Η Μενδώνη επιστρέφει την κλεμμένη συλλογή Στερν στις ΗΠΑ

Ούτε χρόνο καλά-καλά δεν κράτησαν οι πανηγυρισμοί για το «αφήγημα» της μεγάλης επιστροφής της αμφιλεγόμενης συλλογής του Λέοναρντ Στερν στη χώρα μας.  Οι 15 κυκλαδικές αρχαιότητες που ήταν εκτεθειμένες μέχρι τις 31 Οκτωβρίου στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης του Ιδρύματος Γουλανδρή, μπαίνουν ξανά στις κούτες  και επιστρέφουν  στις ΗΠΑ στο πρώτο δεκαήμερο του Νοεμβρίου. Εκεί, το σύνολο της συλλογής Στερν (161 αρχαιότητες συνολικά) θα εκτεθεί στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης (ΜΕΤ) από τον Ιανουάριο του 2023.

Εν τω μεταξύ, η «δουλίτσα» έγινε. Η συλλογή νομιμοποιήθηκε με τις ευλογίες της ελληνικής κυβέρνησης, με πρώτο βήμα την κύρωση στο ελληνικό κοινοβούλιο της συμφωνίας μεταξύ του ΥΠΠΟ, του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης (ΜΕΤ) και του Ινστιτούτου Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού του Ντέλαγουερ στις 9 Σεπτεμβρίου 2022. Μια συμφωνία που ξεσήκωσε θύελλα διαμαρτυριών που ζητούσαν την ακύρωσή της «σκανδαλώδους νομιμοποίησης της αρχαιοκαπηλίας», όπως είχε τονίσει ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, αλλά και πλήθος επιστημόνων και πολιτών που δεν πείστηκαν διόλου για το δήθεν success story της κυβέρνησης.

Με τις ευλογίες της υπουργού πολιτισμού Λίνας Μενδώνη- η οποία είναι αρχαιολόγος, θυμίζουμε- αλλά και του πρωθυπουργού, εγκαινιάστηκε  στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης τον Νοέμβριο του 2022 η περιοδική έκθεση με τον τίτλο «Γυρισμός: Κυκλαδικοί θησαυροί στο ταξίδι της επιστροφής». Ποιος γυρισμός όμως; Στη γενέθλια γη ή πίσω στον αρχαιοκάπηλο Στερν και στους συνεργάτες του;

Αναπάντητα ερωτήματα

Πολλά είναι τα ερωτήματα που έμειναν αναπάντητα σε αυτή την υπόθεση. Γιατί δεν έγινε έλεγχος γνησιότητας  των αντικειμένων της συλλογής από ειδικούς στην κυκλαδική τέχνη;  Γιατί δεν ζητήθηκε από τον συλλέκτη να αποκαλύψει την προέλευση και το ιστορικό διαδοχικής κατοχής για να δούμε πότε και από ποιους εμφανίστηκαν για πρώτη φορά;  Γιατί δεν δόθηκαν τα στοιχεία αυτά στην βουλή από την υπουργό, ενώ ζητήθηκαν; Γιατί η συμφωνία δεν ακυρώθηκε μετά τη δημοσίευση της αλληλογραφίας μεταξύ της επιμελήτριας της συλλογής Στερν και του διαβόητου Ιταλού αρχαιοκάπηλου Τζιανφράνκο Μπεκίνα για ένα από τα κυκλαδικά ειδώλια της συλλογής, απόδειξη ότι είναι προϊόν αρχαιοκαπηλίας;

Ακόμα κι ένα μικρό παιδί ξέρει ότι αν ένα αντικείμενο είναι παράνομο, όλη η συλλογή είναι  παράνομη. Αλλά για την υπουργό πολιτισμού και τον πρωθυπουργό αυτά είναι ψιλά γράμματα, με την κ. Μενδώνη να μας  διαβεβαιώνει ότι αυτό που έχει σημασία είναι ο «επαναπατρισμός» σπάνιων αρχαιοτήτων που έρχονται πρώτη φορά στη χώρα μας. Και επιστρέφουν γρήγορα πίσω στο ξένο μαντρί, προσθέτουμε εμείς, αφού η συμφωνία που υπογράφηκε στο όνομά μας ευνοεί κατάφωρα τον κύριο Στερν και τους κληρονόμους του.

Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα 

Η κυβέρνηση κοκορεύεται ότι με τη συμφωνία πήραμε την κυριότητα της συλλογής, ενώ ο αρχαιολογικός νόμος ορίζει ότι ανήκουν στο ελληνικό κράτος όλα τα αρχαία που προέρχονται από την ελληνική επικράτεια οποτεδήποτε και αν απομακρύνθηκαν από αυτήν. Η συμφωνία που υπογράφηκε  αναγνωρίζει επίσης ότι κάτοχος της συλλογής είναι το Ινστιτούτο Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού του Ντέλαγουερ, το οποίο ιδρύθηκε και διοικείται  από τους εκπροσώπους του ιδρύματος Γουλανδρή και του ιδρύματος Στερν.   Το εν λόγω ίδρυμα, στο οποίο μεταβιβάστηκε η συλλογή, είναι ο φορέας που διαχειρίζεται τις αρχαιότητες. Και τώρα, σύμφωνα με τους όρους που έχουμε υπογράψει και την επιθυμία του κ.  Στερν, οι αρχαιότητες της συλλογής θα εκτεθούν για τα επόμενα 25 χρόνια (τουλάχιστον)  στο ΜΕΤ, με το κύρος της νομιμοποίησης που εμείς οι ίδιοι έχουμε δώσει στη συλλογή.

Εν τω μεταξύ, σε 10 χρόνια από τώρα, θα αρχίσει το πάρε-δώσε και κάποιες αρχαιότητες θα έρχονται στην Ελλάδα, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης ή σε άλλο μουσείο. Αφού προηγουμένως έχουν επιστραφεί από το ΜΕΤ στον κάτοχο, δηλαδή το Ινστιτούτο Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού του Ντέλαγουερ, το οποίο θα υποδεικνύει και η Ελλάδα απλώς θα εγκρίνει επιλέγοντας μαζί με το Κυκλαδικό Μουσείο και το ΜΕΤ ποιες αρχαιότητες θα επιστραφούν στη χώρα μας.

Βάλαμε δηλαδή θεματοφύλακα τον ίδιο τον αρχαιοκάπηλο και όσους συνεργάζονται μαζί του, στη διαχείριση των κλεμμένων.

Όλα δικά τους

Έτσι, για τα επόμενα 25 χρόνια (2049),  η συλλογή θα βρίσκεται στην πατρίδα του Στερν και όχι στη δική μας. Μετά, Θεού θέλοντας, θα επιστρέψουν στην πατρίδα μας, δηλαδή στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης ή σε άλλο μουσείο. Και προσέξτε το ακόμα καλύτερο: Στο τέλος της 25ετίας το ελληνικό κράτος μπορεί να συνεχίσει τον «μακροχρόνιο δανεισμό» των αρχαιοτήτων στο ΜΕΤ για άλλα 25 χρόνια, εάν έτσι επιθυμεί. Ποιοι είμαστε εμείς (οι πολίτες) που θα ερωτηθούμε ή θα το εμποδίσουμε; Αν όμως το ελληνικό κράτος δεν επιθυμεί τη συνέχιση του δανεισμού, είναι υποχρεωμένο από τη σύμβαση να «δανείσει» στο ΜΕΤ 122 κυκλαδικές αρχαιότητες ίσης αξίας και σπουδαιότητας  για 25 χρόνια!

Δηλαδή, το ΜΕΤ έχει εξασφαλίσει έσοδα για 50 χρόνια από εκθέσεις δικών μας θησαυρών…

Θα μου πείτε, κάθε γυρισμός και δύσκολος. Εδώ ολόκληρος Οδυσσέας για ένα μόνο μακρύ βράδυ γύρισε στην Ιθάκη για να φύγει ξανά για νέες περιπέτειες. Τα 15 κυκλαδικά ειδώλια έμειναν για ένα χρόνο. Μην τα θέλουμε και όλα δικά μας.

ΥΓ: Από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, με το οποίο επικοινωνήσαμε, δεν θέλησαν να κάνουν δήλωση για το θέμα, στο κομμάτι που τους αφορά.