«Η θείτσα με την τσάντα» -Η Ιστορία μιας (πολύ επίκαιρης) φωτογραφίας

Κανένας δεν αντέδρασε στην «παρέλαση» των φασιστών. Μόνο μία γυναίκα, αγανακτισμένη, προσπάθησε να χτυπήσει με την τσάντα της έναν απ’ αυτούς. Το γεγονός απαθανατίζει (κυριολεκτικά) ο φωτογράφος της τοπικής εφημερίδας Χανς Ρούνεσον. Η φωτογραφία παίρνει αμέσως τον τίτλος «η θείτσα με την τσάντα», γίνεται «Η φωτογραφία της χρονιάς» στη Σουηδία, κερδίζει διεθνή βραβεία.

Το όνομα της «θείτσας με την τσάντα» είναι Ντανούτα Σεν. Γεννήθηκε στην Πολωνία το 1947 από γονείς που πέρασαν χρόνια της ζωής τους κρατούμενοι σε γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Γνώρισε τον αθλητικογράφο Μπγιέρν Άντερσον και μετανάστευσε στη Σουηδία το 1981. Εργάστηκε ως καθαρίστρια και διανομέας πρωινών εφημερίδων, σε συνδρομητές. Μετά απ’ αυτό το περιστατικό σχεδόν εξαφανίστηκε. Ο σύζυγος της αναφερόταν σε ένα «ατυχές γεγονός που πρέπει να ξεχαστεί». Οι φασίστες της έκαναν μήνυση για βιαιοπραγία και ζούσε υπό αστυνομική προστασία. Αυτοκτόνησε το 1988. Ο γιός της έχει δηλώσει ότι δεν θέλει να χρησιμοποιείται η μητέρα του ως μέσον προπαγάνδας από καμία πλευρά.

Παρ’ όλα αυτά, η γλύπτρια Σουζάνα Άρβιν, έφτιαξε, μερικά χρόνια αργότερα, το άγαλμα της και το δώρισε στον δήμο του Βέξιε για να τοποθετηθεί, στο σημείο που συνέβη το γεγονός ως αντιφασιστικό σύμβολο. Το Δημοτικό Συμβούλιο δεν έκανε δεκτή τη δωρεά με το αιτιολογικό ότι «εξάπτει πάθη». Αντίθετα, παράγγειλε κάτι «πιο ήπιο» που το τοποθέτησε σε κάποια γωνιά της πόλης. Το χάλκινο άγαλμα της Θείτσας με την τσάντα περιπλανήθηκε πολλά χρόνια σε εκθέσεις, αποθήκες και αυλές, μέχρι που το αγόρασε ο Λάσε Ντίντινγκ. Το μετονόμασε, δίνοντας του τον τίτλο «Με όπλο την τσάντα» και το τοποθέτησε μπροστά από το ξενοδοχείο που έχει στην πόλη Βάρμπεργκ, νότια από το Γκέτεμποργκ, 210 χιλιόμετρα μακριά από το Βέξιε.

Έζησα στο Βέξιε τη διετία 1980 – 1981. Σήμερα είναι πανεπιστημιούπολη, βγάζει κομπιουτεράδες. Τότε, στα μάτια μου, ήταν ένα μικρό πληκτικό χωριό που πέρα από τις βόλτες γύρω από την υπέροχη λίμνη, δεν είχε τίποτα άλλο να κάνεις. Άλλωστε από τη λίμνη πήρε η πόλη το όνομα της η πόλη Väg (δρόμος) + sjö (λίμνη) = Växjö. Τα πάντα έκλειναν στις 6 το απόγευμα, ακόμα και τα Café διότι «οι εργαζόμενοι έπρεπε να βρεθούν με την οικογένεια τους». Υπήρχε ένα μικρό φοιτητικό pub που άνοιγε κάθε Τρίτη και Σάββατο, έπαιζαν τζαζ και ροκ συγκροτήματα και σέρβιρε μπύρα χωρίς αλκοόλ. Υπήρχαν βέβαια και τα μπαρ των δύο μικρών παρακμιακών ξενοδοχείων αλλά σ’ αυτά δεν πήγαινα λόγω του περιβάλλοντος τους. Οι παρέες που σύχναζαν εκεί με κοίταγαν στραβά και με τρόμαζαν. Δεν θα ξεχάσω ποτέ πόσο με ταλαιπωρούσε ο κύριος Μπρούμενταλ, ο αστυνομικός που κάθε έξι μήνες ανανέωνε την άδεια παραμονής μου, αλλά και πόσο μου συμπαραστάθηκαν ο Μπέρτιλ, η Νάντια και η Ανίτα, η δασκάλα που με έμαθε σουηδικά.

Στις εκλογές που έγιναν στη Σουηδία στις αρχές του περασμένου Σεπτεμβρίου το ακροδεξιό κόμμα «Σουηδοί Δημοκράτες» (ήπια μετάλλαξη του Nordiska Rikspartiet) πήρε σε όλη τη χώρα 17,6%. Στη Σμόλαντ, την επαρχία που είναι το Βέξιε, πρώην μεγάλη βάση των σοσιαλδημοκρατών λόγω των εργοστασίων που υπήρχαν, το ποσοστό του ήταν σχεδόν διπλάσιο.