Η χρονιά που το ΕΣΥ μπήκε στην «εντατική»

Τα ακραία, επικίνδυνα και παράνομα ωράρια των υγειονομικών του Εθνικου Συστήματος Υγείας είναι γνωστά απο καιρό. Η έλευση της πανδημίας στη χώρα μας αύξησε περαιτέρω, όχι μόνο το χρόνο εργασίας των υγειονομικών, αλλά και τον όγκο της. Το ΕΣΥ βρίσκεται εδώ και αρκετό καιρό σε μια κατάσταση συνεχούς μείωσης του ανθρώπινου δυναμικού του, με τον αριθμό των αποχωρήσεων να είναι συντριπτικά μεγαλύτερος απο τις προσλήψεις. Ακομα και οι έκτακτες προσλήψεις που έγιναν απο την κυβέρνηση λόγω της πανδημίας δεν έφτασαν για να καλύψουν τα τεράστια κενά. Αποτέλεσμα ήταν η αναγκαστική αποδυνάμωση των ήδη υπαρχουσων κλινικών με μετακινήσεις προσωπικού, προκειμένου να συσταθούν οι κλινικές νοσηλείας COVID. Η εμπειρία έδειξε ότι, τελικά, τόσο οι νεοσυσταθείσες, όσο και οι ήδη υπάρχουσες κλινικές, αναγκάζονται να λειτουργήσουν με ανεπαρκές αριθμητικά προσωπικό και εργαζόμενους στα όρια της ψυχικής και σωματικής κατάρρευσης.

Το σκηνικό στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών είναι ακόμη πιο απελπιστικό. Διαμορφώθηκαν απο νωρίς ειδικοί χώροι για την εκτίμηση των ύποπτων και εξακριβωμένων κρουσμάτων COVID. Ο αριθμός των ασθενών προς εκτίμηση αποδείχθηκε όμως πολύ μεγάλος και δύσκολα διαχειρίσιμος. Η ψυχολογία πιάνει πάτο όταν το εξεταστήριο κυριολεκτικά γεμίζει απο φορεία ασθενών και δεν υπάρχει πια χώρος για μετακίνηση ιατρών και νοσηλευτών απο ασθενή σε ασθενή, ενώ παράλληλα τα ασθενοφόρα μεταφέρουν ασταμάτητα φορεία με βαρέως πάσχοντες για να εξεταστούν προς αποκλεισμό COVID λοίμωξης. Ή ακόμα χειρότερα όταν κάποιος ασθενής έχει υποστεί καρδιοαναπνευστική ανακοπή, χτυπάει συναγερμός στο ιατρείο και δεν υπάρχει ούτε ο ελάχιστος χώρος για την παροχή της βασικής ιατρικής φροντίδας.

Οι ανεπάρκειες σε εξοπλισμό και υλικά είναι πανταχού παρούσες. Γίνεται μάχη για την εξασφάλιση και χρήση του ενός υπολογιστή που εξυπηρετεί τους 4 τουλάχιστον ιατρούς που εξετάζουν ταυτόχρονα τα ύποπτα και θετικά στον κορονοϊό περιστατικά. Ένας αξονικός τομογράφος εξυπηρετεί όλα τα περιστατικά που εξετάζονται στο νοσοκομείο, με λογικό επακόλουθο τις τεράστιες αναμονές και τη συσσώρευση περιστατικών. Ο αριθμός των ‘γρήγορων’ μοριακών εξετάσεων SARS-CoV19 που μπορεί να εκτελέσει το εργαστήριο σε κάθε εφημερία είναι συγκεκριμένος και ο τρόμος της εξάντλησης της πολυτιμότερης εργαστηριακής εξέτασης αυτής της περιόδου και ανάγκης περαιτέρω αναμονής των ασθενών στην απομόνωση, αισθητός απο τις πρώτες πρωινές ώρες.

Όλα όσα αναφέρθηκαν προϋπήρχαν ασφαλώς του κορονοϊού. Για κάποιο λόγο όμως κανείς δεν διαμαρτυρόταν, ή καλύτερα, οι υγειονομικοί διαμαρτύρονταν, αλλά κανεις δεν ενδιαφερόταν πραγματικά να βοηθήσει. Ο τρόμος που προκάλεσε η πανδημία, φαίνεται να βοήθησε στο να κατανοήσει πλέον η πλειοψηφία των πολιτών τη δεινή κατάσταση των υγειονομικών του ΕΣΥ. Το ΕΣΥ που στηρίζεται πλέον σε δωρεές μεγαλοεπιχειρηματιών αντί σε κρατικά κονδύλια, προκειμένου να εξασφαλίσει ακόμα και τα απαραίτητα (λόγου χάρη κρεβάτια νοσηλείας), οδεύει απο καιρό με μαθηματική ακρίβεια στην ολική κατάρρευση. Η πανδημία του έδωσε από ό,τι φαίνεται μια ανάσα για να κρατηθεί στη ζωή. Και αυτό γιατί ο ιδιωτικός τομέας υγείας δε θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να αντεπεξέλθει σε αυτή τη θηριώδη κατάσταση. Ακόμα και τα καλύτερα οργανωμένα συστήματα υγείας στον κόσμο άλλωστε δοκιμάστηκαν σκληρά ή και απέτυχαν εν μέσω της τελευταίας πανδημίας. Το κράτος φρόντισε να επενδύσει στην προστασία αρχικά-με την επιβολή αυστηρού lockdown στις αρχές του 2020-και μετέπειτα στην ενίσχυση του ΕΣΥ με δημιουργία νέων ΜΕΘ και προσλήψεις προσωπικού. Φυσικά, σχεδόν 1 χρόνο μετά το ξέσπασμα της επιδημίας στη χώρα μας, πολλές ΜΕΘ είναι ακόμα υπο κατασκευή, ενώ το υφιστάμενο προσωπικό ανεπαρκεί αριθμητικά για να τις στελεχώσει. 

Μπορεί με ασφάλεια να ισχυριστεί κανείς ότι η αντοχή του συστήματος υγείας σε αυτή τη δοκιμασία και η επαρκής, μεχρι στιγμής, διαχείριση της κατάστασης, οφείλεται κατα κύριο λόγο στον ιδρώτα και το μόχθο των υγειονομικών. Έχουμε γνωρίσει καταστάσεις “μίνι-Ιταλίας” και εφαρμογή ιατρικής πολέμου (βλέπε Θεσσαλονίκη), έστω και αν αυτές δεν προβάλλονται όσο θα έπρεπε. Κληροδότημα αυτού που βιώνουν καθημερινά οι υγειονομικοί παραμένει το τεράστιο φορτίο στρες,τοσο σωματικό οσο και πνευματικό. Με τα πλήγματα στη ψυχολογία τους να συνεχίζουν ανελέητα, όπως για παράδειγμα όταν ανακοινώνεται πρόταση για απασχόληση ιδιωτών για σκοπούς αντιμετώπισης της κρίσης, με μισθούς τουλάχιστον διπλάσιους απο τους ισχύοντες επι του παρόντος εντός του ΕΣΥ και την μετέπειτα αναπόφευκτη δημιουργία ιατρών δύο ταχυτήτων.

Το μόνο που μπορεί να ευχηθεί κανείς είναι σύντομα να υποχωρήσει η πανδημία, με τις λιγότερες δυνατές απώλειες. Και το πάθημα να γίνει μάθημα, με άμεση αναδιάρθρωση και εκσυγχρονισμό του ΕΣΥ, με πλήρη κρατική στήριξη και ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα.

* Ο Πάνος Χριστοδούλου είναι ειδικευόμενος γιατρός εσωτερικής παθολογίας στο νοσοκομείο Ευαγγελισμός