Ινδία και Πακιστάν μάχονται για το Κασμίρ: Η ακτινογραφία της διαμάχης στην Κεντρική Ασία

Μια σειρά βίαιων ενεργειών έχει προκαλέσει σοβαρή κρίση στις -ήδη τεταμένες- σχέσεις της Ινδίας με το Πακιστάν, προκαλώντας έντονη ανησυχία στη διεθνή κοινότητα. Οι δύο γειτονικές πυρηνικές δυνάμεις, αντιμαχόμενες για την διαφιλονικούμενη περιοχή του Κασμίρ, βρίσκονται πλέον στα πρόθυρα μιας ένοπλης σύγκρουσης, η οποία θα μπορούσε να λάβει ανησυχητικές διαστάσεις.

Ποιες είναι όμως οι αιτίες της κρίσης μεταξύ δύο εκ των μεγαλύτερων δυνάμεων της Ασίας; Στις παρακάτω παραγράφους επιχειρούμε να εξηγήσουμε τα βασικά χαρακτηριστικά της σημαντικής αυτής διαμάχης για το παγκόσμιο σύστημα ισορροπίας δυνάμεων.

Πότε ξεκίνησε η διαμάχη;

Ακόμη και πριν η Ινδία και το Πακιστάν αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους από τη Βρετανία το 1947, η περιοχή του Κασμίρ ήταν αμοιβαία διεκδικούμενη.

Σύμφωνα με το σχέδιο κατανομής των περιοχών που προέβλεπε ο Ινδικός Νόμος περί Ανεξαρτησίας, το Κασμίρ ήταν ελεύθερο να προσχωρήσει είτε στην Ινδία, είτε στο Πακιστάν.

Ήταν τότε, που ο τοπικός άρχοντας του Κασμίρ, μαχαραγιάς Hari Singh, επέλεξε την Ινδία, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει πόλεμος που κράτησε από το 1947 έως το 1949.

Ένας νέος πόλεμος ξέσπασε το 1965, ενώ το 1999 η Ινδία προχώρησε σε ένοπλη σύγκρουση με δυνάμεις που υποστηρίζονταν από το Πακιστάν.

Μέχρι το 1999, οι δύο χώρες είχαν ήδη αναπτύξει τα πυρηνικά τους οπλοστάσια.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι στις αρχές της δεκαετίας του 1970, οι δύο πλευρές κατέληξαν στη χάραξη μιας συνοριακής γραμμής κατάπαυσης πυρός που χωρίζει το Κασμίρ στα δύο, με την Ινδία να ελέγχει το νοτιοανατολικό του μέρος και το Πακιστάν να ελέγχει το βορειοδυτικό.

Το συνοριακό αυτό όριο δεν έχει αναγνωριστεί από τη διεθνή κοινότητα, παρότι λειτουργεί ως de facto σύνορο μεταξύ των δύο χωρών. Ωστόσο, τόσο η Ινδία, όσο και το Πακιστάν διεκδικούν ολόκληρη την περιοχή του Κασμίρ, η κάθε χώρα για τον εαυτό της.

Γιατί υπάρχει τόση ένταση στην περιοχή

Ένα μεγάλο μέρος των κατοίκων της επαρχίας του Κασμίρ δε θέλουν να ανήκουν διοικητικά στην Ίνδία, προτιμώντας, είτε την ανεξαρτησία, είτε την ένωση με το Πακιστάν.

Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι οι πληθυσμοί του Κασμίρ και του Τζαμού είναι σε ποσοστό άνω του 60% μουσουλμανικοί. Η πολιτεία αυτή αποτελεί την μοναδική περιοχή σε όλη την Ινδία, όπου οι μουσουλμάνοι αποτελούν την πλειοψηφία του πληθυσμού.

Παράλληλα, η υψηλή ανεργία, αλλά και οι καταγγελίες για παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τις δυνάμεις ασφαλείας της Ινδίας, όταν επιχειρούν να καταστείλουν πορείες διαμαρτυρίας και εξεγέρσεις, έχουν αυξήσει τις εντάσεις και τα προβλήματα.

Οι βίαιες εξεγέρσεις στο Κασμίρ έχουν υποχωρήσει από το 1989, όμως ένα νέο κύμα βίας ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2016, μετά τον θάνατο του 22χρονου ηγέτη μιας παρακρατικής ομάδας, Burhan Wani. Ο Wani πέθανε ύστερα από μάχη με τις δυνάμεις ασφαλείας, με τον θάνατό του να προκαλεί μαζικές διαδηλώσεις σε όλη την κοιλάδα του Κασμίρ.

Χιλιάδες άνθρωποι πήγαν στην κηδεία του Wani, ενώ στη συνέχεια σημειώθηκαν βίαιες συγκρούσεις με στρατιώτες. Αυτό προκάλεσε μια σειρά αιματηρών συγκρούσεων που κράτησε για μέρες, στη διάρκεια των οποίων περισσότεροι από 30 πολίτες έχασαν τη ζωή τους, ενώ δεκάδες άλλοι τραυματίστηκαν. Έκτοτε, η βία στην περιοχή αυξάνεται ραγδαία.

Μέχρι το τέλος του 2018, 500 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, μεταξύ των οποίων, άμαχοι, άνδρες των σωμάτων ασφαλείας της Ινδίας και μέλη ένοπλων οργανώσεων.

Πως ξεκίνησε η κρίση του 2019

Οι εξελίξεις των τελευταίων δύο ετών δεν σταμάτησαν ούτε το 2019. Στις 14 Φεβρουαρίου, 40 μαχητές παραστρατιωτικών οργανώσεων σκοτώθηκαν σε επίθεση αυτοκτονίας στην ινδική περιοχή του Κασμίρ, προκαλώντας οργή. Πρόκειται για την πιο αιματηρή επίθεση μαχητών στην περιοχή εδώ και τρεις δεκαετίες. Την ευθύνη για την επίθεση ανέλαβε η οργάνωση Jaish-e-Mohammad (JeM), που έχει ως βάση της το Πακιστάν.

Η Ινδία έχει πλέον στρατεύματα 500.000 ανδρών στην περιοχή, προκειμένου να αντιμετωπίζει τις βίαιες εξεγέρσεις όσων διεκδικούν είτε την ανεξαρτητοποίηση του Κασμίρ από την Ινδία, είτε την ένωσή του με το Πακιστάν.

Η αντίδραση της Ινδίας στα τελευταία περιστατικά

Μετά τη βομβιστική επίθεση του Φεβρουαρίου, ο πρωθυπουργός της Ινδίας Ναρέντρα Μόντι απείλησε με μια «αποστομωτική» απάντηση. Το Νέο Δελχί απαίτησε από το Ισλαμαμπάντ να αναλάβει δράση, κατηγορώντας το παράλληλα για χρήση των ένοπλων οργανώσεων ως «εντολοδόχων» του, προκειμένου να ενισχύσουν την αναταραχή στο Κασμίρ και να διενεργήσουν τρομοκρατικές επιθέσεις στην Ινδία.

Στις 26 Φεβρουαρίου, ινδικά πολεμικά αεροπλάνα διέσχισαν το συνοριακό όριο κατάπαυσης πυρός του Κασμίρ, περνώντας στον εναέριο χώρο του Πακιστάν και βομβαρδίζοντας μια περιοχή. Σύμφωνα με το Νέο Δελχί, επρόκειτο για μια μεγάλη βάση του JeM, από την οποία οι μαχητές της οργάνωσης προετοίμαζαν νέες επιθέσεις σε ινδικό έδαφος.

Ήταν η πρώτη χρήση αεροπορικής πολεμικής δύναμης από πλευράς Ινδίας, από τον πόλεμο του 1971. Ωστόσο τότε, καμία από τις δύο χώρες δεν διέθετε πυρηνικά όπλα. Το γεγονός ότι πλέον έχουν και οι δύο πυρηνικό οπλοστάσιο, αναδεικνύει την κρισιμότητα της σημερινής κατάστασης όπως εξελίσσεται.

Μέχρι σήμερα πάντως, η Ινδία δεν έχει δημοσιοποιήσει τα αποτελέσματα της επίθεσης, περιοριζόμενη στη δήλωση ότι εξουδετερώθηκε «πολύ μεγάλος αριθμός» ένοπλων μαχητών, γεγονός που το Πακιστάν αρνείται.

Η αντίδραση του Πακιστάν στον βομβαρδισμό

Από την πλευρά του, το Ισλαμαμπάντ επιβεβαίωσε την επίθεση, υποστηρίζοντας ότι ο βομβαρδισμός έγινε σε περιοχή που Πακιστάν που δεν είναι διαφιλονικούμενη, σε απόσταση κάποιων χιλιομέτρων από το πακιστανικό μέρος του Κασμίρ.

Το Πακιστάν αντέδρασε οργισμένα, δεσμευόμενο να ανταποδώσει το αεροπορικό χτύπημα. Στις 27 Φεβρουαρίου πακιστανικά πολεμικά αεροσκάφη διέσχισαν τη γραμμή κατάπαυσης πυρός περνώντας στην ινδική επικράτεια, πραγματοποιώντας, σύμφωνα με το Ισλαμαμπάντ, «επίδειξη δύναμης».

Ωστόσο, το επεισόδιο πήρε διαφορετική τροπή, καθώς τα πακιστανικά αεροσκάφη εκδιώχθηκαν από ινδικά μαχητικά. Και οι δύο πλευρές υποστήριξαν στη συνέχεια ότι είχαν καταρρίψει εχθρικά αεροσκάφη.

Συγκεκριμένα, το Πακιστάν δήλωσε ότι είχε καταρρίψει δύο ινδικά αεροσκάφη, συλλαμβάνοντας μάλιστα έναν από τους πιλότους. Το Νέο Δελχί παραδέχτηκε ότι είχε χάσει ένα από τα αεροσκάφη του, υποστηρίζοντας ότι και η ινδική αεροπορία είχε καταρρίψει ένα πακιστανικό αεροσκάφος, γεγονός που το Ισλαμαμπάντ αρνείται.

Πάντως, την περασμένη Παρασκευή, την 1η Μαρτίου, το Πακιστάν απελευθέρωσε τον συλληφθέντα ινδό πιλότο ως ένδειξη «καλής θέλησης».

O πιλότος Abhinandan Varthaman αντιμετωπίζεται πλέον στην Ινδία ως εθνικό ήρωας. Στη φωτογραφία μικροί μαθητές ζωγραφίζουν το μουστάκι του στα πρόσωπά τους γιορτάζοντας την απελευθέρωσή του από τις πακιστανικές αρχές. Amit Dave/Reuters

Ωστόσο, η ένταση δε μειώθηκε, καθώς στις 2 Μαρτίου, οι συγκρούσεις στη συνοριακή γραμμή συνεχίστηκαν, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους τουλάχιστον επτά άτομα, εκ των οποίων οι πέντε ήταν άμαχοι. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι κατά τις τελευταίες αυτές επιθέσεις σκοτώθηκαν μια μητέρα με τα δύο της παιδιά από την πλευρά του ινδικού Κασμίρ, ενώ από την πλευρά του πακιστανικού Κασμίρ σκοτώθηκε έναν άνδρας και ένα παιδί.

Ποια θα είναι η επόμενη πράξη του δράματος; 

Η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί ανήσυχη, αλλά και αρκετά μουδιασμένη, τη διαμάχη που εξελίσσεται.

Οι δύο χώρες δημοσίως υποστηρίζουν ότι επιθυμούν να αποφύγουν μια πολεμική σύρραξη, ωστόσο η ένταση, που βαίνει αυξανόμενη, δείχνει προς την αντίθετη κατεύθυνση.

Από την πλευρά του, ο ΓΓ του ΟΗΕ, σε ανακοίνωσή του τόνισε ότι είναι πολύ σημαντικό οι κυβερνήσεις τόσο της Ινδίας, όσο και του Πακιστάν να εφαρμόσουν τη μεγαλύτερη δυνατή αυτοσυγκράτηση και να διασφαλίσουν ότι η κατάσταση δε θα χειροτερεύσει.

Άλλωστε, το γεγονός ότι πρόκειται για δύο πυρηνικές δυνάμεις που συνορεύουν έχει αυξήσει δραματικά την ανησυχία της διεθνούς κοινότητας.

Πηγές: BBC, The Japan Times, CNBC, Al Jazeera, United Nations