Η μετάλλαξη του Κιμ από μυστηριώδη δικτάτορα σε διπλωμάτη: Ψευδαίσθηση ή "θαύμα";

Γράφει η Μυρτώ Κελεσίδου

Ο Κιμ Γιονγκ Ουν ζει για χρόνια στην απομόνωση καλλιεργώντας το προφίλ ενός ηγέτη με μυστικιστικές πρακτικές, που κατέχει τον απόλυτο έλεγχο σε μια άκρως πειθαρχημένη χώρα. Η στροφή όμως που έχει κάνει τους τελευταίους μήνες προωθώντας τον εαυτό του ως έναν «κανονικό» ηγέτη έχει δημιουργήσει ερωτηματικά. Άλλωστε κανείς δεν φανταζόταν πριν από ένα χρόνο πως ο Κιμ Γιονγκ Ουν και ο Ντόναλντ Τραμπ θα συναντιόντουσαν μια μέρα.

Ο δικτάτορας που αλλάζει τους κανόνες του παιχνιδιού

Μέχρι σήμερα γνωρίζαμε ελάχιστες πληροφορίες για τον ηγέτη της Βόρειας Κορέας και τον τρόπο που κυβερνά. Άλλωστε αυτή η μυστικότητα και η προκλητικότητα είναι που μαγνητίζει τους πάντες και φαίνεται να το ξέρει καλά ο ίδιος. Οι αρνητικές ειδήσεις για εκείνον διαδέχονται η μία την άλλη από το 2011 που ανέλαβε την εξουσία. Είναι εκείνος που εμφανίζεται να έδωσε εντολή να εκτελεστεί ο θείος του και ο αδερφός του που τόσο μισούσε. Έχει δαπανήσει εκατομμύρια σε δοκιμές διηπειρωτικών βαλλιστικών πυραύλων και την ανάπτυξη μιας βόμβας υδρογόνου. Επί μήνες αντάλλασσε «πυρά» με τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ και έκανε πολλούς να πιστέψουν πώς ένας Γ’ Παγκόσμιος ξεκινάει. Όσον αφορά την προσωπική του ζωή, αυτό που είναι γνωστό είναι πως είναι παντρεμένος με μια σύζυγο που σπάνια εμφανίζεται ενώ φήμες τον θέλουν να είναι πατέρας τριών παιδιών που ποτέ όμως δεν έχουν εμφανιστεί δημόσια.

Κι όμως μετά από χρόνια απομόνωσης και πλήθος αρνητικών σχολίων σήμερα ο Κιμ Γιονγκ Ουν έχει αλλάξει τους κανόνες του παιχνιδιού. Έχει αναδειχθεί ως ένας ισχυρός παίκτης στο χώρο της διπλωματίας. Το τσιγάρο με το οποίο εμφανιζόταν να κρατάει στις περισσότερες φωτογραφίες έχει εξαφανιστεί, η σύζυγός του έγινε ξαφνικά Πρώτη Κυρία και οι πυρηνικές απειλές έχουν μετατραπεί πλέον σε διπλωματικό εργαλείο για εκείνον. Δήλωσε ότι είναι έτοιμος να συζητήσει για την αποπυρηνικοποίηση του καθεστώτος του, δεν αντιτίθεται πλέον στις κοινές στρατιωτικές ασκήσεις Αμερικανό-Νότιας Κορέας που προκάλεσαν την οργή του στο παρελθόν. Έχει παραιτηθεί από τα αιτήματά του για την απόσυρση των 28.000 αμερικανικών στρατευμάτων στη Νότια Κορέα και πιο πρόσφατα, υποσχέθηκε να αναστείλει τις δοκιμές πυραύλων και να κλείσει έναν πυρηνικό σταθμό δοκιμών. Μέσα σε λίγους μήνες, ο Κιμ Γιονγκ Ουν κατάφερε να αλλάξει εντελώς την εικόνα του αλλά και του καθεστώς του κάνοντας πολλούς να τρίβουν τα μάτια τους. Ηγέτες από την Κίνα, την Ρωσία, την Συρία, την Νότια Κορέα αλλά και τις ΗΠΑ είτε έχουν ήδη συναντηθεί μαζί του, είτε έχουν εκφράσει δημόσια την επιθυμία να τον γνωρίσουν. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν τον έχει ήδη προσκαλέσει να επισκεφθεί τον Σεπτέμβριο την Ρωσία και ο Πρόεδρος της Συρίας, Μπασάρ αλ Άσαντ έχει επίσης εκφράσει τη θέλησή του να επισκεφθεί την Πιονγιάνγκ. Η απόφαση μάλιστα του Κιμ να σταματήσει τις πυρηνικές δοκιμές και να συναντηθεί με τον ορκισμένο εχθρό του, Ντόναλντ Τραμπ ήταν το κερασάκι στην τούρτα.

Τον τελευταίο καιρό ο Κιμ έχει μονίμως έτοιμη μια βαλίτσα και έχει ξεκινήσει τα ταξίδια. Πραγματοποίησε δύο επισκέψεις στην Κίνα σε λιγότερο από δύο μήνες. Πρώτα στο Πεκίνο και στη συνέχεια στο Νταλιάν στις αρχές Μαΐου, όπου έκανε μια βόλτα κατά μήκος της παραλίας με τον Πρόεδρο Xi Jinping. Τον περασμένο Απρίλιο συναντήθηκε στα κορεατικά σύνορα με τον Πρόεδρο της Νότιας Κορέας Moon Jae-in. Οι δυο τους απαθανατίστηκαν να κάνουν μια βόλτα και να μιλούν για το μέλλον των χωρών τους. Ο Κιμ φαίνεται πλέον πρόθυμος να ασχοληθεί με την πολιτική με έναν τρόπο που ο πατέρας και ο παππούς του δεν τον έκαναν ποτέ. 

Παρατηρώντας βέβαια κανείς το χρονοδιάγραμμα των ταξιδιών του στην Κίνα θα διαπιστώσει πως οι επισκέψεις του έγιναν λίγες μέρες πριν συναντηθεί με τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο. Μια πονηρή στρατηγική κίνηση που του επιτρέπει να κινηθεί με περισσότερη άνεση, αφού η Κίνα τάσσεται υπέρ μιας βραδύτερης προσέγγισης της αποπυρηνικοποίησης και θα προτιμούσε να αρθούν οι κυρώσεις που έχουν επιβάλλει οι ΗΠΑ στη Βόρεια Κορέα για να διατηρηθεί η οικονομία της σταθερή. Τώρα ο Κιμ μπορεί να διαπραγματευθεί με τις ΗΠΑ έχοντας ορισμένους συμμάχους στο πλευρό του κι αν η Ουάσινγκτον σκεφτόταν μέχρι σήμερα ότι η Βόρεια Κορέα ήταν παγιδευμένη σε μια γωνιά, ο Κιμ έχει στείλει ήδη το μήνυμα ότι είναι παρών και ανοικτός να συνεργαστεί με άλλες χώρες.

Το «όπλο» στη βαλίτσα του Κιμ

Το ερώτημα όμως που εύλογα προκύπτει από την αλλαγή αυτή είναι αν πράγματι ο Κιμ Γιονγκ Ουν έχει αλλάξει ή αν πρόκειται για ένα ακόμα διπλωματικό παιχνίδι.

«Είμαστε μάρτυρες της κατασκευής του “διεθνούς πολιτικού Κιμ Γιονγ Ουν

“. Όλο αυτό είναι τόσο διαφορετικό από το διεθνές ντεμπούτο που είδαμε το 2010, όταν ο Κιμ Γιονγκ Ουν βγήκε προς τα εμπρός ως ο άγνωστος κληρονόμος. Τώρα, με έναν αποδεδειγμένο διηπειρωτικό βαλλιστικό πύραυλο στη βαλίτσα του, ο Κιμ παρουσιάζεται πλέον ως ο ηγέτης μιας χώρας που θεωρεί τον εαυτό της ως πυρηνική δύναμη ισοδύναμη με άλλες πυρηνικές δυνάμεις του κόσμου, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών» παρατηρεί ο Jean Lee, πρώην επικεφαλής του γραφείου Associated Press στην Πιονγκγιάνγκ.

«Ο Κιμ απομονώθηκε για τόσο πολύ καιρό που οι ξένοι αξιωματούχοι τείνουν να θέλουν να αρπάξουν την ευκαιρία να τον συναντήσουν, μόνο και μόνο για να αποκτήσουν εικόνα για το ποιος είναι και τι θέλει για τη χώρα του», υπογραμμίζει ο Jean Lee.

Αυτό είναι φυσικά και το βραβείο που έψαχνε όταν επιτάχυνε το πρόγραμμα δοκιμών πυραύλων του το 2017, επισημαίνει σε πρόσφατο δοκίμιό του ο Ken Gause, συγγραφέας του βορειοκορεατικού House of Cards. «Ο Κιμ Γιονγκ Ουν πιθανότατα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο μόνος τρόπος για να εξασφαλιστεί η επιτυχία στο διπλωματικό μέτωπο ήταν να κλιμακωθεί και στη συνέχεια να αποσυρθεί… Η Βόρεια Κορέα θα πρέπει να μπει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων κατέχοντας θέση δύναμης» προσθέτει.

Όπως τονίζει ο Jung Pak, ένας πρώην αξιωματικός των ΗΠΑ που τώρα βρίσκεται στο Brookings Institution, η στάση του Κιμ διπλωματικά είναι η ίδια με την κατασκευή ενός πυρηνικού οπλοστασίου: η δύναμή του συνεχώς αυξάνεται και γίνεται όλο και πιο τολμηρός. «Ο Κιμ δεν είναι μόνο καλός στο να πιέζει, είναι επίσης πολύ καλός στη δέσμευση».

Αφήνοντας τον Τραμπ σε μια ψευδαίσθηση

Φυσικά, θα μπορούσε κανείς να αποδώσει αυτήν τη θαυματουργή μεταμόρφωση του Κιμ Γιονγκ Ουν στο διπλωματικό χάρισμα που έχει ο Ντόναλντ Τραμπ και που καυχιούνται γι’ αυτό κάθε τόσο οι αξιωματούχοι του. Ο Αμερικανός πρόεδρος πίστευε εξαρχής ότι η επιβολή κυρώσεων στην Βόρεια Κορέα θα προκαλέσει σημαντικά οικονομικά προβλήματα στην Πιονγκγιάνγκ και τελικά θα καταφέρει να την φέρει με το μέρος του. Υπάρχει, ωστόσο, μια πιο σκεπτικιστική ανάλυση που έχει μεγαλύτερη σημασία δεδομένης της ιστορίας του καθεστώτος και της φύσης του προέδρου των ΗΠΑ. Όπως πολλές κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο προσπαθούν να οργανώσουν τις κινήσεις τους λαμβάνοντας πρώτα υπ’ όψιν τις κινήσεις του Τραμπ, έτσι συμβαίνει εδώ και καιρό και με τον Κιμ Γιονγκ Ουν. Για ορισμένους αναλυτές, οι κινήσεις του έχουν σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο προκειμένου να αρχίσει να συμμετέχει σε Συνόδους Κορυφής παρουσιάζοντας την χώρα του ως πυρηνική δύναμη.

Ο μετασχηματισμός λοιπόν, αυτός του Κιμ, μπορεί να είναι απλά μια ψευδαίσθηση- ένας έξυπνος διπλωματικός ελιγμός ώστε να αναγνωριστεί διεθνώς ως ένας ισάξιος παίκτης. Μάλιστα, αν κάποιος παρατηρήσει καλύτερα τις κινήσεις του θα δει ότι στην πραγματικότητα δεν έχει κάνει καμία σημαντική παραχώρηση. Μετά τη δοκιμή του πρώτου βαλλιστικού πυραύλου, η Βόρεια Κορέα ισχυρίστηκε ότι μπορεί να φθάσει σε ισχύ τις ΗΠΑ κάτι που σημαίνει ότι οι επόμενες δοκιμές που πραγματοποίησε πιθανότατα να μην ήταν και τόσο ουσιαστικές, όσο τις παρουσίαζε.

Σύμφωνα με τον Victor Cha, πρώην σύμβουλο του Λευκού Οίκου που συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις με τη Βόρεια Κορέα, στόχος του Κιμ ήταν πάντοτε μια συμφωνία που θα παγώσει μερικώς το πυρηνικό πρόγραμμα και όχι τον πλήρη αφοπλισμό που επιδιώκουν οι ΗΠΑ. «Μια μερική συμφωνία, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί από τον Τραμπ ως νίκη. αλλά αργά η γρήγορα θα συνειδητοποιήσει το μακροπρόθεσμο στόχο της Βόρειας Κορέας, η οποία είναι επίσημη αναγνώριση από τις ΗΠΑ ως κράτος πυρηνικών όπλων».

Μπορεί τελικά να αλλάξει ο Κιμ;

Οι επικριτές του Κιμ πάντως προειδοποιούν ότι ο Κιμ δεν θα εγκαταλείψει ποτέ πλήρως τα πυρηνικά όπλα τα οποία και θεωρεί τόσο σημαντικά για την επιβίωση του καθεστώτος του και τη νομιμότητά του ως αρχηγού της Βόρειας Κορέας.

«Πώς μπορεί ο αρχηγός ενός έθνους να αλλάξει τόσο γρήγορα;» διερωτάται ο Ra Jong-yil, πολιτικός επιστήμονας και πρώην αναπληρωτής διευθυντής της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών Νότου. Ο Κιμ πιθανότατα δεν θα δεσμευτεί να υπάρξει πλήρως αποπυρηνικοποίηση αλλά θα επιμείνει σε μια «σταδιακή» εγκατάλειψη των πυρηνικών. Κι αυτό γιατί κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για την πολιτική της Ουάσιγκτον όταν στο τιμόνι βρίσκεται ο Ντόναλντ Τραμπ.

Σύμφωνα με το Andrei Lankov του Πανεπιστημίου Kookmin στη Σεούλ, ο Κιμ είναι ένας αδίστακτος δικτάτορας: «έξυπνος, υπολογιστικός και σκληρός». Η στρατηγική του, όπως το θέτει ο Lankov, είναι να γεμίζει τις καρδιές των ανθρώπων με φόβο. Από την αρχή ο Κιμ ενθάρρυνε τον μικροαστικό καπιταλισμό, σε αντίθεση με τον πατέρα του. Έτσι, για τον Liankov, κανείς δεν πρέπει να υποτιμάει την ικανότητά του Κιμ στα πυρηνικά. Ο Βορεοκορεάτης ηγέτης αποτελεί το επίκεντρο της εγχώριας προπαγάνδας του, και το κύρος του στρατού του στηρίζεται σε αυτό. Πιθανότατα λοιπόν, να φοβάται τους δικούς του στρατηγούς περισσότερο από τους Αμερικανούς και για το λόγο αυτό υπάρχει αμφιβολία ότι ο Κιμ θα προχωρήσει σε πλήρη αποπυρηνικοποίηση. Ωστόσο, οι κυρώσεις από τις ΗΠΑ αρχίζουν να είναι αισθητές και ο Κιμ φαίνεται πρόθυμος να αλλάξει για να υπάρξει ανάπτυξη της οικονομίας.

«Δεν είναι μια επίθεση γοητείας, δεν είναι ένα είδος τακτικού κόλπου. Υπάρχει τεράστια δυναμική στην Πιονγκγιάνγκ πίσω από αυτό που κάνουν. Προσωπικά δεν νομίζω ότι είναι λόγω κυρώσεων. Αυτό μπορεί να έχει παίξει ένα μικρό ρόλο, αλλά είναι κάτι που αποφάσισαν εσωτερικά και έχει να κάνει με το μέγεθος του πυρηνικού της οπλοστασίου, τους πυραύλους, την επιθυμία για εκσυγχρονισμό της οικονομίας της αυτή τη στιγμή. Και νομίζω ότι πρέπει να δώσετε προσοχή σε αυτό που λένε οι Βόρειοι Κορεάτες: δεν είναι μόνο προπαγάνδα, δεν λέει απλώς πράγματα, αλλά είναι μια νέα στάση που είναι ιδιαιτέρως σημαντική» επισημαίνει ο πρώην αξιωματούχος του αμερικανικού κρατικού τμήματος Joel Wit. 

Πηγή φωτογραφιών: EPA, AFP, Getty, Sky news