Η νεο-φιλελευθεροποίηση του ποδοσφαίρου

Από τη στιγμή που μία δραστηριότητα προσελκύει μεγάλο κοινό και αποκτά δημοφιλία ή αναγκαιότητα, οι πιθανότητες να μην εκφυλιστεί είναι σχεδόν μηδαμινές. Η υπαιτιότητα μιας τέτοιας κατάληξης βαραίνει κυρίως τους διαχειριστές αυτής της δραστηριότητας αλλά και το πολιτικοκοινωνικό οικοσύστημα μέσα στο οποίο αναπτύσσεται. Όταν αρχίσει να εμφανίζεται η διαφθορά και η διαπλοκή, τότε με μαθηματική πρόοδο, αυτή η δραστηριότητα, όχι μόνο δείχνει τα εκφυλιστικά της στοιχεία αλλά διαχέεται σε πολλούς τομείς της κοινωνίας, τους οποίους επηρεάζει.

Ο αθλητισμός αποτελεί ένα σημαντικό πεδίο ανάπτυξης της διαφθοράς, καθώς η λαϊκή αποδοχή και η δημοφιλία αγωνισμάτων δεν προσελκύουν μόνο φιλάθλους και οπαδούς αλλά διευρύνονται και ενσωματώνουν οικονομικούς και πολιτικούς παράγοντες, καθώς επίσης και τάσεις της κοινωνικής ζωής. Το ποδόσφαιρο, το οποίο είναι ίσως το πιο δημοφιλές άθλημα, δεν αποτελεί ειδική περίπτωση διαφθοράς στις σύγχρονες κοινωνίες, αλλά λόγω της δημοφιλίας του παρουσιάζει με τον πιο εμφαντικό τρόπο όλα τα συμπτώματα και τις παθογένειες που εξασθενούν το χαρακτήρα, τις αρετές και τις ηθικές αρχές, που το ίδιο το άθλημα προβάλλει ως ιδανικά. Ο εύκολος πλουτισμός, η εξουσία, η δημόσια αποδοχή και φήμη των παραγόντων του ποδοσφαίρου, δημιουργούν επιπλέον ευαρέσκειες και ικανοποιήσεις, διευρύνοντας τις επιδιώξεις και την απληστία τους. Η έλλειψη ηθικών, πνευματικών μέσων και αρετών δημιουργεί ισχυρά κίνητρα, ακόμη και σε περιβάλλοντα που η διαφθορά δεν αποτελεί την επικρατούσα συνθήκη. Μόνος παράγοντας, που αποθαρρύνει τέτοιες πρακτικές, παραμένει το νομικό σύστημα και οι προβλεπόμενες από τον ποινικό κώδικα τιμωρίες και διώξεις. Παράλληλα, σε κοινωνικές συνθήκες με έντονα παρηκμασμένες νοοτροπίες, οι άνθρωποι, απερίσκεπτα και χωρίς ενοχές, δικαιολογούν πρακτικές διαφθοράς. Μια τέτοια τεκμηρίωση και αιτιολόγηση οδηγεί στη νομιμοποίησή της.

Μια ακόμη παράμετρος, που ευνοεί τα φαινόμενα διαφθοράς στο ποδόσφαιρο, είναι η έλλειψη θεσμικής λειτουργίας της πολιτείας και των πολιτικών κομμάτων, προς την κατεύθυνση θέσπισης αποτελεσματικών κανόνων και νόμων. Σε πολιτισμένες κοινωνίες, βέβαια, η απειλή μιας τιμωρίας θεωρείται μια παρωχημένη, αν και για κάποιους αναγκαία διαδικασία ηθικής ανάπτυξης του ατόμου. Η έλλειψη ουσιαστικής λειτουργίας της νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας οδηγεί στην άποψη, πως οι κολάσιμες πράξεις διαφθοράς αποτελούν μια κανονικότητα και ένα αναπότρεπτο στοιχείο στο χώρο του ποδοσφαίρου. Τα πρόστιμα, οι υποβιβασμοί και κάθε μέτρο που αποσκοπεί στην τιμωρία, φαίνεται να μην λύνουν το πρόβλημα. Αντιθέτως, συντηρούν και διαιωνίζουν ένα σύστημα, το οποίο η κοινωνία δια της ανοχής θεωρεί κυρίαρχη νοοτροπία. Με άλλα λόγια, η διαφθορά στο ποδόσφαιρο δεν είναι το αποτέλεσμα άγνοιας ή αδιαφορίας για τους κανόνες της πολιτείας, αλλά είναι κυρίως αποτέλεσμα πολιτικό, καθώς πρόκειται για μια πολιτική επιλογή, η οποία ελλείπεται οράματος, βούλησης, σθένους, αποφασιστικότητας και προσήλωσης στην αντιμετώπιση των ηθικών και νομικών ζητημάτων. Αυτός είναι και ο λόγος που η διαφθορά στο ποδόσφαιρο αποτελεί και μια συνεχή πρόκληση για τις δημοκρατικές δυνάμεις που επιθυμούν να καταπολεμήσουν τα φαινόμενα που προσβάλουν το άθλημα και να ανασυγκροτήσουν τον ευρύτερο χώρο του θεσμού.

Το ψάρι, βέβαια, βρωμάει από το κεφάλι και ζέχνει ολόκληρος ο χώρος του ποδοσφαίρου. Η ανεξαρτησία και η αυτονομία των ρυθμιστικών φορέων του ποδοσφαίρου θα μπορούσε να συμβάλει στη μείωση του κινδύνου πολιτικής επιρροής και διαφθοράς. Η εσωτερικότητα στη λειτουργία της FIFA όμως δημιούργησε με τον καιρό μια εσωστρέφεια στους παράγοντες που τη διοικούν. Η αυτονομία σε συνθήκες φιλελευθερισμού και ελεύθερης αγοράς, σημαίνει επίσης έλλειψη ελέγχου και λογοδοσίας. Έτσι, η διαφθορά μπόρεσε να αγγίξει το ανώτερο επίπεδο διακυβέρνησης. Η εμπλοκή, παραδείγματος χάρη, του πρώην προέδρου της FIFA, Sepp Blatter και του πρώην προέδρου της UEFA, Michel Platini σε σκάνδαλο διαφθοράς (δωροδοκία/δωροληψία) αλλά και οι ποινές που επιβλήθηκαν, παρουσιάζουν τόσο τη διατρητότητα του συστήματος διακυβέρνησης των οργάνων της FIFA και της UEFA, όσο και την ηθικού χαρακτήρα – και όχι ποινικού – αντιμετώπιση των φαινομένων διαφθοράς. Το όνομα του Platini, βέβαια, εμπλέκεται επίσης και στο λεγόμενο «σκάνδαλο των στημένων αγώνων» στο Ελληνικό ποδόσφαιρο και στο σκάνδαλο ανάθεσης της διοργάνωσης του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 2022 στο εμιράτο του Κατάρ.

Και σαν να μην έφτανε η διαφθορά και η διαπλοκή των επίσημων φορέων και των παραγόντων του αθλήματος, εμφανίζονται ορισμένες ομάδες από τα τρία μεγαλύτερα πρωταθλήματα της Ευρώπης, να επιδιώκουν την απόσχιση (ή τον εκβιασμό) από την UEFA, ώστε να δημιουργήσουν τη δική τους Λίγκα. Μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να ξαφνιάσει και να δημιουργήσει απορίες στο μεγαλύτερο μέρος του ποδοσφαιρικού κόσμου, αν δεν αποτελούσε μια ενέργεια στενά συνδεδεμένη με το γενικότερο διεφθαρμένο και εκφυλισμένο οικοσύστημα που γιγάντωσε τόσο τις ομάδες όσο και τις εθνικές ομοσπονδίες. Το ποδόσφαιρο, μέσα στις σημερινές συνθήκες εμπορευματοποίησης, ακολουθεί τις εξελίξεις του γενικότερου παρασιτικού πολιτικοοικονομικού συστήματος. Από ένα κερδοφόρο και καπιταλιστικά διαρθρωμένο διαπλεκόμενο σύστημα εξουσίας, που ήταν μέχρι πρότινος, ριζοσπαστικοποιείται και συντηρητικοποιείται ακόμη περισσότερο, διαμορφώνοντας ένα απόλυτα συγκεντρωτικό χαρακτήρα.

Η νεο-φιλελευθεροποίηση του ποδοσφαίρου θέλει τις χορηγίες, τις διαφημίσεις, το στοιχηματισμό και τα τηλεοπτικά δικαιώματα να κατευθύνονται σε ακόμη πιο λίγους ανθρώπους… με ακόμη πιο αδιαφανείς διαδικασίες. Η νέα καπιταλιστική κρίση που έφερε μαζί της η πανδημία, αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για τις πιο δυνατές ομάδες να συγκροτήσουν μια κλειστή νεοφιλελεύθερης έμπνευσης Λίγκα. Ένας τέτοιος ελιτισμός από μέρους των ισχυρών εταιριών του ποδοσφαίρου δημιουργεί ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα, στο ήδη βαλλόμενο ανηλεώς δημοφιλές άθλημα. Μια τέτοια πιθανότητα θα βαθύνει ακόμη πιο πολύ το χάσμα μεταξύ των ομάδων –κυρίως σε οικονομικό επίπεδο– θα εντείνει τον αθέμιτο ανταγωνισμό αλλά κυρίως θα υποβαθμίσει τα εθνικά πρωταθλήματα, καθώς θα αποκλείει τους περισσότερους συλλόγους αλλά και πολλές χώρες της Ευρώπης. Κάτι τέτοιο θα κατέστρεφε εντελώς το ποδόσφαιρο και κυρίως θα εξάλειφε τον λαϊκό χαρακτήρα του αθλήματος. Παρά τις υποκριτικές ανακοινώσεις, οι ευθύνες της UEFA είναι τεράστιες, αφού τόσα χρόνια υποβοηθούσε τη γιγάντωση αυτών των ομάδων, οι οποίες έχαιραν των ευεργεσιών της, κάνοντας μάλιστα τα στραβά μάτια κάθε φορά που παραβιάζονταν οι κανόνες… που η ίδια δημιουργούσε. Η UEFA πρόσφερε ασυλία στη διαφθορά και στα σκάνδαλα, είτε με το να ανέχεται, είτε στηρίζοντας διεφθαρμένους «μεγιστάνες» του πλούτου που χρησιμοποιούν το άθλημα. Και τώρα που το παρασιτικό χρήμα και η παρασιτική εξουσία περιορίστηκαν, αναδείχθηκε μια νέα ολιγαρχία συμφερόντων.

Από την άλλη, το θετικό στοιχείο που προέκυψε είναι ότι αποκαλύφθηκε ο ρόλος των καθεστωτικών ομάδων στους οπαδούς, οι οποίοι σιγά σιγά οργανώνονται, για να διεκδικήσουν μια άλλη προοπτική για τις ομάδες τους και γενικότερα για το άθλημα. Ήδη, βρετανικά σωματεία φιλάθλων αντέδρασαν μαζικά στην απόφαση των λεγόμενων Dirty Dozen, ανακοινώνοντας κοινές δράσεις με άλλα σωματεία της Ευρώπης. Οι εξελίξεις στο Ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο δείχνουν, πως, όταν οι παράσιτοι νεοφιλελεύθεροι του κεφαλαίου βρίσκονται σε υποτροπή, δεν διστάζουν να καταστρέψουν δημιουργήματα, που ο λαός αγαπά και υποστηρίζει. Το ποδόσφαιρο δείχνει ότι όταν τα πράγματα δυσκολεύουν για τους άπληστους διεφθαρμένους, ο νεοφιλελευθερισμός είναι το «σωσίβιο» που ελπίζουν πως θα τους σώσει, αφήνοντας ταυτόχρονα τους υπόλοιπους να πνιγούν.

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr