Η συμφωνία μεταξύ Σαουδικής Αραβίας – Ιράν: Μια πρώτη αποτίμηση

Η πρόσφατη συμφωνία μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν για το άνοιγμα των εκατέρωθεν πρεσβειών και για αμοιβαίο σεβασμό της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας τους με τη μεσολάβηση της Κίνας αποτέλεσε έναυσμα για πολύ διαφορετικές εκτιμήσεις. Άλλες θεώρησαν την εξέλιξη ως ανατροπή των μέχρι τώρα συμμαχιών και ισορροπιών στη Μέση Ανατολή και ως ένδειξη της ραγδαίας αποδυνάμωσης της αμερικανικής επιρροής στη Μέση Ανατολή. Άλλες θεώρησαν ότι τα προβλήματα και οι διαφορές μεταξύ των δύο κρατών και η μικρή κινεζική στρατιωτική παρουσία -με μοναδική βάση στο Τζιμπουτί- στη Μέση Ανατολή μειώνουν τη σημασία της συμφωνίας. Η πραγματικότητα βρίσκεται κάπου στη μέση.

Αναγκαία για Ιράν και Σ. Αραβία η συμφωνία

Τόσο το Ιράν όσο και η Σαουδική Αραβία είχαν ανάγκη αυτήν τη συμφωνία. Η Τεχεράνη βρίσκεται μπροστά σε μια συνεχιζόμενη κοινωνική αναταραχή που δεν φαίνεται να καταλαγιάζει γρήγορα. Φοβάται, μέχρι ενός σημείου δικαίως, ότι την αναταραχή αυτή είναι δυνατόν να εκμεταλλευτούν εξωτερικές δυνάμεις, ιδιαίτερα σε περιοχές με κουρδικούς και αραβικούς πληθυσμούς.

Η ιρανική οικονομία πιέζεται πολύ από τις σκληρές κυρώσεις και η στρατιωτική/πολιτική υπερέκταση του Ιράν με την ενεργό ανάμειξή του στον εμφύλιο της Υεμένης και τις εξελίξεις στο Ιράκ, την Συρία και τον Λίβανο απομυζά πολύτιμους πόρους που προορίζονταν για την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη. Από την πλευρά της η Σαουδική Αραβία βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση στην Υεμένη καθώς η στρατιωτική εμπλοκή της όχι μόνο δεν απέδωσε τα αναμενόμενα αλλά έχει μετατραπεί σε μια χαίνουσα πληγή για το κύρος της χώρας στο εξωτερικό και για τη σταθερότητα της ηγεσίας του διαδόχου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν στο εσωτερικό. Η σαουδαραβική μοναρχία αντιλαμβάνεται επίσης ότι είναι αδύνατο να διατηρήσει την επιρροή της στο Ιράκ και τον Λίβανο χωρίς συνεννόηση με το Ιράν. Ιδιαίτερα στον Λίβανο η εκλογή του νέου προέδρου που είναι βασική προϋπόθεση για την έξοδο της χώρας από την καταστροφική περιδίνηση εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη συνεννόηση Τεχεράνης και Ριάντ.

Νέα δεδομένα για τη σχέση Δύσης – Διεθνούς Κοινότητας

Ένας ακόμη λόγος είναι ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία ανέδειξε εναλλακτικά και ανταγωνιστικά πλαίσια διαμόρφωσης της διεθνούς κοινωνίας. Μέχρι την πρώτη δεκαετία του εικοστού πρώτου αιώνα το αδιαφιλονίκητο υπόδειγμα συγκρότησης της διεθνούς κοινωνίας ήταν το δυτικό. Η διεθνής κοινότητα ταυτιζόταν με τις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Ευρωπαϊκή Ένωση, τη Βρετανία, την Ιαπωνία, την Αυστραλία και την Νέα Ζηλανδία. Πρόσφατα η Ινδία αμφισβήτησε το δικαίωμα και τη δυνατότητα της Δύσης να καθορίζει τί είναι σημαντικό θέμα στη διεθνή πολιτική και η Κίνα έχει εδώ και μια δεκαετία περίπου αμφισβητήσει ανοικτά το δυτικό (άρρητο και ρητό) κανονιστικό πλαίσιο. Ο νέος Πρόεδρος Λούλα δεν προχώρησε σε ανοικτή υποστήριξη των δυτικών θέσεων για τον πόλεμο στην Ουκρανία. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, η Σαουδική Αραβία και το Ιράν ευθυγραμμίζονται με τη θέση της Κίνας ότι η πολιτική οργάνωση και η ηθική/πολιτιστική συγκρότησή της είναι μέρος του σκληρού πυρήνα της κυριαρχίας κάθε κράτους και δεν είναι θεμιτή και νόμιμη οποιαδήποτε έξωθεν παρέμβαση στο όνομα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή των δημοκρατικών ελευθεριών.

Αν η συμφωνία μακροημερεύσει θα πρέπει να περιμένουμε παρατεταμένη εκεχειρία ή ενδιάμεση συμφωνία ειρήνευσης στην Υεμένη που θα επιτρέψει στις δύο χώρες να απαγκιστρώσουν σημαντικούς στρατιωτικούς και οικονομικούς πόρους από την σύγκρουση και να ξεκινήσει μια πραγματικά σημαντική διεθνής ανθρωπιστική πρωτοβουλία για την ανόρθωση της πολύπαθης αυτής χώρας. Είναι όμως μάλλον πρόωρο να περιμένουμε μια τελική συμφωνία ειρήνης. Σημαντικά θα είναι τα οφέλη και από την συνεννόηση για τον Λίβανο και τη Συρία. Ιδιαίτερα στην τελευταία, η συνεννόηση Τεχεράνης-Ριάντ θα ενδυναμώσει τη θέση του Άσαντ ενώ είναι πιθανή η συμμετοχή και της Άγκυρας σε οποιαδήποτε διευθέτηση που θα αφορά την βόρεια Συρία.

Ο παράγοντας Ισραήλ

Τέλος, η Σαουδική Αραβία δεν θα είναι αναγκασμένη να εξαρτάται για την ασφάλειά της μόνο από τον εναγκαλισμό με το Ισραήλ σε μια στιγμή που η ακροδεξιά ισραηλινή κυβέρνηση είναι αντιμέτωπη με μια παλαιστινιακή εξέγερση και οι εικόνες των επιδρομών του ισραηλινού στρατού προκαλούν δυσάρεστες αντιδράσεις στις αραβικές κοινωνίες.

Μεγάλη επιτυχία για την Κίνα

Βέβαια, όσο διατηρείται η απειλή του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος και η πιθανότητα για δημιουργία ιρανικού πυρηνικού όπλου, όσο αυξάνεται ο αριθμός των ιρανικών πυραύλων και της ναυτικής παρουσίας του Ιράν στον Περσικό Κόλπο και όσο η Τεχεράνη βλέπει ηλεκτρονικά ΜΜΕ και μέσα κοινωνικής δικτύωσης που εκπορεύονται από τη Σαουδική Αραβία να αναμειγνύονται έντονα στις συγκρούσεις μεταξύ κράτους και κοινωνίας στο Ιράν, τόσο η αμοιβαία καχυποψία θα υπονομεύει την αποτελεσματικότητα αυτής της συμφωνίας. Για την Κίνα, από την άλλη μεριά, η συμφωνία αποτελεί μια πολύ σημαντική επιτυχία αλλά και μια πολύ μεγάλη στροφή στην εξωτερική πολιτική της. Μέχρι σήμερα η Κίνα δεν αναμειγνυόταν σε περιφερειακές συγκρούσεις και ανταγωνισμούς πέρα από την εγγύς περιφέρειά της. Με την μεσολάβηση αυτή όχι μόνο αναβαθμίζει τις σχέσεις της με δύο πολύ σημαντικούς οικονομικούς εταίρους, στους οποίους στηρίζει τη ενεργειακή τροφοδότηση της οικονομίας της αλλά δείχνει για πρώτη φορά ότι μπορεί να παίξει ηγετικό/μεσολαβητικό ρόλο που εγγυάται μια διεθνή συμφωνία εκτός της περιοχής της.

Τέλος, η συμφωνία αυτή, ανεξάρτητα από την εξέλιξή της, δείχνει με πολύ σαφή τρόπο πόσο ρευστές και πολύπλοκες είναι οι περιφερειακές ισορροπίες στη Μέση Ανατολή και πόσο άστοχη είναι η σπουδή να εμπλακεί η Ελλάδα στις μεσανατολικές διενέξεις με συστοιχίες Πάτριοτ και αεροπορικές ασκήσεις με στόχους που προσιδιάζουν σε ιρανικούς.

* Ο Σωτήρης Ρούσσος είναι Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και υπεύθυνος του Κέντρου Μεσογειακών, Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών. Το βιβλίο του «Επανάσταση και Εξέγερση στη Μέση Ανατολή» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg.

Πηγή φωτογραφίας: Xinhua

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr