Η Hannah Arendt και ο μόχθος… ο σιτευτός

Για όσους έχουν εργαστεί στην εκπαίδευση και για όσους έχουν ασχοληθεί με τις δυνατότητες, τις ικανότητες και τη θέληση των μαθητών κατά τη διάρκεια της διδακτικής δραστηριότητας καταλαβαίνουν… ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης είναι ένα άτομο, το οποίο δεν έχει καθίσει να διαβάσει ένα βιβλίο από την αρχή μέχρι το τέλος. Φαίνεται, πως οτιδήποτε σκέφτεται και αρθρώνει δεν είναι αποτέλεσμα ενός εκπαιδευμένου και καλλιεργημένου ανθρώπου. Δε συνδυάζει τη σχολική ή την πανεπιστημιακή εκπαίδευση με την εμπειρία της ζωής, ώστε να διαμορφώνει μια ολοκληρωμένη σκέψη και άποψη για όσα συμβαίνουν στην κοινωνία αλλά και στο ίδιο το κόμμα του. Και επειδή τόσο κόπτεται για την εργασία ο πρόεδρος της νεοφιλελεύθερης ΝΔ, προτείνω να διαβάσει για αρχή το βιβλίο με τίτλο… «Η ανθρώπινη κατάσταση»… (ή στα αγγλικά «The Human Condition» μιας και τα γνωρίζει καλύτερα).

Μια από τις σπουδαιότερες μορφές της παγκόσμιας φιλοσοφίας, η γερμανοεβραία Hannah Arendt, δημοσιεύει το 1958 το βιβλίο της «Η ανθρώπινη κατάσταση», στο οποίο αναλύει τις τρείς θεμελιώδεις ανθρώπινες δραστηριότητες. Ο όρος Vita Activa, ο οποίος χρησιμοποιεί η Arendt για τις τρείς θεμελιώδεις ανθρώπινες δραστηριότητες, περιλαμβάνει τον μόχθο, την εργασία και την πράξη. Αυτές οι δραστηριότητες είναι όντως θεμελιώδεις, καθώς καθεμιά αντιστοιχεί στους βασικούς όρους που έχουν δοθεί ήδη από την αρχαιότητα για τη ζωή του ανθρώπου.

Πιο συγκεκριμένα, ο μόχθος είναι εκείνη η δραστηριότητα που αφορά τη βιολογική λειτουργία του ανθρώπινου σώματος μέσα από την ανάπτυξη και τη φθορά του, δηλαδή τις ζωτικές αναγκαιότητες που η ζωή παράγει και να ικανοποιεί μέσα από την διαδικασία του μόχθου. Επομένως, η ανθρώπινη προϋπόθεση του μόχθου είναι η ίδια η ζωή. Από την άλλη μεριά η εργασία είναι η ανθρώπινη δραστηριότητα, η οποία έχει αντιστοιχία με τον μη φυσικό χαρακτήρα της ανθρώπινης ύπαρξης. Η εργασία δεν υπόκειται στον επαναλαμβανόμενο κύκλο των ζωτικών αναγκαιοτήτων αλλά παρέχει έναν ολόκληρο κόσμο από πράγματα, δημιουργήματα του ανθρώπου και όχι της φύσης. Αντίστοιχα αυτή η ανθρώπινη δραστηριότητα προϋποθέτει την εγκοσμιότητα. Η τρίτη ανθρώπινη δραστηριότητα είναι η πράξη, η οποία αφορά το πλήθος των ανθρώπων που κατοικούν σε κοινωνίες, γι’ αυτό και αφορά τον τρόπο οργάνωσης… δηλαδή την πολιτική. Το ανθρώπινο πλήθος είναι η προϋπόθεση του πολιτικού βίου.       

«Και οι τρεις δραστηριότητες μαζί με τις αντίστοιχες προϋποθέσεις τους συνδέονται στενά με την γενικότατη συνθήκη της ανθρώπινης ύπαρξης: τη γέννηση και τον θάνατο. Την γεννησιμότητα και την θνησιμότητα. Ο μόχθος δεν εξασφαλίζει απλώς την ατομική επιβίωση αλλά την ζωή του είδους. Η εργασία και το προϊόν της, το ανθρώπινο τεχνούργημα, παρέχουν ένα μέτρο διάρκειας και αντοχής στην ευπάθεια της θνητής ζωής και του φευγαλέου χαρακτήρα του ανθρώπινου χρόνου. Η πράξη, στον βαθμό που αναλώνεται στην ίδρυση και την διατήρηση ενός πολιτικού σώματος, δημιουργεί την προϋπόθεση για τη μνήμη, δηλαδή την ιστορία» (Χάννα Άρεντ: Η ανθρώπινη κατάσταση (Vita activa), μετάφραση: Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος- Στέφανος Ροζάνης, εκδ. Γνώση, σελ. 21, Αθήνα 2008).

Στη σύγχρονη εποχή, υπάρχει η διάκριση ανάμεσα στον παραγωγικό και στον μη παραγωγικό μόχθο. Ακολούθως και η διάκριση μεταξύ ειδικευμένης και ανειδίκευτης εργασίας και φυσικά τον καταμερισμό ανάμεσα σε χειρωνακτικό και διανοητικό μόχθο. Αυτές οι τρείς διακρίσεις, και κυρίως μεταξύ παραγωγικού και μη παραγωγικού μόχθου, αποτέλεσαν τα κύρια επιχειρήματα τόσο του Adam Smith όσο και του Karl Marx, ώστε να θεμελιώσουν τις θεωρίες τους. Η πρωτοφανής παραγωγικότητα του δυτικού κόσμου οδήγησε τον Marx να ταυτίζει τον μόχθο με την εργασία, καθώς θεωρούσε ότι η ανθρωπότητα είναι πολύ κοντά στο να καταργήσει τον μόχθο και την ανάγκη, λόγω της τεχνολογικής και επιστημονικής ανάπτυξης.

Η παραγωγικότητα, ως δυνατότητα της ανθρώπινης δύναμης, δεν εξαντλείται στην παραγωγή των προϊόντων τα οποία είναι απαραίτητα για τη συντήρηση και επιβίωση του ατόμου και της κοινότητας, αλλά μπορεί να επεκταθεί και να δημιουργεί πλεόνασμα. Με άλλα λόγια… η αιτιολόγηση της παραγωγικότητας του μόχθου δεν είναι ο μόχθος αυτός καθαυτός αλλά το πλεόνασμα που δημιουργεί η ανθρώπινη δύναμη του arbeitkraft, δηλαδή του μοχθείν (το οποίο σύμφωνα με την Arendt είναι το πιο επαναστατικό στοιχείο στη θεωρία του Marx και του Engels). Η εργασία (και ο μόχθος) ούτε απελευθερώνει ούτε σκλαβώνει. Είναι τα χαρακτηριστικά της ανθρώπινης φύσης, που μαζί με την πράξη ολοκληρώνουν την ανθρώπινη κοινωνία ως οντότητα και την βοηθούν να αυτοπραγματωθεί ως πραγματική πολιτική και «επαναστατική» ύπαρξη.  

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, έχοντας μεγάλη αυτοπεποίθηση που του παρέχει η άγνοια… του τι σημαίνει εργασία (μόχθος), έδειξε στην οθόνη του Πορτοσάλτε την ερώτηση για το αν έχει δουλέψει ποτέ. Θεωρεί εργασία και μόχθο (και τιμή του και καμάρι του) το γεγονός ότι για 10 χρόνια εργαζόταν στον ιδιωτικό τομέα. Στην απάντηση η έμφαση δε δίνεται στην ανθρώπινη δραστηριότητα της εργασίας και του μόχθου αλλά στην ιδιότητα του φορέα και της εργοδοσίας. Η άρθρωση… «ιδιωτικός τομέας» για τον Μητσοτάκη είναι αρκετή, ώστε αρχικά να φανεί ότι ήταν υπάλληλος με αφεντικό πάνω από το κεφάλι του (παρόλο που λέγεται Μητσοτάκης) και στη συνέχεια ότι αυτά που πρεσβεύει συνάδουν με τον πρότερο βίο του. Ακούγεται σχεδόν σαν την Φώφη, η οποία ήταν και συνάδερφος του Κυριάκου στην Εθνική Τράπεζα (φυσικά δεν χωράει αμφιβολία πως και η Φώφη και ο Κυριάκος, ως «άριστοι γόνοι», προσλήφθηκαν με αξιοκρατικό τρόπο και διαφανέστατα κριτήρια).

Η αμφιβολία που έχει ο καθένας μας για τα λεγόμενα του Κυριάκου δεν είναι μόνο ως προς την αισθητική του πράγματος (καθώς ο άνθρωπος φαίνεται ότι πραγματικά δεν έχει εργαστεί στη ζωή του) αλλά κυρίως ότι προσπαθεί επιμόνως να πείσει την κοινωνία ότι εργάστηκε. Ένας άνθρωπος που έχει μοχθήσει στη ζωή του (είτε χειρωνακτικά είτε διανοητικά) δεν έχει ανάγκη πιστοποίησης και επιβεβαίωσης «εργασιακών φρονημάτων». Αυτός που το επιδιώκει είναι ο ακαμάτης της ζωής και όταν κληρονομεί και κόμμα τότε γίνεται διακονιάρης της πολιτικής. Ένα πράγμα που μπορεί να έμαθε τα 10 χρόνια «σκλάβος» στην Τράπεζα (σε αναλογία με την πολιτική του δίωξη επί χούντας όταν ήταν έξι μηνών) είναι πώς να δουλεύει τον κόσμο και τον εαυτό του.

Η κοινωνία δεν παρακολουθεί τις φαιδρότητες του εφήμερου προέδρου της νεοφιλελεύθερης παράταξης. Από την επταήμερη εργασία και το «φυτώριο» ψυκτικών στο Περιστέρι, μέχρι τις καινούριες νεοφιλελεύθερες ιδέες που άκουσε στο κέντρο νεοφιλελεύθερων μελετών, φαίνεται ότι στη ΝΔ απλά δεν νοιάζονται για την κοινωνία. Δεν έχουν μάθει, δεν ξέρουν και δεν θέλουν να μάθουν για την κοινωνία. Και η κοινωνία όμως δεν τους κοιτά. Η κοινωνία κοιτά την κυβέρνηση, η οποία έχει αρχίσει να «αποζημιώνει» και να ανακουφίζει τον κόσμο που πραγματικά εργάζεται και μοχθεί για να σταθεί στα πόδια του. Η Έφη Αχτσιόγλου όλο αυτό τον καιρό δούλεψε αποφασιστικά και μεθοδικά, ώστε οι λέξεις, που περιγράφουν το υπουργείο της, να αποκτήσουν ουσία, περιεχόμενο και πραγματικό νόημα για την κοινωνία.

Θεωρώ, ότι είναι αρκετά αδικημένη και δεν έχει επικοινωνηθεί επαρκώς το έργο της στο υπουργείο εργασίας. Είναι μια υπουργός που απέδειξε ότι εκτιμά και υποστηρίζει την εργασία και τον μόχθο του κόσμου στην πράξη. Όσο ο Τσίπρας και η Αχτσιόγλου υπηρετούν και προστατεύουν τον κόσμο του μόχθου και της εργασίας, τόσο ο Μητσοτάκης θα είναι ο μόχθος… ο σιτευτός που θα αρκείται  με τα απομεινάρια του ΛΑ.Ο.Σ, τον Ψαριανό και ό,τι lumpen στοιχεία ξέβρασε το ποτάμι.

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr