Η Μαρία Φαραντούρη «Πέρα απ’ τα Σύνορα» με τον Cihan Turkoglu, την Anja Lechner και την Αγαθή Δημητρούκα

Δεν είναι ethnic, δεν είναι jazz. Είναι η παγκόσμια πανανθρώπινη γλώσσα της μουσικής μέσα από τη σύμπραξη κορυφαίων καλλιτεχνών από την Ελλάδα, την Τουρκία και τη Γερμανία  

Maria Farantouri Site 6 1

Δεν είναι η πρώτη φορά που η Μαρία Φαραντούρη, η Εθνική μας Τραγουδίστρια (με όλη τη σημασία του όρου), συμπράττει με έναν συνθέτη από την γειτονική Τουρκία. Ας θυμηθούμε το άλμπουμ «Η Μαρία Φαραντούρη τραγουδάει Λιβανελί» (1982), ένα από τα πρώτα καλλιτεχνικά εγχειρήματα στο πλαίσιο της ελληνοτουρκικής φιλίας, όπου η Φαραντούρη ερμήνευσε τραγούδια του Ζουλφί Λιβανελί μεταφρασμένα στα ελληνικά από τον Λευτέρη Παπαδόπουλο – μεταξύ αυτών των τραγουδιών ήταν και το «Σαν τον μετανάστη», που τα επόμενα χρόνια ηχογράφησαν live και άλλοι τραγουδιστές. Η συνεργασία Φαραντούρη – Λιβανελί οδήγησε σε ένα ακόμη άλμπουμ, πολλά χρόνια αργότερα, με τίτλο «Η μνήμη του νερού» (2005), εκείνη τη φορά με συνθέσεις του Λιβανελί σε στίχους της Αγαθής Δημητρούκα

Εκτός του Λιβανελί, δεν είναι η πρώτη φορά επίσης που η Μαρία Φαραντούρη ηχογραφεί τραγούδια νεότερων Τούρκων δημιουργών ως μία παγκόσμια «ethnic» ερμηνεύτρια. Στο άλμπουμ «Mosaic» (2004) μεταξύ πολλών συνθετών από την ευρύτερη λεκάνη της Μεσογείου είχε τραγουδήσει Fuat Saka σε ελληνικούς στίχους της Μάγδας Παπαδάκη, ενώ το 2011 από τη γερμανική Enja Records είχε κυκλοφορήσει η σύμπραξη της με τον δεξιοτέχνη στο σάζι και τον μπαγλαμά, Taner AkyolΔεν είναι η πρώτη φορά, τέλος, που η Φαραντούρη τραγουδάει «Beyond the borders». «Πέρα απ’ τα σύνορα» λεγόταν και ένα υπέροχο, αριστουργηματικό θα έλεγα, blues που έγραψαν για τη φωνή της ο Βαγγέλης Κατσούλης και ο Σωτήρης Κακίσης με αφορμή την ταινία «Χορεύοντας στον πάγο» (2010) του Σταύρου Ιωάννου.

Σήμερα έχουμε σε CD από την κορυφαία ECM του Manfred Eicher το προϊόν της σύμπραξης της με τον 35χρονο Τούρκο συνθέτη Cihan Turkoglu, αλλά και τη Γερμανίδα βιολοντσελίστρια Anja Lechner. «Beyond the borders» ο τίτλος του έργου – κρατώ κι εγώ τα αγγλικά – που παρουσιάστηκε στο Ηρώδειο το περασμένο καλοκαίρι στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Δεν πρόκειται για live ηχογράφηση, αλλά για εγγραφή όλων των τραγουδιών στο στούντιο «Sierra» με το μουσικό team να συμπληρώνουν οι Meri Vardanyan (κανονάκι), Χρήστος Μπάρμπας (νέι), Izzet Kizil (κρουστά). Θα έλεγα μάλιστα πως η παρουσία της Lechner, που πρόσφατα κυκλοφόρησε από την ECM η εργασία της πάνω στον Schubert σε σύμπραξη με τον κιθαριστή Pablo Marquez, προσδίδει έναν βορειοευρωπαϊκό «αέρα», όσο φυσικά αυτό είναι ευδιάκριτο μέσα σ’ ένα αμιγώς «μεσογειακό» ή «ανατολίτικο» μουσικό project.

Το οποίο project απαρτίζεται από εννιά τραγούδια: Τέσσερα παραδοσιακά (ένα σεφαραδίτικο, ένα από τη Μακεδονία, ένα από τη Χαλκιδική, ένα από τον Λίβανο), μία σύνθεση του Αρμένιου συνθέτη του 19ου αι., Komitas, και τέσσερις πρωτότυπες συνθέσεις του Turkoglu σε στίχους της Αγαθής Δημητρούκα. Αν εξαιρέσεις τον βασικό κορμό, τα κομμάτια του Turkoglu δηλαδή, το όλο project παραπέμπει στις δουλειές της Σαβίνας Γιαννάτου με τους Primavera en Salonico, πάντα στην ECM

Η Φαραντούρη βέβαια δεν έχει καμία πειραματική διάθεση σε ότι αφορά τη δική της συμμετοχή. Η μεστωμένη φωνή της υπηρετεί όλα τα τραγούδια με έναν λυρισμό που έρχεται σε μια όμορφη αντιδιαστολή με τον αρχέγονο ήχο της τουρκικής – ανατολίτικης «προσέγγισης» της μουσικής. Στον θρησκευτικό ύμνο του Λιβάνου και της Συρίας, λόγου χάριν, «Wa Habibi» που μας φανέρωσε πρώτη η Χάρις Αλεξίου στα «Απρόβλεπτα τραγούδια» (1987) δια χειρός Μάνου Χατζιδάκι, οι ελληνικοί στίχοι της Βασιλικής Νευροκόπλη αναδεικνύουν το περιεχόμενο της αγάπης μέσα από τη συνύπαρξη διαφορετικών θρησκειών και, πιο συγκεκριμένα, του ελληνορθόδοξου στοιχείου στη Μέση Ανατολή. 

Υπάρχουν ακόμη το «Yo era ninya» («Ήμουν κορίτσι» ο τίτλος στα ελληνικά), με τη Φαραντούρη να καταθέτει μια όμορφη χαμηλότονη ερμηνεία και με το βιολοντσέλο της Lechner να δεσπόζει, καθώς και το εξόδιο «Kele Kele» του Komitas σε διασκευή του Turkoglu. Είναι τα δύο κομμάτια που η ερμηνεύτρια αποδίδει στη γλώσσα τους και αποδεικνύει πως το τραγούδι είναι μία άλλη διεθνής γλώσσα, ικανή να μιλήσει και να συγκινήσει μέσα από τη μελωδία. Πάντα αναρωτιόμουν πως γίνεται τραγουδιστές που δεν ομιλούν «σπάνιες» ξένες γλώσσες, σαν τα εβραϊκά ή την αρμένικη διάλεκτο, να καταφέρνουν να σε αγγίζουν κάθε φορά που μαθαίνουν να τις τραγουδούν. Θυμάμαι πόσο με είχε εντυπωσιάσει κάποτε η ερμηνεία της Joan Baez σε ένα κομμάτι του Γεωργιανο-αρμένιου τραγουδοποιού Bulat Okudzava: Είναι σίγουρο πως η Baez, χωρίς να μιλάει τη γλώσσα του, είχε επιλέξει ένα ουμανιστικό ξένο τραγούδι του Okudzava δίπλα στο ρεπερτόριο της από Bob Dylan μέχρι το «Don’t cry for me Argentina» και αρκούσε η κελαρυστή φωνή της για να κερδίσει τα πλήθη της «European Tour» της – το ίδιο θα έλεγα συνέβη και όταν η Baez τραγούδησε στα ελληνικά το «Άσμα Ασμάτων» του Θεοδωράκη, του Καμπανέλλη και της Φαραντούρη μια φορά κι ένα καιρό στη χώρα μας. Εδώ δεν μπορώ να γνωρίζω αν η επιτυχία του εγχειρήματος οφείλεται στη φωνή της Φαραντούρη, στην πλήρη κατανόηση εκ μέρους της του στιχουργικού περιεχομένου ή στον ηχητικό απόκοσμο διάκοσμο που έστησαν ο Turkoglou και οι υπόλοιποι μουσικοί. Γεγονός πάντως είναι – κι αυτό δεν αλλάζει – πως με τέτοιες απόπειρες η βαθιά κοντράλτο φωνή της Φαραντούρη αποδεσμεύεται από τα επικά πολιτικά άσματα του Μίκη Θεοδωράκη και ταξιδεύει πραγματικά beyond the borders (μεταξύ μας τώρα, ο Μίκης έχει γράψει εξαίσια λυρικά – ερωτικά τραγούδια και αδικείται με τον μόνιμο χαρακτηρισμό του «πολιτικού συνθέτη»). 

Τα κομμάτια που της έγραψαν ο Turkoglu με τη Δημητρούκα εντάσσονται σ’ αυτό που λέμε πολιτισμικός διάλογος μέσω της μουσικής χωρίς καμία «παραφωνία»: Πολύ απλά ένας συνθέτης από την Τουρκία συνεργάστηκε με μία στιχουργό – ποιήτρια και με μία τραγουδίστρια από την Ελλάδα – κορυφαίοι κι οι τρεις τους! Ξεχώρισα το τραγούδι «Τα πάντα ρει» με τον Turkoglu να εμπνέεται από τη διάσημη φράση του Ηράκλειτου και να αγγίζει τις περιοχές της country μουσικής με τη φωνή της Φαραντούρη να ακούγεται το πρώτο ενάμισι λεπτό από τα εξίμισι λεπτά που διαρκεί συνολικά το κομμάτι. Ξεχώρισα ακόμη τη «Λαχτάρα για ζωή»: Ο Turkoglu έντυσε μια αμιγώς «τραγουδένια» μπαλάντα που ταίριαξε με την ερμηνεία της Φαραντούρη και με τους στίχους της Δημητρούκα σαν κλείσιμο του ματιού στον μέντορα της, Νίκο Γκάτσο («Κι οι καημοί της ξενιτιάς να γίνονται μεμιάς λαχτάρα για ζωή»). Ωστόσο, καλύτερη στιγμή του CD θα χαρακτήριζα το τραγούδι «Ανοιχτός καημός», έναν τρυφερό ύμνο για κάθε καραβοτσακισμένο της γης αυτής. Καθώς η Φαραντούρη τραγουδά «Όνειρα χαλάσματα, σύνορα περάσματα» αντιλαμβάνεσαι τον κοινωνικό χαρακτήρα του τραγουδιού, αλλά και του τραγουδίσματος, που παρηγορεί και δίνει μια ελπίδα μέσα σ’ έναν ορυμαγδό που κάποιοι βάφτισαν «διασκέδαση» και νομίζουν πως έτσι «καθάρισαν».

Εδώ πιστεύω ότι έγκειται και η αξία του «Beyond the borders». Είναι ένα άκρως ψυχαγωγικό μουσικό ποιητικό έργο φτιαγμένο από ανθρώπους που αντιλαμβάνονται τη μουσική, το στίχο και την ερμηνεία ως δίαυλο επικοινωνίας των ανθρώπων και επιχειρούν να καταρρίψουν τα όσα τους χωρίζουν. Κι αν δεν ζούμε στο μακρινό 1982, που επίσης ήταν μια κρίσιμη γεωπολιτική περίοδος μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, έχουμε μεγάλη ανάγκη εν έτει 2018 από καλλιτεχνικά έργα που συναινούν στην ειρηνική συνύπαρξη των διαφορετικών πολιτισμών και μιλούν στις καρδιές όλων με μία και μοναδική γλώσσα: Αυτήν της μουσικής!  

* Το CD «Beyond the borders» του Cihan Turkoglou και της Μαρίας Φαραντούρη κυκλοφορεί από την ECM με το καινούργιο δίκτυο διανομής της στην Ελλάδα από την A & N Records. 

Βερύκιος «καρφώνει» Μητσοτάκη: «Αυτός έστειλε τους 2 στον Μαρινάκη και τους έδιωξε επειδή μαθεύτηκε» (video)

δημος βερυκιοσ

Βερύκιος «καρφώνει» Μητσοτάκη: «Αυτός έστειλε τους 2 στον Μαρινάκη και τους έδιωξε επειδή μαθεύτηκε» (video)

Μια αρκετά σημαντική αποκάλυψη για τις παραιτήσεις Παπασταύρου και Μπρατάκου έκανε ο Δήμος Βερύκιος

Μαρίνα Σάττι: Αποστομωτική απάντηση σε όσους απορούν, πώς θα τραγουδήσει τις ψηλές νότες στο «Ζάρι» (Video)

marina satti

Μαρίνα Σάττι: Αποστομωτική απάντηση σε όσους απορούν, πώς θα τραγουδήσει τις ψηλές νότες στο «Ζάρι» (Video)

Τραγούδησε ζωντανά την εισαγωγή του κομματιού και έγινε viral στο TikTok.

O γνωστός ράπερ Εθισμός «σπάει κόκκαλα» με το νέο του τραγούδι – Η αναφορά στον Κώστα Βαξεβάνη και στις υποκλοπές

433140002 767928198614916 439479898267640574 n

O γνωστός ράπερ Εθισμός «σπάει κόκκαλα» με το νέο του τραγούδι – Η αναφορά στον Κώστα Βαξεβάνη και στις υποκλοπές

Ο Εθισμός μέσα από τους στίχους του θίγει συχνά υποθέσεις που απασχολούν έντονα την ελληνική…