Η κοινωνία που νοσεί και τα ανυπάκουα σώματα

Για τη Δημήτρη

«Οταν είπα στους γονείς μου πως θέλω ν’ αλλάξω φύλο με πήγαν σε μια κλινική, στο Μαρκομιχελάκειο, όπου μου έδιναν χούφτες χάπια για να αλλάξω μυαλά». Η μαρτυρία της Δημήτρη (έτσι συστηνόταν) στην κάμερα μιας κινηματογραφίστριας που έκανε τη ζωή ενός διεμφυλικού ατόμου στη Λέσβο ντοκιμαντέρ, ανέδειξε μία από τις σημαντικότερες όψεις ενός κρίσιμου ζητήματος: Πώς επιδρά η παθολογικοποίηση των τρανς ταυτοτήτων και η ψυχιατρικοποίηση της σεξουαλικότητας στην ψυχική υγεία των ανθρώπων που δυσφορούν μέσα στο σώμα τους και διεκδικούν απλά μια πιθανότητα ευτυχίας σε ένα διαφορετικό φύλο από αυτό που τους αποδόθηκε.

Γιατί δεν επιτρέπουμε σε κάθε πλάσμα να κατοικήσει το σώμα του με όποιον τρόπο επιθυμεί εφόσον αυτό δεν στρέφεται ενάντια σε κάποιον άλλο; Πώς η άκριτη αφομοίωση της κοινωνικής κανονιστικότητας ωθεί τα διεμφυλικά άτομα στο περιθώριο αφήνοντάς τα εκτεθειμένα στην κακοποίηση; Και πώς μια τραυματική εμπειρία στο μεταίχμιο της απόρριψης και της βίας θα είναι εκείνη που θα αποσταθεροποιήσει ψυχικά τα ευάλωτα πλάσματα;

Η ψυχαναλυτική κοινότητα επισημαίνει εδώ και καιρό τους κινδύνους παθολογικοποίησης των τρανς ατόμων, παρ’ όλο που για πολλές δεκαετίες η ίδια η ψυχανάλυση συνέδεε το διμερές του φύλου με τη βιολογική ανατομία των γεννητικών οργάνων. Η ψυχανάλυση, πλέον, οφείλει να μιλά για το φύλο μέσα από το άνοιγμά της στη διεπιστημονικότητα, αναγνωρίζοντας την πολυπλοκότητα της διαμόρφωσης του φύλου μέσα από έναν «“αστερισμό” ψυχικών συσχετίσεων, μοναδικό για κάθε άνθρωπο».

Για να τεκμηριώνεται η σεξουαλικότητα ως μια «αναπτυξιακή έκβαση που προκύπτει από τη φαντασία, τη σύγκρουση, τις άμυνες, την παλινδρόμηση, τη δημιουργία και τη διάλυση σχέσεων εξωτερικά και εσωτερικά, την απόπειρα θεμελίωσης ενός σταθερού εαυτού και της διατήρησης της αυτοεκτίμησης», όπως επισήμανε η Ψυχαναλυτική Εταιρεία στο συνέδριο «Φύλο, Γένος, Αμφιφυλίες».

Η ασθενής ελληνική κοινωνία

Από το 2019, άλλωστε, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει αφαιρέσει τις διαγνώσεις που σχετίζονται με τρανς ταυτότητες από τον κατάλογο των ψυχικών διαταραχών, ενώ η Αμερικανική Ψυχαναλυτική Εταιρεία έχει ζητήσει συγγνώμη από τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα για την προηγούμενη στάση της που παθολογικοποιούσε την τρανς ταυτότητα. Αρκετά αργά, βέβαια, αν αναλογιστούμε πως η Γαλλία είχε αναγνωρίσει από το 2010 πως το να είσαι τρανσέξουαλ δεν είναι διαταραχή, έτσι ώστε να εξασφαλίσει ότι τα διεμφυλικά άτομα δεν κατηγοριοποιούνται ως ψυχικά ασθενείς, εξασφαλίζοντας με αυτόν τον τρόπο την πρόσβασή τους στις απαραίτητες ιατρικές θεραπείες, δίχως στιγματισμό.

Στη χώρα μας, η αλλαγή ταυτότητας φύλου γίνεται νόμος του κράτους το 2017. Τίποτα, ωστόσο, δεν δείχνει να αλλάζει όσον αφορά την κοινωνική ενσωμάτωσή τους.

Η 64χρονη Δημήτρη της Λέσβου δεν έγινε ποτέ αποδεκτή από την οικογένειά της και από την τοπική κοινωνία. Η οικογένειά της την έκλεισε σε ψυχιατρική κλινική για να «διορθώσει το κακό». Ενώ μετά την επιστροφή της στο νησί, οι γονείς της τής έβαζαν βαριά αντιψυχωσικά φάρμακα στο φαγητό δίχως εκείνη να το γνωρίζει.

Η Δημήτρη αυτοπροσδιορίστηκε ως γυναίκα στην ηλικία των 52 ετών, όταν έφυγαν οι γονείς της από τη ζωή.

Το 2015, στην καρδιά της μεταναστευτικής κρίσης, ρεπορτάζ ξένων δικτύων την έδειξαν να στέκεται στο πλευρό των προσφύγων. Δεν κατέγραψαν όμως τους νησιώτες να την κακοποιούν λεκτικά. Αποκορύφωμα, η διαπόμπευσή της σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης από τρεις νεαρούς που εισέβαλαν στο σπίτι της και τη βιντεοσκόπησαν. Τότε οι συγγενείς της Δημήτρη αποφάσισαν να την κλείσουν στο Δρομοκαΐτειο με εισαγγελική εντολή.

Για ποιους λόγους συνεχίζουμε να μετατρέπουμε το ανθρώπινο σώμα σε πεδίο εκτύλιξης εξουσιών με τον χείριστο τρόπο; Τι μας τρομάζει στην επιθυμία ενός αγοριού να γίνει κορίτσι ή το αντίστροφο; Γιατί η ανατροπή της βιολογίας παραμένει το μεγαλύτερο ταμπού, παρ’ όλο που εδώ και αιώνες υπάρχουν γύρω μας άνθρωποι που γεννιούνται μέσα στο λάθος σώμα; Γιατί επιμένουμε να ψυχιατρικοποιούμε τη σεξουαλικότητα; Τι είδους άνθρωποι διαπομπεύουν, περιθωριοποιούν ή κακοποιούν σωματικά ή ψυχικά κάποιον που δυσφορεί μέσα στο φύλο του;

Ο Δημήτρης Καλογιάννης (το όνομα με το οποίο γεννήθηκε η Δημήτρη), αν δεν είχε ζήσει σε μια τρανσφοβική κοινωνία δεν θα ήταν ψυχικά ασθενής. Θα ήταν ένα αγόρι που προτίμησε να φορέσει φουστάνια και τακούνια, ονειρεύτηκε να κάνει ένα χειρουργείο που θα του άλλαζε τη ζωή και αποφάσισε πως θα το λένε Δήμητρα. Αν είχε αποφευχθεί ο εγκλεισμός, ο στιγματισμός και η κακοποίησή του από τους συντοπίτες του, δεν θα έπεφτε σε μαύρες τρύπες και δεν θα έκανε αυτοκτονικές σκέψεις. Αν δεν είχε διαπομπευτεί από τους νεαρούς που εισέβαλαν στο σπίτι του, δεν θα είχε νοσηλευτεί στο Δρομοκαΐτειο με εισαγγελική εντολή και, κατ’ επέκταση, δεν θα είχε δραπετεύσει από το ψυχιατρικό νοσοκομείο. Ετσι σήμερα δεν θα αγνοούνταν τα ίχνη της.

Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή έκθεση «Being Trans in the European Union» (Η διεμφυλικότητα στην Ευρωπαϊκή Ενωση), που άντλησε στοιχεία από την έρευνα σε 6.579 ερωτώμενους που αυτοχαρακτηρίζονται τρανς άτομα, «προκύπτει πως πολλά τρανς άτομα διατρέχουν υψηλό κίνδυνο κακής σωματικής και ψυχικής υγείας, πάσχουν από κατάθλιψη ή άγχος, προκαλούν αυτοτραυματισμούς και ενίοτε κάνουν απόπειρες αυτοκτονίας».

Βάσει της μελέτης, τα τρανς άτομα υφίστανται συχνά διακρίσεις, παρενόχληση και βία σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ενωση στις μέρες μας, με αποτέλεσμα να ζουν με φόβο και να αναγκάζονται να κρύβουν ή να συγκαλύπτουν τον πραγματικό εαυτό τους.

Συμπέρασμα; Η βίαιη αντίδραση του κοινωνικού σώματος στην αποδόμηση της βιολογικής θεώρησης της έμφυλης ταυτότητας –που συνεπάγεται στίγμα, βία, περιθώριο για τα άτομα που δεν χωρούν μέσα στο φύλο τους– παράγει ψυχικές οδύνες. Και οι οδύνες γίνονται ψυχικές νόσοι μέσα στα άσυλα.

Μόνο που στην πραγματικότητα εκείνη που νοσεί είναι η κοινωνία που δέχεται, άκριτα, πολιτισμικά στερεότυπα, τα οποία επιστρέφει με αγριότητα πάνω στους διαφορετικούς, διαιωνίζοντας σχέσεις εξουσίας. Και για την ακρίβεια, πρόκειται για μια επικίνδυνη ασθενή καθώς ο παθολογικοποιητικός και κακοποιητικός λόγος που παράγει είναι ιδιαιτέρως επικίνδυνος για τη ζωή όλων των «ανυπάκουων σωμάτων».

Πηγή: ΕφΣυν

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr