Η ψυχολογία του «έχω άποψη»

Καλούμαστε, λοιπόν, μετά από αυτόν τον καταιγισμό πληροφοριών να πάρουμε θέση για τα πράγματα. Καλούμαστε να αποφασίσουμε. Καλούμαστε να επιλέξουμε. Ερωτόμαστε για τη γνώμη μας. Και εδώ το άτομο καλείται να «σκεφτεί». Τι είναι αλήθεια; Τι είναι ψέμα; Τι είναι παραπληροφόρηση; Τι είναι προπαγάνδα; Τι είναι πιο σωστό από κάτι άλλο; Αλλά, η κυριότερη απόφαση έγκειται αλλού: που βρίσκεται το ίδιο το άτομο μέσα στην απόφαση που θα πάρει, μέσα στη μεριά που θα επιλέξει, μέσα στην επιλογή που θα κάνει. Πιο απλά, τι του κάνει πραγματικά νόημα μέσα σε όλες τις πληροφορίες που λαμβάνει και τί το εκφράζει πραγματικά;

Για να μην καταλήξουμε ακόμα, ας δούμε ένα αποτέλεσμα όλων αυτών. Το συνασπισμό ατόμων σε μία επιλογή. Πως το βλέπουμε αυτό; Από την ύπαρξη πολιτικών ιδεολογιών, κομμάτων, πολιτικών «πλευρών», συγκεκριμένων ιδεολογιών, συγκεκριμένων μαζικών κρίσεων σε ένα γεγονός, τη θρησκευτική αντίληψη, την πόλωση, το δικομματισμό, το αίσθημα της δικαιοσύνης, των πολλών στάσεων σε ένα ζήτημα, τις γονεϊκές στάσεις και πρακτικές και άλλα πολλά. Συνεχίζοντας την προηγούμενη απαρίθμηση ίσως να μην περιγράφουμε τίποτα παραπάνω από την κοινωνία, ως αναπαράστασή της μέσα στο μυαλό του καθένα από εμάς. Και λέγοντας αναπαράσταση εννοούμε το πώς έχουμε μέσα μας δομημένη την «εικόνα» της κοινωνίας και, άρα, πως ορίζει και τί σημαίνει κοινωνία για τον καθένα από εμάς.

Από τι αποτελείται η κοινωνία όμως; Αποτελείται από πολλά, πάρα πολλά στοιχεία που ονομάζονται άτομα. Καλούνται άνθρωποι. Απαντώντας στο που βρίσκεται το άτομο μέσα στις επιλογές που κάνει και στο τι, τελικά, πιστεύει, ξεχνάμε να συνειδητοποιήσουμε ότι αυτά που επιλέγουμε, αποφασίζουμε και ενστερνιζόμαστε «φιλτράρονται» μέσα από τον προσωπικό τρόπο σκέψης καθενός. Από τον τρόπο, δηλαδή, που έχει μάθει να αντιλαμβάνεται τον εαυτό του, τον κόσμο γύρω του και το μέλλον. Το πώς «χτίζεται» ο τρόπος σκέψης θα μας απασχολήσει κάπου παρακάτω. Ο τρόπος που «βλέπουμε ένα γυάλινο σκεύος διαφέρει: εγώ θα το χρησιμοποιήσω για να πιω νερό, ενώ εσύ θα του βάλεις μέσα λουλούδια και θα το κάνεις ένα ωραίο βάζο, αναλόγως του πως έχουμε μάθει να αντιλαμβανόμαστε το «γυάλινο αντικείμενο». Για μένα ίσως είναι πιο εύκολο να «δω» το γυάλινο αντικείμενο σαν βάζο και για σένα πιο δύσκολο να το «δεις» σαν ποτήρι ή και αντίστροφα. Αυτό θα γίνει ανάλογα του πόσο ευέλικτα έχουμε μάθει να σκεφτόμαστε για τον κόσμο γύρω μας και τον εαυτό μας και, άρα, για το «γυάλινο αντικείμενο»!

Το παραπάνω παράδειγμα με το γυάλινο αντικείμενο δεν απέχει πολύ από το πόσο ευέλικτοι και πρόθυμοι είμαστε να σκεφτόμαστε πολύπλευρα (ή και ολόπλευρα) για τα καθημερινά πράγματα γύρω μας. Ένας άνθρωπος είναι πιο λειτουργικός όταν ο τρόπος σκέψης του είναι ευέλικτος  και, αντίθετα, πιο δυσλειτουργικός όταν ο τρόπος σκέψης του είναι δύσκαμπτος. Όταν, λοιπόν, ακούμε γνώμες, απόψεις και επιλογές για οποιοδήποτε θέμα θυμηθείτε ότι πίσω από αυτά «κρύβεται» ένας τρόπος σκέψης. Ίσως κάποια στιγμή κατηγοριοποιήσετε κάποιον ως καλό ή κακό, ως ηλίθιο ή έξυπνο, ως εγωιστή ή με όποια άλλη «ταμπέλα». Ας μάθουμε, όμως, ότι δεν υπάρχουν καλοί ή κακοί άνθρωποι, αλλά καλοί ή κακοί τρόποι σκέψης. Για να βελτιώσουμε την κοινωνία χρειάζεται να βελτιώσουμε τα στοιχεία της, εμάς. Και για να βελτιωθούμε εμείς πρέπει να βελτιώσουμε τον τρόπο σκέψης μας. Ο τρόπος σκέψης μαθαίνεται κατά ένα συντριπτικό μέρος από τον τρόπο μεγαλώματος, ανατροφής, εκπαίδευσης και παιδείας. Με βάση αυτό το δεδομένο που μας προσφέρει απλόχερα η επιστήμη της ψυχολογίας μπορούμε να μεθοδεύσουμε πράγματα προς αυτή την κατεύθυνση. Και είναι πολλά. Και είναι και εφικτά.  

*Ο Γιώργος Καζανάς είναι Ψυχολόγος/Ψυχοθεραπευτής, Γνωσιακής/Συμπεριφορικής Προσέγγισης

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr