτηκαν η Ράνια…

Τέμπη: Λαϊκισμός Σκέρτσου – Εμφανίσθηκε με φωτογραφία του αδικοχαμένου του αδερφού

akis skertsos

Τέμπη: Λαϊκισμός Σκέρτσου – Εμφανίσθηκε με φωτογραφία του αδικοχαμένου του αδερφού

Σε μια απέλπιδα προσπάθεια να κερδίσει συμπάθειες και συμπόνοια, ο γαλάζιος Υπουργός σύγκρινε την πρόβλημα…

Πύρρος Δήμας: Ξεσήκωσε το Twitter αλλά όχι για κάποιο μετάλλιο – Τα σχόλια για τους φράχτες που έφεραν αντιδράσεις

Πύρρος Δήμας

Πύρρος Δήμας: Ξεσήκωσε το Twitter αλλά όχι για κάποιο μετάλλιο – Τα σχόλια για τους φράχτες που έφεραν αντιδράσεις

Μια φωτογραφία με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, μια υποψηφιότητα και δυο αναρτήσεις για τον φράχτη στον…

Βασιλικός αναλυτής για Μίντλετον: «Όλα δείχνουν ότι πάσχει από καρκίνο του παχέος εντέρου»

Κέιτ

Βασιλικός αναλυτής για Μίντλετον: «Όλα δείχνουν ότι πάσχει από καρκίνο του παχέος εντέρου»

Ο Βέλγος δημοσιογράφος αναφέρθηκε στη μορφή καρκίνου από την οποία πάσχει η πριγκίπισσα της Ουαλίας…