Η Μάργκαρετ Θάτσερ και η λανθασμένη εφαρμογή των εθιμοτυπiων του θανάτου

Του Glenn Greenwald της Guardian

Τα νέα για τον θάνατο της Θάτσερ, όπως ήταν αναμενόμενο ξεσήκωσαν αμέσως αντιδράσεις για τις κατηγορίες που ακούγονταν εις βάρος της. Ο Βρετανός βουλευτής Tom Watson είπε: “Ελπίζω οι άνθρωποι της δεξιάς να σεβαστούν μια οικογένεια η οποία έχει βυθιστεί στο πένθος σήμερα.”

Ακολουθώντας τα βήματα του Άγιου Βασίλη, ο Steve Hynd έφτιαξε γρήγορα μια λίστα με όλα τα άτακτα αγόρια και κορίτσια “της αριστεράς” που τόλμησαν να εκφράσουν τις επικρίσεις τους για την Θάτσερ, προειδοποιώντας ότι “θα συνεχίσει να προστεθεί ονόματα σ’ αυτόν τον κατάλογο όλη την ημέρα”. Η πρώην βουλευτής Louise Mensch, χωρίς προφανή αίσθηση της ειρωνείας, επικαλούμενη επιταγές της ευπρέπειας ανακοίνωσε: “Πυγμαίοι της αριστεράς, οι οποίοι είναι τόσο ενοχλητικά προβλέψιμοι θα έπρεπε να γνωρίζουν: Πως κανέναν από όλους τους ηγέτες τους δεν πρόκειται να τον θρηνήσουν σε παγκόσμιο επίπεδο όπως εκείνη”.

Αυτή η απαίτηση για σιωπηλό σεβασμό στον απόηχο του θανάτου ενός δημόσιου προσώπου δεν είναι μόνο λανθασμένη, αλλά και επικίνδυνη. Η αντίληψη ότι δεν πρέπει να μιλάνε άσχημα για τους νεκρούς είναι αναμφισβήτητα σωστή όταν αναφερόμαστε στον θάνατο ενός ιδιώτη. Όταν όμως αναφερόμαστε στον θάνατο ενός δημόσιου προσώπου το οποίο άσκησε σημαντική επιρροή και είχε πολιτική εξουσία δεν έχουν θέση τέτοιες αντιλήψεις. Η αντίληψη “Σεβόμενοι την θλίψη των μελών της οικογένειας Θάτσερ” είναι κατάλληλη, εάν κάποιος είναι φίλος της οικογενείας, αλλά τα πρωτόκολλα είναι τελείως διαφορετικά όταν πρόκειται για δημόσιο διάλογο για τη ζωή του ατόμου και τις πολιτικές του πράξεις. Επιχειρηματολόγησα εντόνως πέρσι για το συγκεκριμένο θέμα, όταν ο Christopher Hitchens πέθανε και η συγκεκριμένη αντίληψη έλαβε χώρα αμέσως! Γι αυτό δεν πρόκειται να μπω στη διαδικασία να αναλύσω περαιτέρω αυτή την αντίληψη.

Το βασικό σημείο είναι το εξής: αυτοί που θαυμάζουν το νεκρό δημόσιο πρόσωπο (και την πολιτική του) δεν είναι καθόλου σιωπηλοί. Εκμεταλλεύονται πλήρως τα συναισθήματα που δημιουργούνται από το θάνατο του ατόμου και δημιουργούν μία αγιογραφία του προσώπου. Έντονο παράδειγμα όλων των παραπάνω σχετικά με τη Θάτσερ είναι η (προσεγμένη διπλωματικά) δήλωση του Πρόεδρου Ομπάμα: «Ο κόσμος έχασε έναν από τους μεγάλους πρωταθλητές της ελευθερίας, και η Αμερική έχει χάσει έναν αληθινό φίλο.”

Η απαίτηση είναι, να μην εισακουστεί καμία άποψη η οποία εκφράζει την πλευρά πως η αγιογραφία έχει ως σκοπό να διαστρεβλώσει την ιστορία και με προπαγανδιστικό τρόπο να “διορθώσει” τις κακές πράξεις. Οι στρεβλώσεις εντυπώνονται γρήγορα κυρίως εξαιτίας της έλλειψης αντιλόγου από την αντιπολίτευση και του έντονου συναισθήματος που δημιουργούνται εξαιτίας του θανάτου. Όταν ένας πολιτικός ηγέτης πεθαίνει, είναι ανεύθυνο να απαιτηθεί να ακούγονται μόνο έπαινοι και να μην δοθεί η δυνατότητα για κριτική.

Ό, τι άλλο μπορεί και να ισχύει για την Θάτσερ, κάποιοι ασχολούνται μόνο με πράξεις της που επηρέασαν εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Έπαιξε ένα σημαντικό ρόλο, όχι μόνο για την επίτευξη του πρώτου Πολέμου του Κόλπου, αλλά και χρησιμοποιώντας την επιρροή της για να υποστηρίξει δημοσίως την επίθεση στο Ιρακ το 2003. Κατήγγειλε τον Νέλσον Μαντέλα και του ANC ως «τρομοκράτες», κάτι που ακόμη και ο David Cameron παραδέχθηκε τελικά πως ήταν λάθος. Ήταν ένας σταθερός φίλος βάρβαρων τυράννων, όπως ο Augusto Pinochet, ο Saddam Hussein and του Ινδονήσιου δικτάτορα General Suharto («Ένας από τους καλύτερους και πολυτιμότερους φίλους μας»). Και όπως δημοσίευσε με λεπτομέρειες πέρσι και ο συνάδελφος Seumas Milne στη Guardian, “Όλη η Βρετανία εξακολουθεί να μισεί τη Θάτσερ για τη ζημιά που προκάλεσε – και για την πολιτική κληρονομιά που απέκτησε εξαιτίας της αχαλίνωτης ανισότητας και της απληστίας, της ιδιωτικοποίησης και της κοινωνικής κατάρρευσης».

Το να απαιτήσουμε να αγνοηθούν όλα αυτά στο όνομα της αρχοντιάς και του μεγαλείου της είναι λίγο εκφοβιστικό και τυραννικό, για να μην αναφέρουμε ότι είναι και διαστρεβλωτικό. Όπως ο David Wearing το έθεσε σήμερα το πρωί σατιρικά: «Οι άνθρωποι που υμνούν την κληρονομιά της Θάτσερ θα πρέπει να δείξουν λίγο σεβασμό για τα θύματα της Tasteless».

Εύστοχα, λίγοι άνθρωποι έχουν πρόβλημα να κατανοήσουν την ανάγκη για ισορροπημένα σχόλια, όταν οι πολιτικοί ηγέτες είναι μισητοί στο Δυτικό πέρασμα. Εδώ, για παράδειγμα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί αυτό που είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα Guardian μετά το θάνατο, τον περασμένο μήνα, του Hugo Chavez: “Για τα εκατομμύρια των ανθρώπων που τον απεχθάνονταν χαρακτηρίζοντας τον ως έναν κακοποιό και τσαρλατάνο, θα είναι ευκαιρία για προσφορά, δυναμική ή διακριτική, για ένα καλό ξεμπέρδεμα”. Κανείς, τουλάχιστον από αυτούς που ξέρω, αντέδρασε σε αυτήν την παρατήρηση με την αιτιολογία ότι ήταν ασέβεια προς την οικογένεια οι οποίοι θρηνούσαν τον Chavez. Όλες αυτές οι ενστάσεις θα ήταν άκυρες. Θα ήταν απόλυτα δικαιολογημένο να σημειωθεί ότι, ιδιαίτερα η Guardian εξήγησε ότι “για τα εκατομμύρια των ανθρώπων που τον σέβονται – το ένα τρίτο της χώρας, σύμφωνα με ορισμένες δημοσκοπήσεις – ένας Μεσσίας έχει πέσει, και η θλίψη τους θα είναι σπλαχνική.” Ο Chavez ήταν πράγματι μια διχαστική και αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, και θα ήταν απερίσκεπτο να αποκρύψουν το γεγονός αυτό από κάποια λανθασμένη ένδειξη σεβασμού προς τη θλίψη της οικογένειας και των υποστηρικτών του. Ήταν μια πολιτική και ιστορική φυσιογνωμία και η ανάγκη να απεικονιστεί με ακρίβεια η κληρονομιά του και να αποτραπεί μία παραπλανητική αγιογραφία του αντισταθμίζει εύκολα τις εντολές της εθιμοτυπίας του θανάτου που επικρατούν όταν ένας ιδιώτης πεθαίνει.

Ακριβώς το ίδιο ισχύει και για την Θάτσερ. Υπάρχει κάτι διακριτικά ανατριχιαστικό σχετικά με αυτή τη τελετουργική εντολή, ότι οι πολιτικοί ηγέτες μας πρέπει να θεωρούνται άγιοι μετά τον θάνατό τους. Δεν υπάρχει απολύτως τίποτα λανθασμένο στο να αποστρέφεται κάποιος την Μάργκαρετ Θάτσερ ή οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο με πολιτική επιρροή και εξουσία, η οποία βασίζεται σε κακές πράξεις, και αυτό δεν αλλάζει επειδή αυτός έφυγε από τη ζωή. Αν μη τι άλλο, γίνεται πιο επιτακτική η ανάγκη μετά το θάνατο, ως το μόνο αντίδοτο σε μία κοινωνία στην οποία ανεγέρθηκε ένα ψέμα.

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr