Ηγεσίες της ΕΕ: «Άβουλοι και μοιραίοι αντάμα»;

Μετά το σύντομο διάλειμμα που προκάλεσε η πανδημία, η ΕΕ είναι και πάλι τριχοτομημένη μεταξύ πλουσιότερου Βορρά, φτωχότερου Νότου και «ανελεύθερων δημοκρατιών» στην Ανατολή. Οι διαιρέσεις αυτές έχουν γίνει περισσότερο και όχι λιγότερο έντονες στη νέα συγκυρία που διαμορφώνουν αφενός οι μακροπρόθεσμες οικονομικές συνέπειες της πανδημίας και αφετέρου η αύξηση των τιμών της ενέργειας. Η απάντηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μέχρι σήμερα είναι απλώς να προβάλλει ως φόβητρο τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το Ηνωμένο Βασίλειο μετά το Brexit. Για πολλούς λόγους, είναι μια τελείως ανεπαρκής απάντηση.

Τα κράτη του πλουσιότερου Βορρά φαίνεται να επιμένουν στην ταχεία επιστροφή στα κριτήρια του Μάατριχτ. Η προοπτική ενός ισχυρού ρόλου για τους Φιλελεύθερους στη νέα γερμανική κυβέρνηση ενισχύει αυτή την τάση. Αυτό όμως θα είναι προφανώς καταστροφικό οικονομικά όχι μόνον για την Ελλάδα αλλά και για Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία. Το ότι θα υπάρξει ένας συμβιβασμός, όπως πάντα στην ΕΕ, δεν αναιρεί την ουσία της αντιπαράθεσης γιατί το διακύβευμα είναι η βασική κατεύθυνση του συμβιβασμού.

Την ίδια στιγμή, το φλέγον ζήτημα «ποιος θα πληρώσει την Πράσινη Μετάβαση» έχει ήδη ανοίξει. Οι διαιρέσεις και εδώ φαίνονται να είναι οι ίδιες. Ο πλουσιότερος Βορράς επιμένει ότι η φετινή αύξηση των τιμών της ενέργειας δεν οφείλεται στις πολιτικές μείωσης των αερίων του θερμοκηπίου και προτείνει απλώς την επιτάχυνση της διάδοσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Αντίθετα, κάποιοι από τους «γνωστούς ύποπτους» (Ισπανία, Γαλλία, Ελλάδα, Τσεχία, Ρουμανία) ζητούν κοινές παραγγελίες φυσικού αερίου ως μέσο για να μειωθούν οι τιμές. Στη συζήτηση έχει μπει και η αυξημένη χρήση των πυρηνικών εργοστασίων.

Ανεξάρτητα σε ένα βαθμό από όλα αυτά, η σύγκρουση των ακροδεξιών κυβερνήσεων Πολωνίας και Ουγγαρίας με την υπόλοιπη ΕΕ δεν φαίνεται να οδηγείται σε εκτόνωση. Αντίθετα μάλιστα, η κυβέρνηση της Πολωνίας πέτυχε να προσδώσει συνταγματική διάσταση στην αντιπαράθεσή της με το Ευρωκοινοβούλιο και την Επιτροπή, μέσα από μια απόφαση του (πολιτικά ελεγχόμενου από αυτήν) Συνταγματικού Δικαστηρίου. Η έκβαση της σύγκρουσης θα κριθεί στο αμιγώς πολιτικό επίπεδο. Από τη μια πλευρά οι βασικές «πολιτικές οικογένειες» της ΕΕ επιδιώκουν να δημιουργηθούν συνασπισμοί της αντιπολίτευσης ώστε να ηττηθούν στις εκλογές οι κυβερνήσεις Πολωνίας και Ουγγαρίας. Από την άλλη, οι ακροδεξιές (αν και τυπικά δεν ανήκουν στο ακροδεξιό κόμμα του Ευρωκοινοβουλίου) κυβερνήσεις σε Πολωνία και Ουγγαρία ελπίζουν στην ανάδειξη και άλλων κυβερνήσεων στην ΕΕ με συγγενείς σε αυτές απόψεις. Γιατί προφανώς όλα αλλάζουν αν μέσα στο 2022 βρεθεί η Ιταλία ή η Γαλλία στο πλευρό στο Ορμπάν.

Ερχόμαστε λοιπόν στο προφανές, ότι δηλαδή αυτή η γεωπολιτική τριχοτόμηση της ΕΕ συνδέεται άμεσα με τους πολιτικούς συσχετισμούς στο εσωτερικό κάθε κράτους. Μια δεξιά κυβέρνηση σε ένα κράτος του φτωχότερου Νότου είναι αντικειμενικά πολύ λιγότερο διεκδικητική απέναντι στον πλουσιότερο Βορρά, επειδή η ίδια υιοθετεί ιδεολογικά την δημοσιονομική πειθαρχία και τη συμπίεση του κοινωνικού κράτους.

Αυτό ίσως να είναι και η βασική αιτία που η παραδοσιακή δεξιά – κεντροδεξιά αντιμετωπίζει, τουλάχιστον δημοσκοπικά, τέτοια συντριβή στη Γαλλία και την Ιταλία σε όφελος της ακροδεξιάς. Η δυσαρέσκεια των συντηρητικών ψηφοφόρων για την καταθλιπτική γερμανική οικονομική επικυριαρχία, σε συνδυασμό με την αντιμεταναστευτική ρητορική της ακροδεξιάς , έχει φέρει αυτά τα δυο μεγάλα κράτη του Ευρωπαϊκού Νότου στην κόψη του ξυραφιού, στο όριο να περάσουν από το μπλοκ του Νότου στο μπλοκ των ανατολικών «ανελεύθερων δημοκρατιών».

Η εμφανής ανεπάρκεια του μπλοκ του Νότου να διεκδικήσει αποτελεσματικά από τον πλουσιότερο Βορρά τη μόνιμη χαλάρωση των κριτηρίων του Μάαστριχτ και μια δικαιότερη Πράσινη Μετάβαση οφείλεται φυσικά στον υπερβολικά «κεντρώο» και δεκτικό στον νεοφιλελευθερισμό προσανατολισμό των σημερινών κυβερνήσεων σε Γαλλία και Ιταλία. Ο Μακρόν και ο Ντράγκι περισσότερο γκρινιάζουν και λιγότερο διεκδικούν από την ΕΕ. Προφανώς κάθε αριστερός πολίτης στην Ευρώπη προτιμάει αυτούς αντί του Ζεμούρ και του Σαλβίνι. Αλλά το «ατύχημα» αυτό μπορεί να συμβεί στις προσεχείς εκλογές και οι πιθανότητες για αυτό αυξάνονται όσο οι Γάλλοι και οι Ιταλοί πολίτες θα στριμώχνονται αυτό τον δύσκολο χειμώνα.

Δηλαδή δεν υπάρχει η περίφημη «ανάκαμψη της Σοσιαλδημοκρατίας στην ΕΕ»; Είναι τουλάχιστον νωρίς για να συμπεράνουμε κάτι τέτοιο, με δείγματα μόνον τα αποτελέσματα των Δημοτικών Εκλογών στην Ιταλία και μια αλλαγή κυβέρνησης στη Γερμανία όπου όμως θα παίζουν κρίσιμο ρόλο οι (νέο)Φιλελεύθεροι. Η ΕΕ σήμερα είναι ένα υβριδικό μόρφωμα συνομοσπονδίας στο οποίο διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο: Από τη μια ο συσχετισμός δυνάμεων στο επίπεδο των επικεφαλής των κυβερνήσεων. Από την άλλη ο οικονομικός – γεωπολιτικός συσχετισμός μεταξύ Βορρά και Νότου. Αν έχουμε άλλη μια βίαιη επιβολή του Βορρά έναντι του Νότου στα μεγάλα διακυβεύματα της συγκυρίας (επιστροφή στο Μάαστριχτ και επιμερισμός του κόστους της πράσινης Μετάβασης), η βασική αντίθεση στην ΕΕ μπορεί να διαμορφωθεί στην αντίθεση ενός οικονομικά νεοφιλελεύθερου και κοινοβουλευτικά δημοκρατικού Βορρά με ακροδεξιές «πρώτα η πατρίδα μας – έξω οι μετανάστες» κυβερνήσεις και αυτό όχι μόνον στην Ανατολή της ΕΕ.

Αν πάλι το «ατύχημα» αποφευχθεί για την ώρα σε Γαλλία και Ιταλία, θα υπάρχει ένα παράθυρο ευκαιρίας το δεύτερο εξάμηνο του 2022, κατά το οποίο οι «κεντρώες» κυβερνήσεις Σολτς, Μακρόν και Ντράγκι θα κληθούν να αποφασίσουν για τη συνοχή της ΕΕ. Σε μια τέτοια συγκυρία, μπορεί να μιλήσουμε για ανάκαμψη της Σοσιαλδημοκρατίας, ουσιαστικό ρόλο της Αριστεράς και των Πρασίνων στις εξελίξεις, διαμόρφωση ενός αποτελεσματικού προοδευτικού πόλου στην ΕΕ. Εάν και εφόσον ληφθεί η απολύτως απαραίτητη απόφαση να στείλουμε ως ΕΕ τα κριτήρια του Μάαστριχτ και τους παράλογους περιορισμούς στη λειτουργία της ΕΚΤ στο σκουπιδοντενεκέ της Ιστορίας. Ή αυτό, ή θα κυβερνήσουν την Ευρώπη ο Ορμπάν με τον Σαλβίνι και τον Ζεμούρ. Σε κάθε περίπτωση, η εποχή των Κολ, Σιράκ και των νάνων επιγόνων τους έχει τελειώσει.

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr