Η ιστορική πορεία της γυναίκας … ένας αήχων χρόνος.

Μετά το σάλο που ξέσπασε, εξαιτίας του ντροπιαστικού για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια λόγου ενός συμμετέχοντος στην εκπομπή του τηλεοπτικού σταθμού ΣΚΑΙ, Big Brother, η έντονη κοινωνική δυσφορία και οργή από σχεδόν ολόκληρη τη διαδικτυακή κοινότητα (και όχι μόνο), έκανε σαφή την αίσθηση μιας κοινωνίας, που δεν ανέχεται πλέον καμιά στερεοτυπική κουλτούρα ρατσισμού, ομοφοβίας και μισογυνισμού. Η αλήθεια είναι ότι το συγκεκριμένο περιστατικό αποτέλεσε την αφορμή μιας προϋπάρχουσας αιτίας, που καλλιεργείται από την υποκουλτούρα των σύγχρονων τηλεοπτικών σταθμών, οι οποίοι εδώ και δεκαετίες αποτελούν σκλαβοπάζαρα της ανθρώπινης ανοησίας αλλά και σφαγεία, όπου κρεμούν στα τσιγκέλια της τηλεθέασης κάθε ανθρώπινη αδυναμία και κοινωνική ευπάθεια.

Τα τέρατα όμως που εμφανίζονται σήμερα και θεωρούμε πως γέννησε η κρίση και η παρακμή των θεσμών δεν είναι σύγχρονα δημιουργήματα. 

Παρόλο που η γνώση μας για τη θέση της γυναίκας ποικίλει ανάλογα την εποχή, τη νοοτροπία των κοινωνιών και τον πολιτισμό. Σε γενικές γραμμές η ιστορική πορεία της γυναίκας ήταν ένας αήχων χρόνος. Τι κι αν υπήρξαν η Γοργώ η Λακεδαιμόνια, η Κυνίσκα, η Ασπασία, ή η Υπατία; Τι κι αν στη Σπάρτη οι γυναίκες είχαν σημαντική θέση στην κοινωνία, σε αντίθεση με άλλες κοινωνίες της αρχαιότητας; Οι υπόλοιπες γυναίκες πάντοτε βρίσκονταν σε έναν αόρατο, άηχο και περιορισμένο κόσμο.

Η αλήθεια είναι πως από την απαρχή της δημιουργίας η ανθρώπινη πολιτική κοινωνία και η κοινωνική οργάνωση, δηλαδή από την αγροτική επανάσταση μέχρι το 2500 περίπου π.Χ., είχαν μητριαρχικά και μητρογονικά χαρακτηριστικά, τα οποία σε μεγάλο βαθμό κληροδοτήθηκαν σε μερικούς πολιτισμούς όπως αυτόν της αρχαίας Σπάρτης. Μια σημαντική πτυχή, ίσως το πιο ουσιαστικό και πρακτικό γνώρισμα για τη θέση της γυναίκας, το οποίο δεν είναι γνωστό λόγω της ρομαντικής πρόσληψης που δημιουργεί η χρονική απόσταση που έχουμε με την αρχαιότητα, είναι η οικονομική ανεξαρτησία των γυναικών της Σπάρτης, που συνδεόταν με την επιρροή και τη δύναμη που διέθεταν στην κοινωνία. Μπορούσαν να επιβάλλουν την άποψή τους στο δημόσιο λόγο, εξαναγκάζοντας μάλιστα και τους άντρες να ασπάζονται και να υιοθετούν τις γυναικείες οπτικές πάνω στα δημόσια ζητήματα. 

Η ελευθερία των Σπαρτιατισσών και η υπόσταση που είχε η γυναίκα δεν ήταν απλά λόγω μιας θεσμικής «παρεκτροπής» σε σχέση με τις άλλες κοινωνίες τις αρχαιότητας, αλλά ξεκινούσε από την ισότητα που ο νόμος επέβαλε, ώστε από πολύ μικρή ηλικία το κάθε παιδί, αγόρι και κορίτσι, να τυγχάνει της ίδιας φροντίδας στην εκπαίδευση και την ανατροφή. Ο Πλάτωνας στον Πρωταγόρα (342d) αναφέρει πως στη Σπάρτη δεν υπήρχαν μόνο άντρες αλλά και γυναίκες, που ένιωθαν υπερηφάνεια για την εκπαίδευσή τους, καθώς επίσης και ότι οι Σπαρτιάτες και οι Σπαρτιάτισσες απολάμβαναν το καλύτερο εκπαιδευτικό σύστημα στην εκμάθηση της φιλοσοφίας και της ρητορικής.

Πέρα όμως από τα πνευματικά δώρα που χάριζε η κοινωνία στα μέλη της, ανεξαρτήτως φύλου, χάριζε και ψυχολογικές βεβαιότητες, που απελευθέρωναν ακόμη περισσότερο τη γυναίκα. Όταν τα κορίτσια έφταναν σε σεξουαλική ωριμότητα, δεν βιάζονταν να παντρευτούν, όπως συνέβαινε σε άλλες κοινωνίες τις αρχαιότητας, όπου υπέφεραν τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά, καθώς αναγκάζονταν να υφίστανται βλάβες από το πρόωρο και πολλές φορές βίαιο σεξ ή αργότερα να πεθαίνουν κατά τη λοχεία.

Ο νόμος της Σπάρτης ήταν ξεκάθαρος. Η γυναίκα πρέπει να σκέφτεται το γάμο μόνο όταν είναι σε ηλικία να απολαμβάνει τον έρωτα. Η λογική και το πνεύμα αυτού του νόμου προστάτευε τα νεαρά κορίτσια που δεν ήταν ακόμη έτοιμα ψυχολογικά να έχουν σεξουαλική επαφή, καθώς οποιαδήποτε πράξη τέτοιου είδους ήταν πράξη βίας. Εξυπακούεται πως η βία εντός γάμου αλλά και η παιδεραστία στη Σπάρτη αποτελούσαν βιασμό, άρα και έγκλημα.

Αυτή η ισότητα στην Σπαρτιατική κοινωνία έδειχνε και τον πραγματικό «ανδρισμό» του Σπαρτιάτη, καθότι χρειάζεται τεράστια αυτοπεποίθηση από τη μεριά του άντρα, να δεχτεί τη γυναίκα ως ίση, μέσα σε ένα γενικότερο πολιτιστικό πλαίσιο που την υποβάθμιζε. Αυτός μάλιστα ήταν και ένας βασικός λόγος που η Σπάρτη θεωρείται διαχρονικά η πόλη των «ανδρείων», των γενναίων ανθρώπων.

Δυστυχώς, οι κοινωνίες σε αυτό το θέμα, περπάτησαν πάνω στις δομές κοινωνικής διαστρωμάτωσης της αρχαίας Αθήνας, η οποία, ως κατεξοχήν Ιωνική πόλη, ήταν επηρεασμένη περισσότερο από την παραδοσιακή σχέση ιεράρχησης των μελών μιας κοινωνίας (ακόμη και μέσα στην οικογένεια) που κληροδότησε η Ανατολή. Η γυναίκα, ακολούθως, θα περάσει μέσα από ένα Μεσαίωνα εντελώς υποτιμημένη και υποβαθμισμένη μέχρι τον 20ο αιώνα, που ουσιαστικά θα αρχίσει να αποτινάσει τα δεσμά, που τόσους αιώνες της επέβαλε μια ακραία φαλλοκρατική, συντηρητική και αρρωστημένα πατριαρχική κοινωνία. Οι σύγχρονες κοινωνίες όμως εξελίχθηκαν και χάρη στο φεμινιστικό κίνημα οι γυναίκες όχι μόνο διεκδίκησαν (και συνεχίζουν να διεκδικούν) την ισότητα, αλλά κυρίως εμβάθυναν στις αιτίες που τόσους αιώνες τις κρατούσαν δέσμιες σε έναν τύραννο πατέρα και έναν σατράπη σύζυγο.  

Η γυναίκα δεν θεωρείται πια ούτε «res» ούτε «desideratum», αλλά μια αυτόνομη και δυναμική οντότητα, η οποία για αιώνες είχε περασμένη μια θηλιά, της οποίας την άκρη κρατούσε μια ολόκληρη κοινωνία… μια ολόκληρη ιστορία.

Στη σημερινή εποχή, ωστόσο, δεν πρέπει να υπάρχει καμία ανοχή στο μισογυνισμό. Όσοι άντρες γνωρίζουν ή διαισθάνονται τον διαχρονικό τους ρόλο ως θύτη, αντιλαμβάνονται πως η ισότητα είναι ο καλύτερος τρόπος συνύπαρξης, καθώς βελτιώνει και εξελίσσει τον πολιτισμό. Η νοοτροπία της φαλλοκρατικής και πατριαρχικής κοινωνίας και η αισθητική του μισογυνισμού, που θυματοποιεί τη γυναίκα αιώνες τώρα, πρέπει να νικηθούν, παρασύροντας μαζί τους και τα εξίσου βλαβερά για την κοινωνία φαινόμενα του ρατσισμού, της ξενοφοβίας και της ομοφοβίας. Γι’ αυτό είμαστε όλοι υπόλογοι και υπεύθυνοι. Μόνο οι διαχρονικοί «θύτες» μπορούν με τη στάση τους να αποδείξουν ότι η κοινωνία τους είναι πολιτισμένη και ότι όλες οι κοινωνικές ομάδες μπορούν να νιώθουν ασφάλεια μέσα σε αυτήν. 

ΥΓ. Η ανακοίνωση του τηλεοπτικού σταθμού ήταν αντίστοιχης χυδαιότητας με το σχόλιο του συμμετέχοντος στο παιχνίδι, το οποίο πυροδότησε τις αντιδράσεις. Η παραγωγή της εκπομπής θορυβημένη για τη μαζική φυγή των χορηγών θέλησε να ρίξει την ευθύνη σε κάποιον υπάλληλο. Σχεδόν, ταυτόχρονα (την επόμενη μέρα της κατακραυγής και της μαζικής φυγής των χορηγών) δημιουργήθηκε ένας μεγάλος αριθμός ψεύτικων προφίλ και λογαριασμών στο Facebook και στο twitter, τα οποία υπερασπίζονταν την εκπομπή. 

Ανάλογη, με την Ελλάδα, πρέπει να είναι η αντίδραση και στην Κύπρο και τον τηλεοπτικό σταθμό Sigma TV που αναμεταδίδει το Big Brother. H κανονικοποίηση της κουλτούρας του βιασμού δεν χωρά σε καμιά πολιτισμένη κοινωνία. Ακόμη είναι νωπή στις μνήμες όλων η αντίδραση της παίκτριας σε Ισπανικό ριάλιτι, η οποία εξαναγκάστηκε από την παραγωγή του παιχνιδιού να παρακολουθήσει το βίντεο του βιασμού της. Αποτελεί ντροπή και όνειδος, τόσο για τους τηλεοπτικούς σταθμούς που μεταδίδουν (και αναμεταδίδουν) τέτοιες εκπομπές, όσο και για τους χορηγούς, που με τις χορηγίες τους συμβάλλουν στον κοινωνικό εξευτελισμό και την ταπείνωση του ανθρώπου. 

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr